Ефрасіння полацкая сочинение на белорусском

Ефрасіння
Полацкая     

Чаго яна
жадала людзям?

Што яна зрабіла для пашырэння асветы свайго народа?

Чаму яе назвалі святой?

Свецкае імя — Прадслава. Нарадзілася ў Полацку, вучылася ў школе пры Сафійскім саборы. Рана пастрыглася ў манашкі. Займалася перакладчыцкай дзейнасцю, перапісваннем кніг Святога Пісання.Непадалёку ад Полацка Ефрасіння заснавала мужчынскі і жаночы манастыры,была фундатарам Спасаўскага сабора.Па яе заказе майстрам Лазарам Богшам быў зроблены славуты крыж. У канцы жыцця Ефрасіння Полацкая здзейсні лапаломніцтва ў Іерусалім, дзе і памерла.

Я крывінка твая — крывічанка,
Я былінка твая — палачанка,
Як над пожняй тужлівай чайка,
Я лячу да цябе, Радзіма,
Са святога Ерусаліма.

В. Зуёнак

3 цемры мінулых стагоддзяў дайшлі да нас імёны выдатных дзеячаў беларускай культуры. Сярод іх асобае месца займае імя Ефрасінні Полацкай. 3 ёй асацыіруецца не толькі духоўнае жыццё на ўсходнеславянскіх землях у ХП ст., але і ўся шматвяковая гісторыя Беларусі. Аб унучцы славутага князя Усяслава Чарадзея, князёўне, ігуменні, настаўніцы, выдатнай асветніцы, расказваецца ў «Жыціі Еўфрасінні Полацкай». Гэты найкаштоўнейшы помнік старажытнабеларускай літаратуры, створаны ў канцы ХП ст. невядомым аўтарам, дайшоў да нас у шасці рэдакцыях, больш чым ста спісах.

Са старонак Жыція паўстае велічная постаць Ефрасінні Полацкай.

У дванаццацігадовым узросце яна пастрыглася ў манастыр, дзе не толькі перакладала творы і перапісвала кнігі, але і стварала малітвы, казанні і, на думку некаторых даследчыкаў, раздзелы Полацкага летапісу. Непадалёку ад Полацка яна заснавала мужчынскі і жаночы манастыры, дзе былі арганізаваны школы і скрыпторыі — майстэрні па перапісванні кніг. Асветніца з роду Усяслава выступала супраць княжацкіх усобіц, братазабойчых войнаў. Багатыя славілі яе замудрасць, бедныя — за спагаду і дабрыню. Як сведчыць аўтар Жыція, Ефрасіння была «памочвіца пакрыўджаным, зажураным суцяшэнне, распранутым адзенне, хворым наведванне ці, проста кажучы, — для ўсіх была ўсім… Еўфрасіння — неўвядальная кветкарайскага саду. Еўфрасіння — арол, што, лунаючы ў небе, праляцеў ад захаду да ўсходу, як прамень сонечны, прасвятліўшы зямлю Полацкую».

Ефрасіння Полацкая нястомна збірала вакол сябе таленавітых людзей, з’яўлялася адной з першых нашых мецэнатак. Па яе заказе дойлід Іван пабудаваў сусветна вядомы Спасаўскі сабор, распісаны унікальнымі фрэскамі. Фрэскавыя замалёўкі XII ст. амаль палкам захаваліся. I сёння яны ўражваюць сваёй дасканаласцю, хвалююць багаццем палітры, адухоўленасцю. 3 імем асветніцы звязана і стварэнне ў 1161 г.майстрам-ювелірам Лазарам Богшам славутага крыжа — шэдэўра старажытнабеларускага ювелірнага мастацтва. Крыж быў упрыгожаны 21 залатой пласцінкай, каштоўнымі камянямі, арнаментальнымі кампазіцыямі і 12 эмалевымі абразкамі з выявамі святых.У сярэдзіне крыжа ў пяці квадратных гнёздах былі змешчаны рэліквіі: кавалачак крыжа Гасподняга з кроплямі Ісусавай крыві, драбок каменя ад дамавіны Багародзіцы, часткі мошчаў святых Стэфана і Панцеляймона, а таксама кроў святога Дзмітрыя. На крыжы быў выбіты тэкст, у якім паведамлялася імя яго стваральніка, кошт дарагіх металаў і камянёў, што пайшлі на яго аздабленне, а таксама змяшчаўся праклён тым,хто ўкрадзе ці прадасць святыню. I ўсё ж праклён непадзейнічаў на сучаснікаў і нашчадкаў Ефрасінні Полацкай. Пасля смерці князёўны-ігуменні крыж быў вывезены ў Смаленск, пазней — у Маскву. Полацкая святыня была вёрнута на ранейшае месца ў 1563 г.У пачатку 20-х гг. нашага стагоддзя крыж стаў зкспанатам царкоўна-археалагічнага музея ў Мінску, адкуль быў перавезены ў Магілёў. У гады Вялікай Айчыннай вайны шэдэўр ювелірнага мастацтва таямнічым чынам знік. Ёсць меркаванні, што ён нібыта знаходзіцца ў Амерыцы ў прыватнай калекцыі.

На схіле жыцця Ефрасіння Полацкая перадала ігуменства малодшай сястры Еўдакіі і здзейсніла паломніцтва ў Святую Зямлю. Захварэўшы ў дарозе, яна памерла (у 1173 г.) і была пахавана ў Іерусалімскім манастыры святога Феадосія. Яе мошчы былі перазахаваны ў Кіева-Пячэрскай лаўры, а ў 1910 г. перавезены ў заснаваны ёю Спасаўскі манастыр у Полацку,дзе захоўваюцца і сёння.

Ефрасіння Полацкая пражыла вялікае жыццё, асветленае высакароднай ідэяй служэння народу. Яна стала адной з першых кананізаваных (прылічаных да святых) жанчын на ўсходніх землях, нябеснаю заступніцай (апякункаю) не толькі Полацка, але і ўсёй беларускай зямлі.

Незвычайны лёс Ефрасінні Полацкай натхніў на творчасць многіх гісторыкаў, літаратараў, мастакоў.Вобраз асветніцы паўстае са старонак раманаў Таісы Бондар («Спакуса»), Алеся Асіпенкі («Святыя грэшнікі»), гістарычнай аповесці Вольгі Іпатавай «Прадслава», кніг Уладзіміра Арлова «Асветніца з роду Усяслава» і «Еўфрасіння Полацкая». Ёй прысвяцілі свае вершы Ларыса Геніюш, Наталля Арсеннева, Рыгор Барадулін, Алесь Разанаў, Генадзь Бураўкін, Сяржук Сокалаў-Воюш і інш. Самаахвярнае жыццё беларускай патронкі ўваскрашаюць палотны жывапісцаў Аляксея Марачкіна і Нінэлі Шчаснай, графічныя аркушы Арлена Кашкурэвіча, габелены Сымона Свістуновіча, фільм рэжысёра Вольгі Моракавай.

Ефрасіння Полацкая – першая жанчына, якую Руская Праваслаўная Царква кананізавала. Па месцы свайго нараджэння яна ставіцца да Белай Русі, гэта значыць Беларусі, так цяпер называюць землі Старажытнай Русі паміж Дняпром і Друтью. Аб жыццёвым шляху гэтай Святой, яе подзвігі і добрых учынках вы даведаецеся, прачытаўшы гэты артыкул.

Асаблівасці жыцця ў Полацку да з’яўлення манголаў

Гэта апавяданне варта пачаць з кароткага апісання жыцця жыхароў Старажытнай Русі, каб зразумець, у які час нарадзілася Ефрасіння Полацкая – адна з самых адукаваных жанчын свайго часу.

XII стагоддзе быў перыядам, калі жыхары старажытнай Русі пачалі актыўна прымаць праваслаўную веру. Новая вера пачала знаходзіць сваё адлюстраванне ў архітэктуры, літаратуры і мастацтве.

Праваслаўныя храмы былі ўпрыгожаны сюжэтамі з Бібліі; пры многіх манастырах адчыняліся скрыпторыі, дзе працавалі перакладчыкі з грэцкага і перапісчыкі кніг; актуальнымі сталі ювелірныя майстэрні.

Сам Полацк на той час быў адным з найбуйнейшых цэнтраў па вырабе кніг, а таксама выдатным месцам для жадаючых атрымаць адукацыю. Тут вялося летапісанне, з якога цяпер мы можам запазычыць веды аб выбітных асобах таго часу.

Дзяцінства і малалецтва святой Ефрасінні

Дакладная дата нараджэння Вялікай подвижницы невядомая. Гісторыкамі ўстаноўлена, што нарадзілася Еўфрасіння Полацкая, у міру Прадслава, прыблізна ў 1101 годзе. Радавод дзяўчынкі была падобная ад шляхетнага роду Рурыкавічаў. Яна была ўнучкай самога Уладзіміра Манамаха, а таксама дачкой полацкага князя Георгія.

Бацька Прадславы з ранніх гадоў паклапаціўся аб адукацыі дачкі, яе навучалі манахі. У доме князя знаходзілася вельмі вялікая бібліятэка, дзе было шмат кніг як рэлігійнага, так і свецкага характару. Менавіта да чытання дзяўчынка мела велізарны цікавасць. Апісанне Ефрасінні Полацкай і яе жыцця ўзята з летапісаў, якія былі напісаныя сведкамі таго часу.

Сярод яе любімых кніг былі: Святое Пісанне і Псалтыр. Акрамя чытання, дзяўчынка часта і старанна малілася. Чуткі пра не па гадах мудрая дзяўчынцы хутка распаўсюдзіліся далёка за межамі Полацкай зямлі, таму многія з знатных князёў марылі аб такой жонцы.

Рашэнне стаць манашкай

Калі Предславе было 12 гадоў, яе засватал адзін з князёў. Бацькі далі сваю згоду, а дзяўчынка прыняла зусім іншае рашэнне. Ефрасіння Полацкая, біяграфія якой з гэтага моманту атрымала новы віток, таемна пайшла ў манастыр.

Ігуменняй гэтага манастыра была ўдава яе дзядзькі Рамана. Калі ігумення пачула просьбу аб дазволе прыняць пострыг, першым яе рашэннем быў адмову. Дзяўчынка была яшчэ занадта юна і да таго ж вельмі прыгожая. Усё ж з часам, бачачы гарачае маленне, веру і розум Прадславы, ігумення дала сваю згоду, не пабаяўшыся гневу бацькі дзяўчынкі.

Так Ефрасіння стала манашкай.

Пострыг

Пры пострыгу Предславу далі іншым імем, цяпер яна стала Ефрасінняй. Выбар гэтага імя быў не выпадковы. Ефрасіння Александрыйская, якая жыла ў V стагоддзі, была выдатным прыкладам для дзяўчынкі. Да таго ж гэта імя азначае «радасць», так што перадумоў для выбару гэтага імя было некалькі.

Бацькі Ефрасінні былі засмучаныя такім яе рашэннем і рабілі спробы вярнуць дачку дадому. Паводле летапісу, князь Георгій плакаў аб сваёй дачкі, як пра памерлай, але гэтыя слёзы нічога не змянілі. Ефрасіння Полацкая засталася ў манастыры, дзе пераўзыходзіла ўсіх у сваім запале да малітвы, посту і начным бдениям.

Стаўшы манашкай, дзяўчына прысвяціла сябе розных навуках. Яна вывучала кнігі, якія знаходзіла ў царкоўных сховішчах, а гэта былі творы славянскіх багасловаў, старажытныя летапісы, а таксама працы візантыйскіх і рымскіх асветнікаў.

Дабрадзействы Святой

Святая Ефрасіння аб сваім прызначэнні даведалася з сну. Сам Анёл, які з’явіўся ў сне, загадаў ёй заснаваць новую мясціна побач з Полацкам, у мясцовасці пад назвай Сяльцо. Убачыўшы такое прадвесце некалькі разоў, Еўфрасіння даведалася, што такі ж сон бачыў і епіскап полацкі Ілія. Гэтыя Божае азнакі паслужылі таго, што біскуп Ільля перадаў ёй Праабражэнскі храм для таго, каб там быў заснаваны жаночы манастыр.

Апісаць Ефрасінню Полацкую можна як жанчыну, якая праславілася падставай і папячыцельствам манастыроў. Бо акрамя жаночага манастыра, яна была попечительницей і заснавальніцай Богородского мужчынскага манастыра.

Пры кляштарах святая адкрывала школы, дзе послушниц вучылі розным рамёствам, грамаце і мастацтву перапісвання кніг.

Ефрасіння праславілася якдарадчыца, яна ніколі не адмаўляла ў савеце тым, хто меў патрэбу ў кіраўніцтве на шляху да веры. Сіла яе малітвы была настолькі вялікая, што да яе часта звярталіся за дапамогай жадалі змяніцца і жыць набожнай жыццём. Многія прыходзілі да яе атрымлівалі духоўную падтрымку і дапамогу. Яна здольная была суняць сваркі і разборкі, якія на той час часта адбываліся паміж князямі.

Мара Ефрасінні

У Прападобнай Ефрасінні была свая запаветная мара – яна вельмі хацела пабываць на святых месцах Палестыны. Гэта жаданне яна вырашыла ажыццявіць, будучы далёка ў старэчым узросце.

Раней жыццё Ефрасінні Полацкай была прысвечана перапісвання і напісання ўласных кніг і вучэнняў свецкія, а таксама наладжванню жыцця манахаў пры манастырах. Дасягнуўшы запланаванага, яна, пакінуўшы мясціна на сваю сястру Еўдакію, адправілася ў падарожжа.

На шляху да Ерусаліма яна сустракалася з Канстанцінопальскім патрыярхам Лукою. А прыбыўшы да месца прызначэння і наведаўшы Жываносная Труну Гасподні, спынілася ў Рускім манастыры.

Менавіта тут яе напаткала хвароба. 23 мая 1173 года, так і не излечившись, Ефрасіння адышла ў іншы свет. Паводле завяшчання святой, яе цела было пахавана ў манастыры Святога Феадосія, непадалёку ад Іерусаліма.

З 1187 г. яе мошчы захоўваліся ў Кіева-Пячэрскай лаўры, а ў 1910 годзе яны былі вернутыя на радзіму Ефрасінні ў Полацк, дзе знаходзяцца і цяпер.

Ефрасіння Полацкая: цікавыя факты

Святая была вядомай мецэнаткай. Яна прыклала свае намаганні для таго, каб не было спынена полацкае летапісанне; клапацілася аб пастаянным папаўненні новымі кнігамі бібліятэкі Сафійскага сабора.

Адной з галоўных славутасцяў, звязаных з яе імем, лічыцца крыж Ефрасінні Полацкай. Гэты шэдэўр старажытнарускай культуры быў створаны па яе замове і названы яе імем.

Крыж валодаў цудадзейнай сілай, яго выкарыстоўвалі толькі ў асабліва ўрачыстых набажэнствах. Існуе паданне, што крыж Ефрасінні Полацкай браў з сабой у паход на Полацк Іван Грозны. Ён паабяцаў, што ў выпадку перамогі верне рэліквію на месца, і, нягледзячы на велізарную каштоўнасць крыжа, стрымаў сваё слова.

Да жаль, рэліквія была страчана падчас Вялікай Айчыннай вайны, але ў 1997 годзе, згодна з захаваных апісаннях, копія крыжа была выраблена брэсцкімі ювелірамі.

Ефрасіння была кананізавана ў 1547 годзе, у 1984 годзе яе прылічылі да Сабору беларускіх святых. З 1994 года дзень смерці святой стаў Днём святой Ефрасінні і шырока адзначаецца ў Беларусі.