Ерхез кеше илсез кеше сочинение

Сәйфетдинова Алия, 10 сыйныф.

Кеше һәм туган ил. Бу- ике төшенчә бер- берсенә шулкадәр тыгыз бәйләнгән ки,

кешене илсез, ә илне кешедән башка күз алдына китерүе кыен. Ә нәрсә соң ул туган ил, туган як, туган җир? Каян башлана соң ул? Ул, минемчә, син яши торган авыл, син иснәп үскән һава, тирәңдәге кошлар сайравы, кайнар кояш нурлары, келәм төсле ямь-яшел чирәм, халык бәйрәмнәре, һәм, беренче чиратта,

ачык йөзле, сабыр кешеләре- халкы.

Туган илем- Башкортстаным! Нигә син шулхәтле кадерле, якын икән?!

Кеше кайларда гына йөрмәсен, нинди гүзәл җирләрдә генә яшәмәсен, ул барыбер үзенең туган ягына омтыла, аның кара туфрагында яланаяк йөрисе килә. Тугайларда, болыннарда гөрләп үсүче юалар, какылар, сарыбашлар, челтерәп аккан тау сулары синең төшләреңә кереп йөдәтә.

Исем китми читтә үскән

Кипариска, бананга,

Әче булса да, гашыйк мин

Миләш һәм баланга,-

диелә җырларда да. Башкортстан өстеннән самолёт белән бер генә мәртәбә очып үтсәгез дә, аның гүзәллеге, матурлыгы сезне таң калдырыр. Иртәнге күгелҗем җирдә асфальт юллар, бормаланып аккан елгалар, хәтфә келәм төсле иген басулары, утрау-утрау булып урнашкан урманнар күренеп кала. Ә авыллар һәм шәһәр йортлары шушы иксез-чиксез чуар палас өстенә бик оста итеп чигеп куелган өлгеләр төсле тоела. Кошлар очып менмәс биеклектән Башкортстан тагын да иркенрәк булып күренә.

Башкортстанның табигате искиткеч бай, гүзәл. Бу турыда сөйләп кенә бетерерлекме соң?! Республикабыз елга- күлләр, урман-болыннар, уңдырышлы басу-кырлар белән бергә, җир асты байлыклары да данлыклы.Җиребез буйлап мул сулы Караидел, Агыйдел, агып үтә. Аларга күп сандагы кечкенә елгалар кушыла. Безнең зәңгәр күзле күлләребез дә бик күп. Һәр ел фасылының : кыш белән язның да, җәй белән көзнең дә үзенә генә хас булган аерым матурлыклары бар. Бу гүзәллекләр бер- берсен кабатламыйлар һәм берсе икенчесенә һич охшамаган. Без аларны күреп тә беләбез, бөек әдипләребезнең әсәрләре, рәссамнарыбызның картиналары аркылы да танышабыз.

Нинди ямьле җирләр булмасын, минем өчен Башкортстанымнан да, үземнең районымнан да, туган авылымнан да кадерлерәк, якынрак җир юк.

Менә сызылып кына җәйге таң ата. Яктыра башлауга, иртәнге тынлык эчендәге чу-чут итеп сайраган кошлар тавышы яңгырый башлый. Болар арасында нинди генә моңнар ишетелми! Саратов гармуннарының кыңгырау тавышлары, скрипка сыздырулары, курай, кубыз моңнары- барысы да бар. Кайсы койма башына, кайсы агач ботагына, кайсы куе яфраклар арасына кунаклаган кошлар тавышы бу.

Алар канатларын җилпи-җилпи һаман сайрыйлар, һаман җырлыйлар. Көн яктыра барган саен, кошлар сайравы көчәя бара. Инде кояш чыгышы ягында күк йөзенә алсу-кызгылт нурлар җәелә. Елга өсләреннән сөт кебе как, мамык кебек җиңел томан күтәрелә. Яр буйларында балыклар уйный башлый. Кичен яшел чирәмгә кунаклаган казлар, бәбкәләрен ияртеп инешкә төшәләр дә җай гына йөзеп китәләр. Озак та үтми, иген басуларында, болыннарда яңа «музыкантлар» концерт бирергә тотына: күктә өзлексез тургай сайрый, арыш араларында бытбылдыклар кычкыра. Менә елга буйлап сузылган әрәмәлекләр…

Шомырт, карлыган, гөлҗимеш, балан агачлары дисеңме, кузгалак, балтырган дисеңме, нинди генә үсемлекләр юк монда! Болар бөтенесе дә кешеләр өчен, аларның бәхете өчен табигать тарафыннан бүләк итеп бирелгән. Ямь-яшел яфракларга күмелгән әрәмәлекләрдә хуш ис иснәп, матур чәчәкләр күреп йөрүе үзе ни тора!

Ә инде урманнарга барып керсәк, анда тагын үзенә бертөрле матурлык: бөтен урманы яңгыратып сайраган кош тавышлары, бер ботактан икенчесенә сикереп йөрүче җәнлекләр, шау яфраклар арасында уйнаучы тәңкә- тәңкә кояш нурлары, исәп- хисабына чыга алмаслык төрле-төрле бөҗәкләр, җилкәләренә «төзү материаллары» төяп үтеп баручы кырмаскалар, умарта кортлары…

Болар бөтенесе дә безгә җан рәхәте, рухи шатлык һәм күңел күтәренкелеге бирәләр, безнең тәннәребезне сәламәтләндерәләр, зиһеннәребезне ачалар.

Бер- бер артлы тезелеп киткән зәңгәр тауларга менеп аска карасак, җиребезнең матурлыгына тагын бер инанырбыз. Жиребез болыннары, кырлары безне үзенә һәрвакыт чакырып торырлар. Ә сөт кебе как чәчкәдә утыручы карабодай кырлары

безне чисталыкка, аклыкка әйдәрләр.

Шушындый бай, гүзәл табигатьле җирдә, әлбәттә, яхшы күңелле кешеләр яши. Алар җир сөрәләр, иген игәләр, илемә гәрәбәдәй ашлык үстерәләр. Таңнан торып кемнәр җәйләүләргә юнәлә, сыер сава, терлек карый? Әйе, терлекчеләр. Алар алсу таңнарның, чыклы үләннәрнең матурлыгын бар кешедән алда күрәләр, аны йөрәкләре белән тоялар һәм аңлыйлар. Бу тыйнак, гади авыл кешеләре беркемнән бернәрсә өмет итмиләр, алар хозурланып, дәртләнеп эшлиләр дә эшлиләр. Аларның хезмәтләре- иң кирәкле, изге хезмәт.

Туган як. Аның шифалы һавасы, көмеш кебек сулары, бер күрүдә йөрәккә дәрт өстәп күңелләрне үстереп җибәрә торган хәтфәдәй болын-кырлары, карап туймаслык купшы урманнары, сиңа ихласлык бәхет-шатлык теләүче кешеләре үзенә тартып тора. Аллы-гөлле чәчәкле болыннары, энҗе-мәрҗән бөртекләре төсле җиләкләре, зифа каеннары авылымда гына кебек. Авылыбызның таң аткан чаклары йөрәккә сихри моң булып кала. Тормыш дулкыннары мине кая гына илтмәсен, нинди генә юллар үтмим, һаман туган ягымны сагынырмын, күңелем, уем белән шул якларга омтылырмын.

Чыннан да, минем Башкортстаным чәчәк кебек, ул беркайчан да картаймас.

Минем бөтен теләгем, хыялым шул. Чәчәк ат син, минем яраткан, сөекле, бердәнбер Башкортстаным! Ләкин чәчәк кебек шиңмә, саргайма, кипмә. Чәчәккә су сибеп торучы кеше кебек, кырыеңда һәрвакыт яраткан кешең, су сибүчең-синдә яшәүче халкың булсын. Амин! Берүк шулай булсын!

Инфоурок

›

Другое

›Другие методич. материалы›Сочинение на тему «Кешелеклелек»

Сочинение на тему «Кешелеклелек»

Татарча сочинение “Кешеләрдәге матур сыйфатлар|Кешелэрдэге матур сыйфатлар”

Сочинение на татарском языке на тему “Кешеләрдәге матур сыйфатлар”/”Кешелэрдэ ге матур сыйфатлар”Кеше һәр яктан да матур булырга тиеш. Әгәр дә тышкы яктан кеше чибәр булып, эчендә начар уйлар булса, ул инде яхшы кеше булмый. Кешелеклелек, шәфкатьлелек, изгелек, ягымлылыкны мин кешедәге иң матур сыйфатлар дип атар идем. Бөек шагыйрь Муса Җәлил дә:
Көчлелегең белән горурланма!
Кешелегең белән горурлан! −
дип яза үзенең “Бер үгет” шигырендә.
Кешелекле, мәрхәмәтле, сабыр булу, кешеләргә авыр чакларда ярдәмгә килү − һәркемгә дә кирәк сыйфатлардыр, минемчә. Шулай ук, түземлелек, хезмәт сөючәнлек кешенең кешелеклелеген дә, дәрәҗәсен дә арттыра.
Әгәр син кешеләрне яратмасаң, кеше кайгысын уртаклаша, аңлый белмөсөң, әгәр дә син чынлап торып дуслаша белмәсәң һәм дусларың булмаса, кесәңдә акчаң күп булудан үзең өчен дә, башкалар өчен дә бернинди файда юк. Надан, чикләнгән, сәнгатьне аңламаучы һәм яратмаучы кеше булып калгансың икән, кыйммәтле машинаң булудан, кыйммәтле урындагы бассейны һәм теннис кортлары булган зур коттеджларда яшәвеңнән ни мәгънә һәм файда?! Син, бу очракта, көтмәгәндә баеп киткән һәм үзен бик акыллы дип санаган бер хайван, ә дөресрәге мактанчык маймыл гына.
Кыйммәтле җиһаз җыю, байлык артыннан куу белән шөгыльләнмәскә, ә үзеңнең эчке дөньяңны баетырга, белемеңне һәм уңай сыйфатларыңны арттырырга, ихтыяр көчен ныгытырга, чын дуслар табу һәм үзең дә чын дус булырга өйрәнергә кирәк. Шулай булса, вакыт узу белән барысы да килер: матди байлык та, тормышның төрле шартларына бәйле булмау да, үз-үзеңне яклый белү дә.
Әлбәттә, минем уй-фикерләрем бераз буталган. Хәзергә үземнең акылымны һәм характерымның уңай сыйфатларын камилләштерергә һәм үстерергә икәнлеген, ә калган нәрсәләрнең аннары килерен аңласам да, мин бит юллар чатында торам. Ләкин шунысы бәхәссез: күркәм сыйфатларга ия булганда гына кеше җәмгыятьтә, тормышта үз урынын табар!Еще сочинения на татарском языке со схожей к “Кешелэрдэ ге матур сыйфатлар” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН

«Отдел образования» Администрации муниципального района Краснокамский район Республики Башкортостан

                 На республиканский конкурс сочинений

«Пою мою республику», посвященный Дню

Республики Башкортостан и Году экологии в России

Ер яҙмышы-беҙҙең ҡулда

(Судьба земли в наших руках)

             Выполнил: Башаров  Ильдан, ученик 8 класса

                          Муниципального бюджетного общеобразовательного

                       учреждения «Средняя общеобразовательная школа

                               с.Новокабаново»муниципальногорайона Краснокамский

                                  район Республики Башкортостан

 (МБОУ СОШ с. с.Новокабаново МР Краснокамский район РБ)

             Учитель: Хамитова Расия Нурисламовна

2017 г.

БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫ МӘҒАРИФ МИНИСТРЛЫҒЫ

Башҡортостан Республикаһы Краснокама районы  муниципаль

район Хакимиәтенең «Мәғариф бүлеге»

Башҡортостан Республикаһы көнөнә һәм Рәсәйҙә экология йылына арналған «Республикамды данлайым» иншалар конкурсына

Ер яҙмышы-беҙҙең ҡулда.

                                           Башҡарҙы: Башаров  Ильдан,

                                    Башҡортостан республикаһы Краснокама районы

                                        «Яңы Ҡабан ауылы урта дөйөм белем биреү мәктәбе»

                     муниципаль бюджет дөйөм белем биреү

                  учреждениеһының 8 класс уҡыусыһы

                             Уҡытыусы: Хәмитова Рәсиә Нурислам ҡыҙы

2017 й.

                                           Ер яҙмышы-беҙҙең ҡулда.

     Тауҙар, далалар, йылғалар иле — Башҡортостан минең йәшәгән төйәгем. Уралдағы барлыҡ милләттәргә төйәк булған ер — беҙҙең төп терәгебеҙ. Ерһеҙ кеше илһеҙ кеше. Халыҡ үҙ ерендә генә ирекле. Беҙҙең республикабыҙ –күп милләтле  республика.Төрлө милләтле булһаҡ та ,бындағы халыҡ бер төрлө-ҡунаҡсыл.Һәр милләт үҙ телендә,үҙ йолаһында тәрбиәләнергә хаҡлы. Илһеҙ, телһеҙ милләт булмай! Туған тел-үҙ байлығыбыҙ,беҙҙең яҙмышыбыҙ.Телдең дә,илдең дә йәшәүе – беҙҙең ҡулда. Бөтәбеҙҙә татыу, дуҫ йәшәйбеҙ.Иң ҙур бәхетебеҙ ул -үҙ дәүләтебеҙ Башҡортостан булыуы.

“Эй,замандаш, милләт тиеп,                                                                                                                      Ерҙәшеңде айырма.                                                                                                                                            Йөрәктәр бит бер үк төҫтә,-                                                                                                                                                       Һеңдер шуны аңыңа,”-тип,                                                                                                          иҫкәртә шағирРәмил Сурағол .

     Сит –ят ерҙәрҙә донъя гиҙеп, диңгеҙ күреп, ярышта ҡатнашып ҡайтып төштөм диңгеҙҙән. Һағындырҙы туғандарҙы , ғәзиз тыуған яҡты.                                                                                            Сит –яҡтар йәмле булһа  ла, теләгем юҡ сит ерҙәрҙә хатта бер көн ҡалырға. Тыуған яғымды  һағынып ҡайттым, уны бер нимәгә лә алмаштырмам . Мин ер шарындағы иң гүзәл ер- Башҡортостанда тыуып үҫеүемә бик шатмын.

Обновлено: 08.01.2023

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Кеше була бел ү иң зур бәхеттер!

Сабирова Розалия, Әлмәт шәһәре

17нче урта мәктәбенең 10 сыйныф укучысы

Сүземне мәрхәмәтлелек турында сөйләүдән башларга уйладым. Мәрхәмәтлелек – ярдәм итүгә әзер булу, башкалар өчен үзеңне аямау ул. Авырлыкка дуча булган кешенең хәлен аңлау һәм аңа сүз яки гамәл белән ярдәм итә белгән кешене шәфкатьле, игелекле кеше диләр.

Кайберәүләр өчен мәрхәмәтлелек итү тумыштан бирелә, андыйлар омтылып торалар. Ләкин андый Тереза аналар кебекләр бик сирәк шул. Икенче берәүләр өчен – характер үзенчәлеге. Андыйлары исә күбрәк. Алар да кешеләргә ярдәм итәләр. Мөлкәтләре бай булган һәм популяр кешеләр хәйриячелек белән актив шөгыльләнә. Өченчеләр авырлык белән “маңгайга маңгай” очрашкан туганына булыша.

Ләкин безнең арабызда итәгатьле һәм ярдәмчел булу нормаль кешеләргә хас сыйфатлар икәнен онытучылар бар. Замана үзгәрә барган саен кешелеклелек, шәфкатьлелек артта калуын танырга мәҗбүрбез. Безнең заман – ул акча заманы, табыш һәм шәхси уңышлар. Болар артынна чабып кеше башкалар турында оныта, аның вакыты юк. Еш кына андыйлар хәтта якыннары турында да кайгыртмый башлыйлар. Ә бит туганнары кайгыра, газаплана, үзләрен кирәксез, ташланган кеше итеп хис итәләр. Кая монда чит кеше турында уйлану?

Бүгенге көндә картларга юл аша чыгарга булышу, авыр сумкаларын кайтарып бирү бик сирәк күренеш. Кем бүгенге көндә җәмәгать транспортында картларга яки кечкенә балага урын бирер икән?! Бу гади генә булган гамәлләрне кирәксез дип исәплиләр.

Бер-беребез турында кайгыртып яшәсәк, йөзләребез якты булыр иде, кайгы-борчулар качыр иде. Кешеләргә изгелек күрсәтмиче, без үзебезнең дә беркемнең ярдәмен тойган юк дип уйлыйбыз, үз-үзебезне шуңа ышындырабыз. Бу эчке тоемлау кешеләрдә шомлану, кыюсызлык, агрессия, бәхетсезлек хисләрен көчәйтә.

Тормышка шатлану, кешеләр белән берләшү безне бәхетле итә, ләкин шәфкатьсезлекне югалкач, бәхет кача. Үзеңне бәхетле итеп хис итәр өчен күп тә кирәми, ләбаса. Бары тик син күрсәткән ярдәмнән йөзгә чыккан елмаю, бары тик яхшылыкның кадерен белгән кешедән ишеткән “рәхмәт” сүзе.

Башкалардан карата яхшы мөнәсәбәт теләсәк, үзебез дә игелекле булыйк. Шушы бөек акыллылык банал ьлек, хакыйк әт ь эченә яшеренгән.

Әни – һәр кеше өчен иң якын, иң кадерле кеше. Ул безгә әлеге дөньяда яшәү хокукын, тормыш биргән. Бала иң беренче сүзендә “әни” дип, юкка әйтмидер. Һәр әни үзенең баласы турында кайгыртып калмыйча, анда кешелеклелек, әдәплелек сыйфатларын да тәрбияли. Әни безне мөстә – кыйль фикер йөртергә, үзебезнең хаталарны танырга ярдәм итә. Тормышның булачак һәм үткән көннең кадерен белергә өйрәтә. Нәкъ әни безгә кешенең кадерен белергә, туганнарың турында кайгыртырга, өлкәннәрне хөрмәт итергә өйрәтте. Бары әни генә синең уңышларыңа һәм ирешкән дәрәҗәләреңә чын күңелдән куана.

Әни – безнең киңәшче.Ул безгә дөресен әйтүче, хаталарыбызны төзәтеп, туры юлга бастыручы. Хәтта өлкән кешеләр дә еш кына әниләренә мөрәҗәгать итәләр. Һәр кеше үз әнисен үзенчә ярата: кемдер аңа матур сүзләр белән эндәшсә, кемдер өй эшләрен эшләргә ярдәм итә, әнисе турында кайгырта. Начар әниләр булмый. Әни кеше беркайчан да үз баласын алдамый. Җир йөзендә һәр әни баласы өчен хәтта сәламәтлеген дә кызганмый. Әни безнең яратуны таләп итмичә, чын күңеленнән, ихластан ярата.

Әлбәттә, мин үземнең әниемне яратам һәм хөрмәт итәм. Ул минем бик яхшы, юмарт һәм гадел. Үзеңең серләреңне сөйләп була торган, гел киңәшләр сорап була торган кешең булуы – зур бәхет. Әнием кояш кебек, гел балкып, һәрберебезнең күңелен күрүче нур кебек. Аннан башка дөньяны күз алдына китерергә дә куркам. Әнием мине бик күп нәрсәләргә өйрәтте. Мин аңа бик рәхмәтле.

Һәрберебез дә әниләрнең эшләгән яхшылыклары өчен рәхмәтле булырга тиеш. Беркайчан да үз әниеңне онытма, чөнки аны дуслар да, акча да алыштырга алмый.

Әниегезнең кадерен белегез һәм яратыгыз!

“САМЫЙ ДОРОГОЙ ЧЕЛОВЕК”

Мама – это самый родной, близкий и дорогой человек для каждого из нас. Она дала нам самое ценное, что мы имеем – нашу жизнь. Не зря первое слово, которое произносит ребёнок — “мама”. Каждая мама не только заботится о своём ребёнке, но и старается привить ему самые лучшие человеческие качества. Мама учит нас самостоятельно принимать решения, признавать свои ошибки. Она учит нас ценить жизнь и каждое прожитое мгновенье. Именно она научила нас ценить людей, заботиться о близких и уважать старших. Только мама всегда будет искренне радоваться нашим успехам и достижениям.

Конечно же, я очень люблю и уважаю свою маму. Она у меня очень добрая и справедливая. Какое же это счастье осознавать, что есть человек, которому в любой момент можно рассказать что-либо или поделиться каким-то секретом и быть уверенным в том, что всё это останется между вами. Моя мама, как солнце, светит каждому в нашем доме. Я даже боюсь представить, что бы я без неё делала. Мама научила меня многому, я безумно благодарна ей за это.

Каждый из нас благодарен своей маме за всё, что она делает для нас. Не нужно никогда забывать о своих матерях, ведь никакие друзья, деньги не смогут заменить нам нашу родную маму.

Читайте также:

  

• Талант пример из жизни сочинение

  

• Традиции чехова и самобытность драмы горького на дне сочинение

  

• Кто в страхе живет тот и гибнет от страха сочинение премудрый пескарь

  

• Церковь лурдской богоматери сообщение

  

• Сочинение послание потомкам великой победы

Әнинең кайчан үлгәнен хәтерләмим, мин бәләкәй идем әле. Булса, башлангыч сыйныфларда укыганмындыр. Без, балалары өчен олы булып күренсә дә, әти яшьли тол калды. Мин гаиләдә — икенче бала, миннән олы абыем бар иде. Ялгыз ир-атка сыңар канат белән тормышны тартып барырга нык авыр булгандыр. Балалыгыбыз белән без аны күреп тә бетермәгәнбездер. Әмма ничек кенә авыр булмасын, әти безне какмады, сукмады.

Кайдадыр кунып, кайтмыйча калган көннәрен дә хәтерләмим. Әти безгә бар нәрсәдә дә булдырырга тырышты. Мәктәп кирәк-ярагы дисеңме, абый белән икебезгә дә агачтан чана, чаңгы ясап бирде, өстәлдә һәрвакыт ризык мул булды. Ферма эше авыр булса да, әти хуҗалыкны, йорт янын, бакчаны ташламады. Яз җиткәч, бергәләшеп, бакча чистарттык, казыдык, әйбер утырттык. Хәзерге кебек, әллә нинди яшелчәләр булмаса да, кыш буена җитәрлек итеп кишер, суган, чөгендеребез була. Күп итеп, бәрәңге утырта идек. Боларның барысы да абый белән икебезнең өстә булды. Җәй буе сибү сибү, чүп утау, корт чүпләү — эшнең күплегеннән, билчән, алабута йолкудан гарык булып, елаган чаклар да күп булды. Боларга тагын кош-корт карау да өстәлә. Кыскасы, уйнап-көлеп йөрергә вакытыбыз булмады. Анысы башка балаларныкы да шулай булгандыр инде. Әмма әниле йортта балалар барыбер бу кадәр эшләп үсмәде. Күңелне юксыну басканда, без гел яңа әни турында хыяллана идек. Аныңбелән ничектер рәхәтрәк, иркенрәк тормыш булыр кебек тоела иде. Ләкин еллар узды, безнең йорт бусагасын бер хатын-кыз да атлап кермәде. Кем белә, бәлки әтине димләп тә караган булганннардыр, без аларын белми калганбыздыр. Үсә төшкәч » әни» төшенчәсе үзеннән-үзе ничектер юкка чыккан кебек булды. Алай гына түгел, өчәү яшәп яткан дөньяга икенче бер хатынның үтеп керүен мин, бәлки, ошатмас та идем. Булса, үзебезнең әни, юк икән, безгә башка берәү дә кирәкми, дип уйладым.

Мәктәпне тәмамлаганнан соң, абый шәһәргә укырга китте. Студент чакта сирәк кенә булса да, кайткалады. Ул вакытта кая инде еш йөрүләр? Хәзерге кебек таксилар да, микроавтобуслар да юк чак бит. Акча ягы да чамалы. Югары курста укыганда ук заводка эшкә кергән иде, кулына диплом алгач, бүтән җиргә барып тормады. Әтинең авылга кайтмыйсыңмы соң дип икеләнеп кенә чакыруына каршы: «Миңа завод ошый. Тимер эшен яратам, беркая да китмим» , — дип җавап бирде. Завод абыйны башы-аягы белән үзенә суырып алды. Ул елга бер, үзенең ялында гына кайтты.

Ә мин беркая да китмәдем. Чөнки әтине кызгандым. Күз яшьләре белән:»Китмә. Синсез калсам, нишләрмен?» — дип елады ул. Авылда кая барасың? Эш төрлелеге юк. Хыялым укытучылык булса да, әти белән фермага йөри башладым, сыер саудым. Тормыш беркөе генә агылды да агылды. Кечкенәдән мунчаны гел әти белән керә идек. Зурайгач, сирәк булса да ул минем янга: «Аркаңны ышкыйм, кая, яхшылап чабындырыйм», — дип кергәләп чыкты. Баштарак оялсам да, әти мине,баштан сыйпап, гел тынычландырды. Ул:

— Син нәрсә, әтиеңнән ояласыңмы? — ди торган иде.

Кыскасы, әти җүнсез сүз сөйләмәс, дип мин дә оялмаска өйрәндем. Алай гына түгел, башта үзем кереп киткән булам да, эчтән генә: әти керсен иде, көчле куллары белән аркаларымнан усын иде, дип тели башладым. Теләкләрем бик еш кына кабул булды. Минем кебек кызлар кичләрен клубка чыга башладылар. Фермада да сүз — шул турыда. Кем чыккан, кем кунакка кайткан, кем кемне озаткан. Ә миңа әти клубка чыгарга беркайчан да рөхсәт бирмәде. «Синең өчен иң яхшы егет — мин. Башкалар алдар, еларсың. Ә мин сине беркайчан да үпкәләтмәм», — диде. «Сөйләшеп ятарбыз, син хәзер зур инде, миңа синең белән рәхәт,»- ди-ди, әти минем янга ята да башлады. Үзенең караватына да чакыра иде. Мине хатын иткән беренче ир дә ул булды. Минем өчен бөтенләй башка дөнья ачылды. Бер — бер артлы ике балабыз туды.Икесе дә акылга зәгыйфь булдылар. Бер үк каннан булгач, шулай була икән ул. Без бит анде авыл балалары, аны-моны белеп үскән кешеләрме. Авырлы чакта да, тапкач та, кеше безне сөйләп туя алмады. Ләкин кулдан берәүнең дә тотканы булмады. Аз идеме авылда малайлары белән ялгыз калган аналар, яки безнең кебек үк — аталы-кызлы яшәүчеләр? Әти дә, мин дә алдынгы терлекчеләр, эчеп-тузып йөрмибез. Сәвит заманында иң мөһиме шул иде бит. Шуңа күрә безнең тормышка тыгылучы булмады. Кеше безнең гайбәтне сата торды, үзебез чәпчемәдек. Ә шулай да арада: йөргән егете булгандыр, ник кыз баланы газапларга, диючеләр булды. Еллар шулай уза торды, безнең турыда сөйләүдән дә туктадылар.

Кызганыч, ике баламның берсе кыска гомерле булып чыкты. Авыл кырындагы күлгә батты. Анысына үзем гаепле булганмындыр инде. Казларны алып кайт әле, кояш бата, су буенда төлкеләр күп, бумасын тагын, дип җибәргән идем. Беренче тапкыр гына куып кайтуы да түгел иде, югыйсә, акылга тулы булмаса да,моның ише эшне генә белә иде. Чыкмый калган берничә казны куарга дип кергән дә, баткан, балакаем. 60 яшенә җитеп, әти дә үлеп китте. Гомер буе ир белән хатын булып яшәсәк тә, мин аңа исем белән дәшмәдем. Кычкырышып, талашканны хәтерләмим, бар эшне бергәләп эшләдек. Мунча салдык, өйне яңарттык. Бүрәнәнең бер башында ул булса, икенчесенә мин килеп ябыша идем. Хәзер кызым белән икәү генә калдык.

Кеше — шул ук табигать баласы. Хайваннар арасында да үгез бозавының сыерга сикерүе- гадәти хәл. Без аны-моны уйламыйча яшәдек инде.Томана булдык. Хәзер бөтен кеше китап укый, телевизор карый, дин белән кызыксына. Бер карасаң, безнең өстә — зур гөнаһтыр. Күпләр мине азгынлыкта гаепләр, әмма тормышың шулай булып чыккач, нишлисең? Берәүне дә нахакка рәнҗеткәнебез булмады, малны эшләп таптык. Әти мине олыгайгач та бала итеп назлады, хатын итеп яратты. Йөрәкне авырттырган бер әйбер: ул да булса — кызым. Аннан алдарак үлеп китсәм, ни булыр? Акылы юк бит, үзе генә яши алмаячак.

http://www.tulachi.ru/ru/archive-gazata/item/8758-әtiem-irem-buldyi-bulgan-hәl.html

фото http://playcast.ru

Әйе, әтәч турында үткән заманда сөйлим шул, чөнки әнә өченче көннән бирле суыткычта казанга салганны көтеп ята. Җиде тавык ялгыз калды, аларга ямансу булгандыр инде кәнишне. Бабай да кызганып керде әле үзләрен, җәй буенча бер җырлаганнарын ишетмәгән идем, ишегалдында тавыклар җырлый, ди. “Үзләреннән сорадыңмы соң, бәлки алар елыйлардыр, әтәчләре югалгач җырлап ятмаслар бит инде”, – дим. Чынлап та, бу аларның елауларыдыр, җәй буе җиде тавыкны җыеп-җыештырып-ияртеп йөрткән хуҗаң югалгач, еламыйча нишлисең инде?

Һава торышы көйсез булса да, бабай тәвәккәлләп Яңгулга чыгып китте, против греха дигәндәй, мин иярмәдем шул. Иярәсе итмәдем, икәүләп бер әтәч артыннан йөрерсеңмени шундый көндә, бабай йөргән дә җитәр. Әтәчне үзенә ошаганын үзе сайласын әйдә, чирмеш агайда әтәчләр күп. Мин ул алып кайтканга риза, миңа әтәчнең матурлыгы бик мөһим түгел, таламасын гына.

Бик тиз әйләнде бабай, әтәч тә алган, әтәчкә ияртеп ике тавык та алып кайткан. “Бергә-бергә ияләнерләр шунда, әтәчнең башта үзенә генә ямансу булыр дип уйладым”, – дигән була. Ярар, хуҗалык артты, тугыз тавык та бер әтәч, әле тагын Тайфун, шуларга бер әби белән бер бабайны да кушсаң, шактый була икән үзе.

Мин менә шул яңа килеп кергән ике яшь тавыкны кызганып утырам, үзем дә ияреп бармаганга үкенеп. Үзем барган булсам, алдырмый идем инде ул тавыкларны. Ир кеше аңлыймыни ул яңа гаиләгә аяк баскан яшь киленнәрнең хәлен? Ул бит бөтен әйберне дә үзең кичереп, үзең татып карагач кына аңлыйсың. Менә бу ике яп-яшь чеби-тавыклар да йорт-җирләреннән аерылып җиде карт тавык арасына килеп керделәр инде кичә. Әле кайчан бу ти-тиләр гаиләсенең тулы хокуклы членнары булып китәр алар, кайчан үз араларына алырлар бу ике бөртекне азу ярган җиде бичә? 

Син тавыклар холкын каян беләсең дип? Гомер буе шул тавыклар арасында яшәгәч, өйрәнәсең инде, күзәтәсең. Юаш кошлар димәгез сез тавыкларны, читтән караганда гына юаш күренәләр. Алар арасындагы “дедовщина”га армия хезмәте үткән солдатлар да шаккатарлык. Менә шушы тугыз тавык алдына тугыз табак-тагарак белән бодай белән бәрәңге болгатып куй.

“Һәммәгезнеке бертөсле ризык, һәрберегез үз табагыннан тыныч кына ашагыз”, – дип. Юк, мәңге дә ашамыйлар, берсе килеп төртеп җибәрә теге яшь тавыкны: “Кая әле, мин бәрәңге яратам, синекенең бәрәңгесе күбрәк бугай”, – дип. Икенчесе янына барса, анысы: “Япь-яшь башың белән сайланып йөрисең, үз табагыңнан гына аша, без яшь чакта мондый түгел идек, хәзерге яшьләр башыңа басып ашарлар”, – дип куып жибәрә. Мескен яшь тавык карт тавыклардан калган тагарак төбен чукып яши инде баштагы мәлләрдә. 

Менә шуңа әйтәм дә инде үзем барасым калган әтәч алырга дип. Бармадым шул, иренеп калдым. Ярар, әкренләп ияләнерләр әле диеп өметләнәсе генә кала инде. 

Ну теге җиде бичә бик тә тырыш булдылар инде үзе, ул якларына тел-теш тидерерлек түгел, ел тәүлеге күкәйне койдылар гына. Без аларны тугыз тавык белән әтәчебезне төлке алып киткәч алган идек. Алар ишегалдында беренче көннән үк полноправный хуҗа булдылар, “дедовщина” дигән әйберне дә белмәделәр. Менә бу ике яшь-жилкенчәкне ничек кабул итәрләр микән, анысын вакыт күрсәтер инде.

Әнә анда әтәч аваз салып ята, сез аның татарча сәламләмәгәненә аптырамагыз. Яңгул авылы Киров өлкәсенә керә бит ул, өйрәнер, татарча да өйрәнер, янында татарча сөйләшүче җиде җәмәгате бар бит, өйрәтерләр, анысына аптырыйсы юк. Хатын-кыз уйласа, бөтенесен булдыра ул. 

Менә шулайрак әле безнең ишегалдында хәлләр. Тынычлык урнашты дигән өмет белән теге таяк-күсәкләрне ерагракка алып куйдык әле. И Раббым, рәхмәтең-шәфкатең, рәхимең белән илләргә-көннәргә тынычлык урнаштырсаң иде. Кайвакыт уен-көлкегә урын биреп куйсак та, җан түре борчуда шул, борчуда.

Рәйсә Галимуллина,
Кукмара, Мәмәшир.