Габдулла тукай турында сочинение

Сочинение на тему:

«Г.Тукай безнең күңелләрдә»

« Г.Тукай в наших душах »

Работа
ученицы 8 класса

Басыровой
Линаре

Руководитель:
Габдрахманова Р.Р.

Инша.

Г.Тукай
безнең күңелләрдә.

Халык
мәхәббәте — синең исемең,

Халык
гомере — синең гомерең!

   Габдулла Тукай…. Бармы
икән безнең арада бу олы шагыйрь турында ишетмәгән, белмәгән кеше? Тукайның
моңлы җырларын җырламаган, тылсымлы әкиятләрен тыңламаган,  шигырьләрен
яттан белмәгән бала…? Юктыр.    

   Әгәр дә дөньяда бик аз яшәп
тә, күп эшләр эшләп киткән язучылар турында сүз бара икән, аның берсе,
 һичшиксез,  Габдулла Тукай булыр. Уйлап карасаң, кызганыч тормыш,
ятимлек михнәтләрен татыган, яшьли үлеп киткән шагыйрь язмышы бигрәк аяныч.

  Тукай… Әлеге исемне ишеткәч,
күңелдә төрле хисләр туа. Башлангыч сыйныфларда укыганда «Су анасы»н
өйрәнеп, «Туган тел» шигырен ятлап,аның тормышы белән  танышкан
идек. Аның «Исемдә калганннар» әсәрен, » Шүрәле» поэмасын
укыгач, миндә Тукай иҗатына соклану тагын да артты. Тукайның ачы язмышы
белән  таныш булмаган, аның иҗатына, тормышына сокланмаган  бала
юктыр, минемчә. Язмышның рәхимсез җилләре аны бик еш сагалап йөри. Өйдән —
өйгә, кулдан — кулга күчә Тукай. Ата — анасын  яшьли югалта, ятим кала.
«Артык кашык» булып йөрергә кала аңа. Ләкин Тукай бернинди  дә
сынауларга бирешми, үз юлыннан кире чигенми. Ул үз тормышыннан бервакытта да
зарланмый.

   Дөньядан китеп барганда
Тукайга нибары егерме җиде яшь кенә булган. Шулай яшь булуына карамастан,
шагыйрь безнең йөрәккә мәңгегә кереп калган. Бөек Тукай безгә үлмәс әсәрләр
калдырган. Ул безне акыллы, тыйнак, гадел булырга өйрәтә, табигатьне, анда
булган бар тереклекне яратырга өнди. Аның әдәплелеккә, бөеклеккә, тәүфыйклыкка
өндәгән шигырьләрен һич онытырга ярамый. Нинди генә шигырьләрен укыма, гади,
аңлаешлы, хәтердә кала.

   Әйе, Габдулла  Тукай
иҗаты — серле бакча кебек, могҗизалы ил. Ул үзенә чакырып тора. Аның әсәрләре
шулкадәр кызыклы,  мавыктыргыч, хәтта аерылып булмый,укыган саен укыйсы
килеп тора. Аның иҗаты чынлап та — мәңгелек. Тукай татар милләте, татар халкы
күңелендә  бүген  дә яши һәм яшәячәк!  Аның
иҗаты беркайчан да онытылмас, чөнки ул — бөек шагыйрь!

   Һәр татарның йөрәгендә үз
Тукае. Кемнәрдер аңа карап  гыйбрәт ала, кемнәрдер соклана, кемнәрдер
үрнәк итеп, аны бүгенге көннәрдә дә үз йөрәгендә йөртә.

Татарның
һәр соравына

                                                                        
Үз Тукае җавап бирә.

 Һәр татарның йөрәгендә

                                                                        
Үз Тукае шуңа күрә.

(Р.
Харис)

 
   Быел бөтен республикабыз, илебез халкы сөекле әдибенең 130 еллык
юбилеен билгеләп үтте. Бу барлык татар җиһанын туган телен, гадәт-йолаларын,
тиешле нәтиҗәләр чыгару өчен бик мөһим ел дияр идем мин. Чыннан да татар
әдәбияты үсешенә Габдулла Тукай кебек зур өлеш керткән башка каләм иясен табу
кыен. Габдулла Тукай татар халкын илебездә һәм дөнья күләмендә танытуда илче
хезмәтен үтәде дисәк тә, ялгыш булмастыр. Тукай дигәндә — татар халкы күздә тотыла,
татарлар дип әйтүгә — Габдулла Тукай дигән шигъри исем аңга килә. Чөнки 
Габдулла Тукай шагыйрь генә түгел, бәлки халкыбызның теле дә, моңы да, рухы да,
язмышы да. Бөек шагыйребезгә – 130 ел! Бу бик күп вакыт…

   Без-ундүрт кенә ел яшәгән, сабыйлыктан яңа чыгып килүче буын
булсак та, Тукаебызны һәр адымыбызда, хәтта киләчәгебездә дә тоябыз. Алай гына
да түгел, без Тукайны, туган телебезне киләчәк буыннарга тапшыруда
 җаваплылык дияр идем. Чөнки без — Тукаебыз иҗатын өйрәнгән, аннан тәрбия
алган татар балалары.

    Татар халкының рухын, җан җылысын чагылдырган,үзе исән чакта
ук бөеклеккә, халкы тарафыннан танылуга ирешкән Габдулла Тукай нибарысы 27 ел
яшәп калган. Җиде ел иҗат утында янып, милләтенә тугры хезмәт итеп яшәгән
шагыйрь. Сокланмаслыкмыни?! Сөекле шагыйребез тормышның бөтен  авырлыгын күтәрә
алган. Күңеле нык җәрәхәтле булса да, усаллык һәм үч шагыйрь йөрәгендә
һичкайчан урын алмаган.  Шуңа күрә милләте сөекле Тукаен һәрвакыт изге зат
итеп санаган. Бу бүген дә шулай. Без аның истәлекләрен укып, бала чагының
яктысын һәм караңгысын ачык аңлыйбыз

    Габдулла кече яшьтән халык белән бергә атлый, аның
аз-маз шатлыгын да, кайгы-хәсрәтен дә уртаклашып үсә. Ул-халык баласы. Иң авыр
чакларда нәни Тукайга туган халкы үз җылысын бирә, аны үз канаты астына ала.
   

 Мин дә татар булуым
белән, Тукай кебек бөек шагыйрь иҗатын белүем белән горурланам.

   Һәр апрель аен — Тукай аен
олы хөрмәт белән көтеп алабыз. Синең гомерең нәкъ умырзая чәчәге кебек кыска
булды. Әмма иҗат иткән әсәрләрең  — мәңгелек!

    Синең алдыңда баш
иябез, бөек Тукай!

Тукай безнеӊ күӊелләрдә!

И мөкатдәс моңлы сазым!

Уйнадың син ник бик аз?

Г. Тукай.

  Рәхмәт, апрель! Син безгә татар халкының сүнмәс учагы, бөек шагыйрь Габдулла Тукайны бүләк иттең.

Тукай… Йөз меӊнәрчә кешеләр зур горурлык һәм илаһи мәхәббәт белән телгә алалар бу исемне. Халкыбызның йөзен, рухи асылын чагылдыручы мактанычлы улларының берсе Габдулла Тукай еллар үткән саен биеккәрәк күтәрелә бара, татар гамәлендә халыкка хезмәт итү ягыннан аңарчы тиңдәше булмаган маяк булып балкый.

Г.Тукай шагыйрь генə түгел, бəлки халкыбызның теле дə, рухы да, язмышы да. Ул чын мəгънəсендə татар халкының үз улы. Тукай иҗаты җиһанга ямь, яктылык, яшəү көче бөркеп, туң катлауларны эретеп, күңеллəрне җылытып торучы мəңгелек кояш кебек үзенə бер илаһи көчкə ия. Әдəбият күгендə нибары җиде-сигез ел ялтырап, үз йолдызлыгын-шигъри мəктəбен булдырган остазның мирасы бай һəм күптармаклы.

Г. Тукай шигырьләрен кешеләр бала чактан ук өйрәнәләр, укыйлар. Аның әсәрләре күп кенә телләргә тәрҗемә ителә. «Су анасы», «Шүрәле»сен, «Кәҗә белән Сарыг»ын кем генә белми икән? 

Сабый чагымнан әнием мине «Туган тел» җырын көйләп тирбәткән. Апамны да шул җыр белән юаткан. Кечкенәдән күңелемә үтеп кергән бу моң, бу сүзләр әле дә миңа юлдаш. Аның шигырьләре белән мин шулай таныштым. «Су анасы»н, «Бала белән Күбәләк», «Сабыйга» шигырьләрен укып сөендем. 

Ул шигырьләр күз алдында серле бер олы дөнья булып, я «Туган тел» тылсымлы булып, я әкрен генә аткан таң булып, я Казанга карый җилдергән «Пар ат» булып баса, я сихри Кырлай урманыннан «Шүрәле» яки «Су анасы» булып калкып чыга, я Тукайны дөньяга китергән Кушлавыч туфрагы – «Туган авыл» табигате пәйда була.

Шул вакыттан алып, озата килә мине тирән тойгылы, тынгысыз уйлы, тылсымлы Тукай шигърияте.

Тукай — үз халкының язмышыннан әрнеш — рәнҗешләреннән, якты өметләреннән, антыннан, әманәтеннән яралган шагыйрь. Әмма шул кыска гомерендә дә ул катлаулы уй-кичерешләр белән тулы булып, кешелеклелек, азатлык һәм хаклык өчен көрәшкә күтәрелгән яшь кешенең драматик дөньясын шактый тулы чагылдыра алды.

Г. Тукай үзенең шигырьләрендә кешеләрне дөрес юлдан барырга өнди, ялкаулыктан, караклыктан, куркулыктан көлә, батырлыкны, уңганлыкны мактый. Аның шигырьләре безнең әби-бабаларыбызга тәрбия биргән, соңгы буынга да тәрбия бирәчәк. Ә инде ул язган шигъри юлларны укыганнан соң йөрәктә кыюлык, рухта бер төрле көч сизәсең, үзеңә ышанасың. Ул шигырьләр әллә нинди гаҗәеп бер тәэсир калдыралар. Тукай матур тасвирлы шигырьләре белән безне матурлык һәм гүзәллекне хис итәргә өйрәтә, ул безнең рухыбызны тәрбия итә.

Ул үзе халык хисләре белән хисләнеп, үзенең күңеленнән кайнап чыккан шигырьләре белән халыкның күңелен, үзенчә әйтсәк «шүрәлечә» кытыклый. Тормышыбыздагы җитешмәгән җирләребезне күрсәтә, көлә.

Мин үзем Тукайны туктаусыз укый алам. Нигә туйдырмый, үзем дә аңламыйм.

Ә аның җырлары? Нинди илаһи көч бар җырларында? Тыңлаганда, бөтен дөнья онытыла, күңел сызып кына елый. Бер уйласаң, Тукайның үз кичерешләре генә кебек. Ятимлек, әнисеннән аерылу ачысы, күз яше. Ул сине әллә кайларга, тарихка, язмышка алып кереп китә. Күңел нигәдер язмыш турында уйлана, борчыла, чөнки аларның тамыры бик тирәндә ята. Нигезендә — әрнү. Әйе, халкыбызның тормышы, яшәеше, милләтенең иминлеге өчен әрнү.

Халык турында уйланганда, халык язмышы турында язганда, беренче чиратта туган җире белән күрсәтә. Чөнки туган җиренә булган мәхәббәте, аңа бар булмышың белән береккәнлек кенә кешене чын кеше итә. «Шүрәле» поэмасындагы Кырлай һәм Казан арты төбәгенең мәһабәт табигате, «Пар ат»та «Иртәнге намазга бик матур, моңлы азан әйткән дәртле Казан, моңлы Казан, нурлы Казан» шагыйрьнең берүзенең генә түгел, бөтен татар халкының илһам бирер туган җире образы булып күтәрелә.

Халыкны халык иткән икенче бер бөек хәзинәгә — туган телгә мәдхия җырлый Тукай. Бу тел аның өчен әткәсе-әнкәсе теле булган өчен кадерле, үз халкының әби- бабайлар аша килгән бөтен рухи тамырлары белән тоташтырган өчен якын, үзеңнең бар эчке дөньяңны ачып бирергә ярдәм иткән өчен кыйммәт, изге теләкләреңне Ходайга ирештерә алганы өчен газиз. Егерменче гасыр башында, татар халкының алдында нинди киртәләр, хәл ителмәгән мәсьәләләр торса, Габдулла Тукай шуларның бөтенесен үзенең ялкынлы йөрәге аша  уздырып, шуларнга җавап эзләде, халыкның игътибарын җәлеп итте. Һәр яңа буын аңардан үзе өчен иң кирәкле фикерләрне, олы ләззәт биргән асыл энҗеләрне таба. Тукай иҗаты — иңләп бетерә алмаслык диңгез бит.

Габдулла Тукай бу җирдә бары егерме җиде ел яшәде. Дөньяга яз килде, яз китте. Үзенең даһи иҗаты белән туган халкына да яз китерү турында хыялланды. Халык аны онытмый: 26 нчы апрель көнне аның хөрмәтенә бәйрәм оештырыла; аның исеме мәктәп, бакчаларга, урамнарга; аның исемендәге бүләк атаклы шагыйрьләргә, язучыларга бирелә. Димәк, Тукай исән! Ул яши!

       Юк, үлмәдең, Тукай, син мәңге яшь,

       Син мәңгегә безнең арада.

       Мәңге көләч, шат шигырьләреңнән

       Туган халкым кодрәт, көч ала.

 

Тукай! Татар халкының йөзе, аңы, намусы, йөзек кашы. Бу сүзләр юкка гына әйтелмәгәндер. Чыннан да, Тукай – ул татарның Пушкины, Даниянең Андерсыны, немецларның – Гетесы. Г.Тукай шагыйрь генə түгел, бəлки халкыбызның теле дə, рухы да, язмышы да. Ул чын мəгънəсендə татар халкының үз улы. Тукай иҗаты җиһанга ямь, яктылык, яшəү көче бөркеп, күңеллəрне җылытып торучы мəңгелек кояш кебек үзенə бер илаһи көчкə ия. Әдəбият күгендə нибары җиде-сигез ел ялтырап, үз йолдызлыгын-шигъри мəктəбен булдырган остазның мирасы бай һəм күптармаклы.

Габдулла Тукай 1886 елның апрелендә дөньяга килә. Балачагы ятимлек, фәкыйрьлек ачысын татып үтсә дә, язмышында зур роль уйнаган изге күңелле кешеләр яхшылыгы, туган як табигатенең гүзәллеге аны шагыйрьлеккә әзерләгән. Инде 1905 елда Тукайның шигырьләре басыла, үзе таныла башлый.

Тукай иҗаты белән без балачактан танышып үсәбез. Аның “Балага”, “Бала белән күбәләк”, “Сабыйга”, “Кызыклы шәкерт” әсәрләрен белмәгән кеше юктыр. Әдипнең матур тасвирлы шигырьләре белән безне матурлык һәм гүзәллекне хис итәргә өйрәтә, ул безнең рухыбызны тәрбия итә. Ул үзенең шигырьләрендә кешеләрне дөрес юлдан барырга өнди, ялкаулыктан, караклыктан, куркулыктан көлә, батырлыкны, уңганлыкны мактый.

Уку-гыйлем –татар халкының наданлыгы, артталыгы өчен борчылу, бу хәлдән чыгу юллары турында уйлану әдип иҗатында әйдәгән темаларның иң әһәмиятлеләреннән санала. Ул үзе халык хисләре белән хисләнеп, үзенең күңеленнән кайнап чыккан шигырьләре белән халыкның күңелен, үзенчә әйтсәк «шүрәлечә» кытыклый. Тормышыбыздагы җитешмәгән җирләребезне күрсәтә, көлә.

Халкыбызның тормышы, яшәеше, милләтенең иминлеге өчен әрнү туган җир белән бәйләп күрсәтелә. Чөнки туган җиренә булган мәхәббәте, аңа бар булмышың белән береккәнлек кенә кешене чын кеше итә. «Шүрәле» поэмасындагы Кырлай һәм Казан арты төбәгенең мәһабәт табигате, «Пар ат»та «Иртәнге намазга бик матур, моңлы азан әйткән дәртле Казан, моңлы Казан,

нурлы Казан» шагыйрьнең берүзенең генә түгел, бөтен татар халкының илһам бирер туган җире образы булып күтәрелә.

Габдулла Тукайның тагын бер асыл сыйфаты — татар җырын, татар моңын сөюе. Татар моңын нечкә йөрәге аша кабул итүе, җыр-моңга гашыйклыгы Тукайның шигырьләрен сыгылмалы, ритмлы, моңлы итә. Моны без генә түгел, үз заманында зирәк композиторлар да күреп ала белгән. Шуңа күрә Г.Тукайның күп кенә шигырьләренә көй дә язылган. Аның «Әллүки», «Тәфтиләү», «Зиләйлүк», «Туган тел» кебек җырлары шулкадәр халыклашты ки, аларны шагыйрь иҗат иткәне сизелми дә. Аларда һәркем үз күңелендәге хисләргә аваздашлык таба. «Туган тел» җыры исә соңгы елларда аеруча еш яңгырый. Күп кенә әдәби-музыкаль кичәләр, хәтта төрле җыеннар да шушы җыр яңгыравы белән тәмамлана.

Халыкны халык иткән икенче бер бөек хәзинәгә — туган телгә мәдхия җырлый Тукай. Бу тел аның өчен әткәсе-әнкәсе теле булган өчен кадерле, үз халкының әби-бабайлар аша килгән бөтен рухи тамырлары белән тоташтырган өчен якын, үзеңнең бар эчке дөньяңны ачып бирергә ярдәм иткән өчен кыйммәт, изге теләкләреңне Ходайга ирештерә алганы өчен газиз. Егерменче гасыр башында, татар халкының алдында нинди киртәләр, хәл ителмәгән мәсьәләләр торса, Габдулла Тукай шуларның бөтенесен үзенең ялкынлы йөрәге аша уздырып, шуларга җавап эзли, халыкның игътибарын җәлеп итә. Һәр яңа буын аңардан үзе өчен иң кирәкле фикерләрне, олы ләззәт биргән асыл энҗеләрне таба.

Г. Тукай образы сәхнәдә, музыкада, сынлы сәнгатьтә дә гәүдәләндерелә. Ф. Яруллин «Шүрәле», Ә. Бакиров «Алтын тарак», Р. Гобәйдуллин «Кисекбаш» балетларын иҗат итәләр һәм бу балетлар халык күңелендә зур урын ала.

Габдулла Тукайның әсәрләре татар мультфильмнары башында тора дип тә әйтергә кирәк. Чөнки иң беренчеләрдән булып, нәкъ менә аның “Шүрәле”, “Су анасы” әкиятләре, “Эш беткәч уйнарга ярый” шигыре, “Бала белән күбәләк”е буенча беренче татарча мультфильмнар эшләнгән.

Аның әсәрләре бик күп телләргә тәрҗемә ителде, шигырь җыентыклары йөзләрчә тапкыр бастырып чыгарылды.

Тукай… Йөз меӊнәрчә кешеләр зур горурлык һәм илаһи мәхәббәт белән телгә алалар бу исемне. Халкыбызның йөзен, рухи асылын чагылдыручы мактанычлы улларының берсе Габдулла Тукай еллар үткән саен биеккәрәк күтәрелә бара. Һәр буын ел саен апрель аенда Г.Тукайның туган көнен билгеләп үтә. Татар халкы яраткан шагыйренең һәйкәле янына җыелып, аны котлый, чәчәкләр куя, шигырьләрен укый, җырларын җырлый.

Татарның бөек шагыйре Габдулла Тукай истәлеген һәм иҗади мирасын мәңгеләштерү максаты белән ЮНЕСКО халыкара оешмасы һәм Татарстан Республикасы Президенты Рөстәм Нургали улы Миңнеханов 2011 елны Тукай елы дип игълан иттеләр. Бу – шагыйребезгә олы хөрмәт билгесе.

Бөек шагыйребез Габдулла Тукай иҗаты чынлап та — мәңгелек. Әдип татар милләте, татар халкы күңелендә бүген дә яши һәм яшәячәк! Тукай рухы яшәгәндә, Тукай моңнары яңгыраганда татар милләте, аның теле яшәр, киләчәге якты булыр

Эссе

Тукай безнең күңелләрдә

Тукай! Татар халкының йөзе, аңы, намусы, йөзек кашы. Бу сүзләр юкка гына әйтелмәгәндер. Чыннан да, Тукай – ул татарның Пушкины, Даниянең Андерсыны, немецларның – Гетесы. Ул үзенең барлыгы белән милләтебезнең байлыгын, тәрбиялелеген, укымышлылыгын, тырышлыгын дәлилли торган шәхес. Аның әсәрләре бик күп телләргә тәрҗемә ителде, шигырь җыентыклары йөзләрчә тапкыр бастырып чыгарылды.

Габдулла – гарәп сүзе. “Аллага якын кеше” дигәнне аңлата. Ә Тукай “салават күпере” дигән мәгънә белдерә. Ул халкыбыз йөрәгендә салават күпередәй матур төсләр, эзләр калдырган.

Татарның бөек шагыйре Габдулла Тукай истәләген һәм иҗади мирасын мәңгеләштерү максаты белән ЮНЕСКО халыкара оешмасы һәм Татарстан Республикасы Президенты 2011 елны Тукай елы дип игълан иттеләр. Бу – шагыйребезгә олы хөрмәт билгесе.

Бөек шагыйребез 1886нчы елның 26 апрелендә Арча районы Кушлавыч авылында туа. Әтисе мулла була. Габдуллага 5 ай булганда ул үлә. Әнисе, аны вакытлыча Шәрифә карчыкка калдырып, Сасна авылына кияүгә чыга. Шуннан шагыйрьнең авыр тормышы башлана: ятимлекләр, фәкыйрьлекләр, кимсетүләр. Әлегәчә, бер генә шагыйрьнең дә җылылык эзләп, үз гомерендә җиде-сигез хатын-кызга “Әни” дип дәшеп караганы булмагандыр.

Һәр буын ел саен апрель аенда Г.Тукайның туган көнен билгеләп үтә. Татар халкы яраткан шагыйренең һәйкәле янына җыелып, аны котлый, чәчәкләр куя, шигырьләрен укый, җырларын җырлый.  Шагыйрьнең балачагы Кушлавыч, Өчиле, Кырлай авыллары, аның бай табигате белән бәйле. Шушы авылларның җанга рәхәт табигате сабый Тукай күңелендә тирән эз калдыра һәм шагыйрь бу якты эзләрне  үзенең үлемсез шигырьләренә сала. Кеше күңелендә була торган намуслылык, тугърылык, гаделлек сыйфатларын Тукай шигырьләре аша җиткерергә тели. Шундый әсәрләрнең берсе – “Су анасы”. Бу әсәргә Әнвәр Бакиров көй язган. Тукай тудырган табигать баласы – Су анасы буыннан буынга күчеп яшәп килә.

Шагыйрьнең туган ягы – инешле, чокырлы, урманлы Казан арты. Ләкин Казан артының матурлыгы Шүрәлеле калын урманнарында, Су анасы яши торган елгаларында. Шундый гаҗәеп матур табигатьле авылы турында шагыйрь 1909 нчы елда “Туган авыл” шигырен яза. Авылдашлары бу шигырьдә сурәтләнгән чишмәне “Тукай чишмәсе” дип йөртәләр һәм кадерләп тоталар. Алмаз Монасыйпов бу шигырьгә көй язган.

Г.Тукай үзенең бу шигырендә хезмәтне бәхет чишмәсе, яшәү шатлыгы, ди. Армый – талмый эшләргә, кече яшьтән үк хезмәткә өйрәнә башларга чакыра. Әдәплелеккә, эшчәнлеккә өйрәтүдә Тукай сабыйларның җанына, күңеленә салу өчен нинди үтемле, нинди тәэсирле һәм бәрәкәтле юллар салган үзенең “Кызыклы шәкерт” әсәрендә.

Мин – татар.

Нинди генә телдә сөйләшсәк тә, кайда гына яшәсәк тә, без – бер халык, без – бербөтен, без – Тукай оныклары.

«Телсез идек – Тукай безне телле итте, җырсыз идек – Тукай безне җырлы итте…» дигән девиз астында мәктәбебездә Тукай елын башлап җибәрдек. Чараларыбызның берсе “Без – Тукай оныклары” дип аталды, икенчесе “Тукайга – чәчәкләр” Тукаебыз күпкырлы булган кебек, укучылар да төрле яклап сәләтле. Кемдер уен коралында  уйный, кемдер  җырлый, кемдер  бии.

Кечкенәләр өчен Тукай кичәсе уздырылды. Алар шигырьләр сөйләп сөендерделәр. Бәйрәмгә Шүрәле белән Былтыр да кунакка килделәр.  Тукайның барлык әсәрләрендә туган җиргә мәхәббәт  бар, балалар күңелләренә бу хисләрне салып куялар. Шигырьләрне сәнгатьле укырга алдан өйрәнәләр, әти-әниләренә сөйләп күрсәтәләр. Һәрберсенең “Тукай оныгы” дигән исем аласы килә. Аделина “Сабыйга” шигырен сөйләп, беренче урынны яулады.

Тукай безнең белән ел буе. Яңа елга аның Шүрәлесе безне котларга килә, бүләкләрен бирә. Хәтта рус Снегурочкасы белән дуслашып та өлгерә. Аны да “Яшел чыршы” дип җырларга өйрәтә.

Уку – беренче урында. Шуңа “Эш беткәч, уйнарга ярый” шигыре мәктәбебезнең уставында язылган. Тукай оныкларына “2”ле, “3”легә укып йөрү килешмәс.

 «Сөйкемле Шүрәле» бәйгесендә, рәсем конкурсында катнаштык. Мәктәп  китапханәсендә «Тукай безнең күңелләрдә» темасына дәрес-кичә үткәрдек. Апрельдә  бездә «Туган тел атналыгы»  уза. Бик матур чаралар үткәрәбез. Башлангыч сыйныфлар Тукай әкиятләрен сәхнәләштерә, витраж буяулары белән Тукай геройларын сурәтли. Йон, бисер, каен тузы, мүк тә эшкә ярап куя, чөнки  Шүрәле –ул табигать баласы. Су анасы белән Былтырны өлкән класс кызлары тукымадан ясадылар.  Урта звено укучылары сәнгатьле уку кичәсендә Тукай шигырьләрен сөйләде, әкиятләренә иллюстрацияләр ясады.  Кәҗә белән Сарык та,  Шүрәле урманы да, Су анасының матурлыгы да яшь рәссамнар күзеннән читтә калмады.

Ә безнең өчен иң кызыгы  – ул ярминкә. Без аны «Милли ашлар ярминкәсе» дип  атыйбыз.  Ярминкә һәр елны сөекле шагыйребезнең туган көне алдыннан  оештырыла.

Шәһәребез Тукай районына карый, әллә шуңа Тукай тормышыбызга ныкъ үтеп кергән. Чәчәкләр бәйрәме бөек шагыйребезгә чәчәкләрдән мәдхия җырлау булды. Тукай геройлары  тату булган кебек, Тукай оныклары да дус, ярдәмләшеп яшәсеннәр.

Мин – татар.

Нинди генә телдә сөйләшсәк тә, кайда гына яшәсәк тә, без – бер халык, без – бербөтен, без – Тукай оныклары.

Башкарды: Яр Чаллы шәһәре МБОУ “СОШ №28” 11 А сыйныф укучысы Бадыгина Адиля Ильсуровна

Укытучы: татар теле һәм әдәбияты укытучысы Купчакова Әлфия Фаикъ кызы

Ф.И.О. ученика	Класс	Школа	Ф.И.О. руководителя	Номинация
Бадыгина Адиля Ильсуровна	11А	МБОУ «СОШ №28» города Набережные Челны	Купчакова Альфия Фаиковна	Литературное творчество — эссе

МОЙ ЛЮБИМЫЙ ПИСАТЕЛЬ

«Родной язык — святой язык, отца и матери язык

Как ты прекрасен!

Целый мир в твоём богатстве я постиг!»

Я родилась и живу в прекрасной Республике Башкортостан. По национальности я- татарка. В нашей школе есть все условия для изучения родного языка. Я изучаю татарский язык и очень люблю читать сказки, особенно татарские. Мой любимый писатель — Габдулла Тукай. Жил он всего лишь 27 лет. Но он оставил нам свои замечательные стихи и сказки. Он является гордостью татарского народа, сделал много для развития татарского языка. На уроках мы читаем стихи, сказки Габдуллы Тукая. Он написал сказку «Водяная», «Шурале», «Сказка о Козе и Баране», «Гали и коза»… и стихи: «Родной язык- святой язык»…

Свои сказки Тукай создавал на основе сказаний народа. Героем многочисленных татарских сказок был — Шурале — леший. Тукай написал замечательную сказку «Шурале». Шурале — это существа, чем-то напоминающие леших, лесные духи. И вовсе не безобидные! Прямо сказать, чудовища! Только в уме смекалистому человеку они, к счастью, значительно уступают. Мы узнаём, прочитав сказку, как догадливый дровосек обманул шурале. И сделал это так, как во многих сказочных сюжетах люди умудряются перехитрить чудовищ. Как именно? А не скажу, сказку читайте!

Сказка «Водяная» учит тому, что нельзя красть вещи у людей, брать чужие вещи без спроса, необходимо возвращать найденные вещи их владельцу. Мальчик купается в речке и скоро выходит из речки, прячется за кустом и видит, что на берегу сидит страшная женщина, а в её руках – золотая расчёска. Она расчесала свои волосы и нырнула в воду, оставив расчёску на берегу. А мальчик взял расчёску и быстрее побежал домой, но вскоре водяная ,заметив пропажу, погналась за мальчиком. Вернувшись домой, мальчик рассказывает маме о находке. Водяная приходит ночью и кричит, чтоб вернули ей расческу. Мама выбрасывает ее в окно и водяная уходит. С тех пор мальчик чужого больше не трогает.

Мы с классом ходили в библиотеку в день рождения Тукая. Там поставили небольшой спектакль. На время стали героями сказок Тукая. Я играла девочку из стихотворения «Малыш и бабочка». Нам очень понравилось инсценировать сказки поэта.

Народ чтит память Тукая. Его имя живет в названиях улиц, школ и библиотек. В нашем селе тоже одна из улиц названа в его честь.

Учительница рассказала, что по сюжету поэмы создан балет «Шурале» (композитор — Фарид Яруллин). Под музыку из этого балета катались советские фигуристы Елена Волкова и Олег Васильев, чемпионы мира 1980 г. А фигурка шурале хорошо видна на памятнике Габдулле Тукаю в городе Набережные Челны.

Хотя он мало прожил в этой жизни, оставил нам много замечательных стихов и сказок, которых хочется читать и читать. И вам советую ознакомиться с произведениями великого татарского поэта!

Республиканский конкурс сочинений «Пою мою республику», посвящённый Дню Республики

Тема творческой работы : «Пою мою республику»

Сочинение: «Мой любимый писатель»

Автор: Балагутдинова Элина,

обучающаяся 4 а класса Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения средняя общеобразовательная школа №1 с.Верхние Татышлы муниципального района Татышлинский район Республики Башкортостан.

Учитель: Валиева Ирина Фагиловна

2016 г.

метки: Тукать, Творчество, Алган, Ылысын, Гомера, Милла, Язмышы, Шигырьл

Сочинение на тему » Тукай в наших сердцах»

Сочинение на тему:

«Г.Тукай безнең күңелләрдә»

Работа ученицы 8 класса

Басыровой Линаре

Руководитель: Габдрахманова Р.Р.

Инша.

Г.Тукай безнең күңелләрдә.

Халык мәхәббәте — синең исемең,

Халык гомере — синең гомерең!

Габдулла Тукай…. Бармы икән безнең арада бу олы шагыйрь турында ишетмәгән, белмәгән кеше? Тукайның моңлы җырларын җырламаган, тылсымлы әкиятләрен тыңламаган, шигырьләрен яттан белмәгән бала…? Юктыр.

Әгәр дә дөньяда бик аз яшәп тә, күп эшләр эшләп киткән язучылар турында сүз бара икән, аның берсе, һичшиксез, Габдулла Тукай булыр. Уйлап карасаң, кызганыч тормыш, ятимлек михнәтләрен татыган, яшьли үлеп киткән шагыйрь язмышы бигрәк аяныч.

Тукай… Әлеге исемне ишеткәч, күңелдә төрле хисләр туа. Башлангыч сыйныфларда укыганда «Су анасы»н өйрәнеп, «Туган тел» шигырен ятлап,аның тормышы белән танышкан идек. Аның «Исемдә калганннар» әсәрен, » Шүрәле» поэмасын укыгач, миндә Тукай иҗатына соклану тагын да артты. Тукайның ачы язмышы белән таныш булмаган, аның иҗатына, тормышына сокланмаган бала юктыр, минемчә. Язмышның рәхимсез җилләре аны бик еш сагалап йөри. Өйдән — өйгә, кулдан — кулга күчә Тукай. Ата — анасын яшьли югалта, ятим кала. «Артык кашык» булып йөрергә кала аңа. Ләкин Тукай бернинди дә сынауларга бирешми, үз юлыннан кире чигенми. Ул үз тормышыннан бервакытта да зарланмый.

Дөньядан китеп барганда Тукайга нибары егерме җиде яшь кенә булган. Шулай яшь булуына карамастан, шагыйрь безнең йөрәккә мәңгегә кереп калган. Бөек Тукай безгә үлмәс әсәрләр калдырган. Ул безне акыллы, тыйнак, гадел булырга өйрәтә, табигатьне, анда булган бар тереклекне яратырга өнди. Аның әдәплелеккә, бөеклеккә, тәүфыйклыкка өндәгән шигырьләрен һич онытырга ярамый. Нинди генә шигырьләрен укыма, гади, аңлаешлы, хәтердә кала.

Әйе, Габдулла Тукай иҗаты — серле бакча кебек, могҗизалы ил. Ул үзенә чакырып тора. Аның әсәрләре шулкадәр кызыклы, мавыктыргыч, хәтта аерылып булмый,укыган саен укыйсы килеп тора. Аның иҗаты чынлап та — мәңгелек. Тукай татар милләте, татар халкы күңелендә бүген дә яши һәм яшәячәк! Аның иҗаты беркайчан да онытылмас, чөнки ул — бөек шагыйрь!

Һәр татарның йөрәгендә үз Тукае. Кемнәрдер аңа карап гыйбрәт ала, кемнәрдер соклана, кемнәрдер үрнәк итеп, аны бүгенге көннәрдә дә үз йөрәгендә йөртә.

1 стр., 496 слов

Тукай — минем яраткан шагыйрем

… эшкə өйрəтте. Тукай безне дөньяга танытты. Без … икенчесе – милли көй, милли моң. Уйлап карагыз әле. Габдулла Тукай сүзләренә җырлана торган “Туган тел”, “Туган авыл”, … шигырьлəре исə нинди генə hөнəр иялəре үстермəде! Димəк, без бəхетле, без Тукайлы халык. Тукай безне кеше итте, Тукай безне телле итте. Тукай безне …

Татарның һәр соравына

Үз Тукае җавап бирә.

Һәр татарның йөрәгендә

Үз Тукае шуңа күрә.

(Р. Харис)

Быел бөтен республикабыз, илебез халкы сөекле әдибенең 130 еллык юбилеен билгеләп үтте. Бу барлык татар җиһанын туган телен, гадәт-йолаларын, тиешле нәтиҗәләр чыгару өчен бик мөһим ел дияр идем мин. Чыннан да татар әдәбияты үсешенә Габдулла Тукай кебек зур өлеш керткән башка каләм иясен табу кыен. Габдулла Тукай татар халкын илебездә һәм дөнья күләмендә танытуда илче хезмәтен үтәде дисәк тә, ялгыш булмастыр. Тукай дигәндә — татар халкы күздә тотыла, татарлар дип әйтүгә — Габдулла Тукай дигән шигъри исем аңга килә. ЧөнкиГабдулла Тукай шагыйрь генә түгел, бәлки халкыбызның теле дә, моңы да, рухы да, язмышы да. Бөек шагыйребезгә – 130 ел! Бу бик күп вакыт…

Без-ундүрт кенә ел яшәгән, сабыйлыктан яңа чыгып килүче буын булсак та, Тукаебызны һәр адымыбызда, хәтта киләчәгебездә дә тоябыз. Алай гына да түгел, без Тукайны, туган телебезне киләчәк буыннарга тапшыруда җаваплылык дияр идем. Чөнки без — Тукаебыз иҗатын өйрәнгән, аннан тәрбия алган татар балалары.

Татар халкының рухын, җан җылысын чагылдырган,үзе исән чакта ук бөеклеккә, халкы тарафыннан танылуга ирешкән Габдулла Тукай нибарысы 27 ел яшәп калган. Җиде ел иҗат утында янып, милләтенә тугры хезмәт итеп яшәгән шагыйрь. Сокланмаслыкмыни?! Сөекле шагыйребез тормышның бөтенавырлыгын күтәрә алган. Күңеле нык җәрәхәтле булса да, усаллык һәм үч шагыйрь йөрәгендә һичкайчан урын алмаган. Шуңа күрә милләте сөекле Тукаен һәрвакыт изге зат итеп санаган. Бу бүген дә шулай. Без аның истәлекләрен укып, бала чагының яктысын һәм караңгысын ачык аңлыйбыз

Габдулла кече яшьтән халык белән бергә атлый, аның аз-маз шатлыгын да, кайгы-хәсрәтен дә уртаклашып үсә. Ул-халык баласы. Иң авыр чакларда нәни Тукайга туган халкы үз җылысын бирә, аны үз канаты астына ала.

Мин дә татар булуым белән, Тукай кебек бөек шагыйрь иҗатын белүем белән горурланам.

Һәр апрель аен — Тукай аен олы хөрмәт белән көтеп алабыз. Синең гомерең нәкъ умырзая чәчәге кебек кыска булды. Әмма иҗат иткән әсәрләрең — мәңгелек!

Синең алдыңда баш иябез, бөек Тукай!

Укучыларыбыз иҗаты

Баландыш төп мәктәбе укучыларының Габдулла Тукай турында язган инша һәм шигырьләре

Яз җиттеме, без Тукай белән рухланып аңа табынып яши башлыйбыз. Табигый ки, чөнки аны безгә язлар алып килгән, язлар алып киткән. Үзенең әз генә ятим һәм бәхетсез гомерендә дә ул халыкчан, үлемсез һәм бәяләп бетергесез зур иҗатын калдырган. Шуңа да без аны олылап искә алып, бу көннәрдә мәйданнарга чыгабыз, һәйкәленә…

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Обновлено: 10.01.2023

­Роль Габдуллы Тукая – любимого татарского поэта – в моей жизни. Мой дед знал его.

Здесь:
О Тукае
Единственная любовь Тукая, которую он стеснялся всю жизнь.
О памятнике в СПб
Дополнительные материалы, которые предлагаю.

(В конце повествования предлагаю для родителей, учителей и заинтересованных читателей некоторые ссылки на сказки-мультфильмы Г. Тукая, рекомендую прочесть книги-биографии серии ЖЗЛ, в интернете можно найти аудиосказки, электронные варианты произведений писателей и поэтов)

«Габдулла Тукай родился в деревне Кушлавыч 26 апреля 1886 года. Его отец умер, когда мальчик был младенцем, а спустя 4 года скончалась и мать, оставив ребенка круглым сиротой. Отчим не стал брать на себя обязанности по воспитанию Габдуллы и передал его на руки деду, мулле Зиннатулле. Жизнь мальчика была нелегкой. В те времена всему народу жилось непросто, поэтому лишний человек в доме означал непредвиденные и нежеланные расходы.

Дед нашел удачное решение, отправив внука в Казань в приемную семью. Мальчика приняли с теплом и добротой. Но через 2 года названные родители заболели и отправили Габдуллу восвояси. Дома его никто не ждал. Дед вновь пустился на поиски приюта для ребенка.

Постоянные переезды, нищета, отсутствие внимание и заботы сказывались на мировосприятии Тукая, который рос истощенным и болезненным. Кров ему решился предоставить крестьянин Сагди, живший в селе Кырлай. Он тоже был беден, но лишние руки в деревне всегда были к месту. От тяжелого физического труда здесь было не сбежать никому, и в детстве Тукаю приходилось много работать.

В 1895 Габдулла Тукай подался к тете в Уральск. Он нашел приют в доме купца Усманова. Юноша начал учиться, посещая мусульманскую школу. Он стал учить русский язык и демонстрировать способности в разных направлениях. Окружающие обращали внимание на его талант.

В 19 лет Тукай сделал первые переводы на русском языке. Произведениями, над которыми он работал, оказались басни Ивана Крылова. Поэзия так увлекла молодого человека, что он стал переводить работы русских литераторов на татарский язык, знакомя публику с талантами великих поэтов и писателей.

Поэзия и общественная деятельность

Тукай предпринял путешествия вдоль Волги. Он побывал в Астрахани, где познакомился с местными активистами. Весной 1912 года поэт отправился через Уфу в Санкт-Петербург, где к тому моменту сосредоточились революционные идеи и продвинутая интеллигенция. Впечатление от поездки закрепило знакомство с поэтом Нариманом Наримановым, революционером Муллануром Вахитовым и писателем Мажитом Гафури.
Проблемы со здоровьем, уже в этот период дававшие о себе знать, не остановили поэта. Из Петербурга он поехал в Троицк, а оттуда держал путь в казахскую степь, надеясь на чудодейственное лечение кумысом. Вернувшись в Казань, Габдулла Тукай понял, что начинающаяся чахотка не отступает. Высокая нагрузка и плохие условия существования усугубляли ситуацию. Но воинственный настрой не исчезал со страниц его произведений.

Личная жизнь

По воспоминаниям современников, Габдулла Тукай сторонился девушек, стесняясь собственной внешности. Худой и невысокий, с бельмом на глазу, вынуждавшим носить темные очки, он не верил, что может кому-то нравиться. Поэт не слыл модником, потому что не позволяли финансы, да и интереса к этому не было. Деньги в его кармане периодически появлялись, ведь публикации приносили гонорары, но Тукай не умел копить: он раздавал в долг без возврата, устраивал дружеские вечера, помогал знакомым.

Девушки то и дело оказывали Габдулле знаки внимания, поджидая у редакции, а поэт избегал любых встреч. Зайтуна Мавлюдова, купеческая дочь, также мечтала о знакомстве с Тукаем. Она обратилась за помощью к родственникам. Фатих Амирхан представил девушку поэту, когда тот играл с коллегами в карты в издательстве. Первая встреча была краткосрочной: Тукай не проявил интереса, и Зайтуна ретировалась. Всего молодые люди виделись 5 раз.

Вторая встреча состоялась случайно: Тукай заметил девушку из окна трамвая и приветствовал ее. В третий раз инициативу проявила Зайтуна. Их общение продлилось чуть дольше. Тукай был несмел, постоянно собирался уйти, а влюбленная Зайтуна удерживала его под любым предлогом. Четвертое свидание дало Тукаю возможность чувствовать себя свободнее.

Они вместе провели время после литературного вечера, прогуливаясь по улице. В пятый раз молодые люди встретились в редакции. Зайтуна уезжала из Казани в Чистополь и зашла попрощаться. Габдулла обещал прийти на пристань проститься и не пришел.

Спустя 5 лет, когда Тукай был на смертном одре, Зайтуна приехала навестить его в больницу. Она дожидалась разрешения войти в палату, но Габдулла запретил это. Позднее девушка вышла замуж за церковного служителя, ее сын и внучка стали поэтами. Перед смертью женщина просила похоронить ее как можно ближе к могиле Тукая. На его надгробном камне высечены строки из стихотворения, посвященного возлюбленной.
Личная жизнь Габдуллы Тукая не сложилась. У него не было жены и детей. Вплоть до самой смерти в его сердце теплились чувства к Зайтуне.

Смерть

Биография татарского поэта коротка. Он скончался в возрасте 26 лет в апреле 1913 года. Причиной смерти стала чахотка, осложнившаяся голодом. Работа в пыльной типографии в 1912 году обострила заболевание. Смерть Габдуллы Тукая стала потерей для литературы и искусства.

Сейчас интерес к творчеству поэта, публициста и переводчика поддерживается на государственном уровне. В память о Габдулле Тукае открыт литературный музей в Казани. В сквере на улице Пушкина, названном в его честь, стоит памятник писателю, а его фото украшают учебники по литературе. Его персоне посвящен официальный сайт, где описана биография Тукая и приведены примеры произведений.

Библиография

29 марта 2011, 10:00

…не
Сегодня он встретил тебя на улице, поклонился;
Он и этому рад: разве не безумец?
Читала ли ты в Коране хвалу?
Это о тебе сказано: «Нет другой
ни на востоке, ни на западе!

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Татарстан Республикасы “Лениногорск муниципаль районы” муниципаль берәмлегенең “Лениногорск шәһәре 6нчы урта гомуми белем мәктәбе” муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе

Тема: “ Без — Тукай оныклары.”

Ачык дәресне үткәрде:Вилданова Лилия Зәдит кызы.

3 б сыйныф (рус төркеме).

Тема: Без — Тукай оныклары.

Максат: 1)Укучыларның сәнгатьле,дөрес һәм аңлап уку күнекмәләрен үстерү һәм тикшерү.

2)Бөек шагыйрь Габдулла Тукай турында белгәннәрен тулыландыру,яңа мәгълүматлар бирү.

3)Логик фикерләү сәләтен, сөйләм телен үстерү.

4)Балаларда сабырлык,эшкә бирелгәнлек хисләре тәрбияләү,аларны матурлыкны тоя һәм аңлый белергә өйрәтү.

Җиһазлау: Габдулла Тукай портреты,китаплар,рәсемнәр күргәзмәсе, Габдулла Тукайның “Сабыйлар җыры” шигыре язылган плакат,видеоязма, Габдулла Тукай әсәрләреннән өзекләрне сәхнәләштерү өчен курчаклар,мультфильмнар, презентацияләр.

Дәрес барышы.

I . Оештыру моменты.Уңай психологик халәт тудыру.

-Кадерле балалар һәм безгә кунакка килгән дусларыбыз!Тәрәзә аша кояш елмая.Ул да безгә күңел күтәренкелеге һәм уңышлар тели.Һәрберебезнең күңеле шат, кәефе яхшы.Димәк, дәресне башларга мөмкин.Балалар ,хәзер уку дәресе.Безнең максат сорауларга төгәл җавап бирү,үз фикереңне дөрес итеп әйтә белү сезнең белемнәрегезне җәмәгатьчелек фикере аша тикшерү.

Әйдәгез,дәрестә эшләү һәм утыру кагыйдәләрен галимебез Ризаэтдин бине Фәхретдиннең “Нәсихәт” китабыннан алынган юллар белән ныгытыйк.

1.Үз урыныңда авышмыйча дөрес итеп утыру.

2.Дәрескә күңел салу.

3.Сораган сүзне яхшы аңлап,ачык тавыш белән җавап бирү.

4.Мөгаллимнең һәр сүзен мәхәббәт белән үтәү.

II Уку мәсьәләсен кую.

-Язның иң матур бер көнендә,карлар эреп,бозлар агып киткәч,агач һәм куакларда хуш исле бөреләр уянган чакта башкалардан бер ягы белән дә аерылып тормаган гап-гади бер малай дөньяга килә.Әти-әниле,тигез канатлы була ул.Аңа Габдулла дигән исем бирәләр.Балалар,сүз кем турында бара икән?

— Шагыйрь Габдулла Тукай турында.

-Әйе,балалар, сөекле шагыйребез Габдулла Тукай 1886 елның 26 апрелендә Арча районы Кушлавыч авылында мулла гаиләсендә туа.

III.Уку мәсьәләсен чишү.

-Димәк,без бүген татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай турында булган белемнәребезне ныгытачакбыз. Аның балалар өчен язган әсәрләрен укырбыз,сөйләп һәм сәхнәләштереп тә күрсәтербез. Балалар, сез аның нинди шигырьләрен,әкиятләрен беләсез?

-“Су анасы”, ”Шүрәле”, “Кәҗә белән сарык”, “Кызыклы шәкерт”, “Бичара куян”, “Безнең гаилә”. Һ.б.

-Сезнең чын Шүрәле һәм Су анасы күргәнегез бармы? Нинди икән алар?

а)Ринат Вәлиевнең “Шүрәле” видеоязмасы күрсәтелә. (Язманы караганнан соң, фикер алышу уздырыла.)

б) Презентация карау. ( Г.Тукайның биографиясе белән танышу ).

-Ә хәзер укучыларның үзләрен тыңлыйк.

6. “Кызыклы шәкерт”.

9.”Бала балән Күбәләк.”

10.“Безнең гаилә” шигырьләре тыңлана,әсәрләре сәхнәләштерелә.

IV.Ял итү минуты.

Балалар “Шүрәле” җырын (Н.Сафина шигыре,Р.Курамшин көе) төрле хәрәкәтләр белән башкаралар.

V. Мультфильмнар карау. (“Туган авыл”, “Кышкы кич” һәм “Су анасы”).

VI.Рефлексия.а)”Табышмакларны әйтәм”.

-Балалар, кайсыгыз Тукай әсәрләрен яхшы белә икән?Хәзер шуны тикшереп карыйк.Мин табышмаклар әйтәм,ә сез җавабын табып,кайсы әсәргә туры килгәнен әйтергә тиеш.Игътибар белән тыңлагыз.

1.Нәкъ кеше кебек үзе,

Бар маңгаенда мөгезе.

“Былтыр кысты” дип акыра,

Туганнарын чакыра.(“Шүрәле” әкияте).

2.Туннарга киендерә.

Җылыта,сөендерә,

Тоягы була ярык,

Исеме аның . (“Кәҗә белән сарык”).

3.Кулы юк , балчык ташый.

Балтасы юк,өй ясый.(“Карлыгач”).

4.Кешенең якын дусты,

Йортның тугры сакчысы.

Аннан гел игелек көт.

Ә исеме ничек. (Кызыклы шәкерт).

5.Җәен соры,кышын ак,

Аңа шулай яхшырак. (“Бичара куян”).

6.Чуар, йомшак күлмәге,

Тотсаң уңа бизәге.

Я кала җирдә посып. (“Бала белән күбәләк”).

7.Сакаллы килеш туа,берәү дә гаҗәпләнми.

(“Гали белән Кәҗә”).

8.Мыегы бар,сакалы юк,

Туны бар,чапаны юк;

Файдасы өйдә булгач,

Яланга сәфәре юк. (“ Безнең гаилә”).

б)Тест үткәрү.

1.Г.Тукай кайчан туган?

3.Әти-әнисенең исемнәре ничек иде?

4.Иң усал тәрбияче? (аның исеме).

5.Зиннатулла бабай нинди авылда яшәгән?

6.Кырлайда аны кем тәрбияләгән?

7. Г. Тукайның нинди әсәрләрен яхшы истә калдырдыгыз?

VII.Йомгаклау,укучылар хезмәтен бәяләү.

-Рәхмәт сезгә,балалар,Г. Тукай әсәрләрен яхшы беләсез икән.Аның шигырьләрен әкиятләрен укып, яраткан җырларын җырлап,тормыш сабагы аласыз.Сез-яшь тукайчылар.Изге туган телебезгә,газиз татар теленә Тукай кебек тугры булып усегез.

Тукай! Татар халкы телендә, күңел түрендә яңгырап торган бу исемнең халык өчен нинди кадерле, аның язмышында никадәр әһәмиятле икәне шөбһәсездер. Нигә шулай, берәүләр, ижаты белән әдәбиятта тирән эз калдырып та, халыкныкы булып китә алмый, икенчеләре, әдәбият тарихына гына тугел, халык тарихына җуелмас битләр яза. Г.Тукайга багышланган инша.

Г.Тукай – татар халкы күгендә якты йолдыз.

“Күңел берлән сөям бәхтен татарның,

Курергә шаһлыгын, тәхетен татарның.

Татар бәхете өчен мин җан атармын:

Татар бит мин, үзем дә чын татар. ”

Тукай! Татар халкы телендә, күңел түрендә яңгырап торган бу исемнең халык өчен нинди кадерле, аның язмышында никадәр әһәмиятле икәне шөбһәсездер. Нигә шулай, берәүләр, ижаты белән әдәбиятта тирән эз калдырып та, халыкныкы булып китә алмый, икенчеләре, әдәбият тарихына гына тугел, халык тарихына җуелмас битләр яза.

Тукай феномены, Тукай талантының бөеклеге һәм яшәү көче хакында күп уйландым мин. Бу уйланулар бер нәрсәне ачык аңларга ярдәм итте: халык язмышы милләт язмышыннан аерылгысыз, халык өметләрен һәм әрнүләрен, сөенечләрен һәм тормышын сурәтләгән иҗат кына озын гомерле, кадерле була икән.

Г.Тукай 1886 елның апрелендә дөньяга килә. Балачагы. ятимлек ачысын татып үтсә дә , язмышында зур роль уйнаган изге күңелле кешеләр яхшылыгы , туган як табигатенең гүзәллеге аны шагыйрьлеккә әзерләгән. Инде 1905 елда Тукайның шигырьләре басыла, үзе таныла башлый. Ләкин бу иҗат гомере 1913 елда туктап, өзелеп кала. Нибары унсигез елга сузылган бу юл Г.Тукайга мәңгелек дан, исем, дәрәҗә алып килде.

Жисми яктан шагыйрь тормыштан китсә дә, еллар үткән саен Тукай шәхесе безгә якыная, кадерлерәк була бара. Аның тарафыннан иҗат ителән 400 дән артык классик шигырь , 9 поэма, 350 дән артык чәчмә әсәре чын татар телендә язылуы, телнең нәфислеге һәм саф булулары белән аерылып тора.

Тукай ижаты куптән инде халыкара хәзинәгә әверелде. Ул татар әдәбиятында дөнья халыкларының телләренә иң күп тәржемә ителгән әдип. Тукай иҗаты дөнья мәдәнияты бакчасындагы татар чәчәге ул. Үзе дә төрек, гарәп, фарсы, рус, казах, татар телләрен яхшы белеп Пушкин, Лермонтов , Толстой, Крылов, Некрасовны, рус теле аркылы көнбатыштан Байронны, Шекспир, Гейне, шәрыкътан оригиналда Хафиз, Сабир, Сәгъди, Низаминыукыган, тәржемә иткән, алар иҗаты белән татар халкын һәм башка төрки халыкларны таныштырган язучыларның беренчесе.

Шуңа күрә дә безнең куңелләрдә, йөрәкләрдә, Тукай рухы, Тукай шигырьләре, Тукай моңнары. Тукай рухы яшәгәндә, Тукай моңнары яңгыраганда татар милләте, аның теле яшәр, киләчәге якты булыр!

Оценить 1078 0

Тема: Без- Тукай оныклары

Максатлары: : Балаларның сөйләм телен үстерү, Г.Тукай иҗатына кызыксыну уяту, аңа ихтирам , шигырьләренә соклану хисе тәрбияләү.

Җиһазлау: Рәсемнәр, “Туган тел” җыры, Г. Тукай портреты, кроссворд, электрон фотоальбом, китаплар күргәзмәсе.

Уңай психологик халәт тудыру

Дежур укучы белән әңгәмә.

Укучылар, бу җыр сезгә танышмы?

Сүзләрен кем язган?

Әйе, Г. Тукай. Дим ә к, без б ү ген кем турында сөйләшәбез.Чыннан да дәресебезнең темасы: “Без — Тукай оныклары “дип атала.Бүгенге дәресебез гадәти булмаган . –Без бүген сезнең белән Г.Тукай иҗатына багышланган тамчы- шоу уенын уйныйбыз.

2 командага капитан сайларга һәм исем бирергә кирәк.

“ Зирәкләр “һәм “Тапкырлар”.

“ Без ярышта “Зирәкләр

Тормышта без кирәкләр

Ә без исә “Тапкырлар”,

Ярышларда батырлар. Жюри сайлана.

Балалар, ә сез сәяхәт итәргә яратасызмы?

Ә без нинди маршрут белән сәяхәт итәргә җыенабыз соң, беләсезме?

Менә бу кроссвордны чишсәгез, җавабы табылачак.

. рәхмәт укый: сакалын селкетә. ( Кәҗә)

Кайсы әкияттә малай таракны урлый?(“ Су анасы” )

Былтыр кайсы әкияттән?( “ Шүрәле”)

4. Г. Тукайның “Туган . ” шигыре( Тел)

5. Шагыйрьнең туган көне кайчан?( апрель)

6. “Кызыклы шәкерт” шигырендә малай нәрсәгә эндәшә?( Акбай)

Димәк, без сезнең белән Кырлайга барачакбыз.

Кырлай авылмы, шәһәрме?!

Укучылар Г. Тукай турында нәрсәләр беләсез, кем әйтә?

Ә нинди әсәрләрен яратып укыйсыз? Безгә дә сөйләп күрсәтегез әле.( “ Шүрәле”, “Су анасы”әсәрләреннән өзек)

1 тур “Син Тукайны беләсеңме?”.

б) 26 апрель

а) Кушлавыч

а) Шагыйрь

а) Апуш

а) “Бала белән Күбәләк”

б) “Гали белән Кәҗә”

в) “Яз җитә”

в) “Сертотмас үрдәк”

“ З” . Г. Тукайның автобиографик әсәренең исеме?

а) “Исемдә калганнар”

ә) “ Бала белән күбәләк”

— Жюрига сүз бирелә. Девиз һәм беренче конкурс өчен баллар куела.

— Ә сез укучылар Г.Тукай турында нәрсәләр беләсез?( 1 укучы сөйли)

2 тур “ Сез игътибарлымы?”.: Бу рәсемнәрдә Г. Тукайның кайсы әсәрләреннән иллюстрацияләр бирелгән? (Рәсемнәрне күрсәтү).

“ Су анасы” әкияте

“ Бишек җыры” шигыре

“ Исемдә калганнар” әсәре.

Видеоязма күрсәтелә (“ Туган авыл”)

1)“ Безнең Гали бигрәк тату кәҗә белән,

Менә кәҗә карап тора тәрәзәдән”.( гали белән кәҗә”)

2) Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл, Кырлай диләр. ( “ Шүрәле”)

3)Китте болар . Бара , һаман бара, бара,-

Күренмидер күзләренә ак һәм кара,

Бара болар күпме белгәч, алла белә,

Юл өстендә үлгән бүре башын таба”.( “ Кәҗә белән сарык”)

4) “ Ах җүләр маэмай! Тырыш яшьләй,

Зурайгач җайсыз ул” ( “ Кызыклы шәкерт”)

5)” Бу кадәр күп очып армыйсың син ничек?”( Бала белән күбәләк”)

Ял итү:Кызлар “ Бала белән күбәләк” шигырен көйгә дә салалар.Җыр.

4 тур капитаннар ярышы

“ Әйдәгез сүзләр төзик”. “Туган тел” сүзе.

“ Туган тел” мул ьтфильмы карала. Жюри нәтиҗә ясый.

Йомгаклау. — Һәр команданың баллары әйтелә. Жюрига сүз бирелә.

Балалаларның фикерләре тыңлана.Нәтиҗә ясала.” Туган тел “ җыры җырлана ( басып)

Тукайның нинди шигырьләрен беләсез? Әйдәгез сөйләп үтик.

Безнең гаилә”( Азылгәрәев)

“ Гали белән кәҗә”

Г.Тукайның күп кенә шигырьләренә көй салынган, мәсәлән: Туган тел, “ бала белән күбәләк”

“ Бала белән күбәләк” җырын башкаралар.

(Балалар шигырьләр сөйлиләр)

Г. Тукайның нинди китапларын беләсез? ( китаплар күргәзмәсе белән таныштыру) .

“ Шүрәле”, “Су анасы”

1) . Г.Тукай ничәнче елны туган?

2). 2. Г. Тукай туган авылы.

3). Г.Тукайны тудырган ата-анасының исемнәре.

4)Кайсы әсәр аныкы түгел?

1)” Су анасы”, 2)” Җилләр” 3) “ Кызыклы шәкерт “

5)Г.Тукай музейлары булган ьирлщрҗирләр

2 тур: Әсәрләрнең исемнәрен әйтергә кирәк.

1)“ Безнең Гали бигрәк тату кәҗә белән,

Менә кәҗә карап тора тәрәзәдән”.( гали белән кәҗә”)

2)Китте болар . Бара , һаман бара, бара,-

Күренмидер күзләренә ак һәм кара,

Бара болар күпме белгәч, алла белә,

Юл өстендә үлгән бүре башын таба”.( “ Кәҗә белән сарык”

2) Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл, Кырлай диләр. ( “ Шүрәле”)

4)” Бу кадәр күп очып армыйсың син ничек?”( Бала белән күбәләк”)

5) “ Ах җүләр маэмай! Тырыш яшьләй,

Зурайгач җайсыз ул” ( “ Кызыклы шәкерт”)

6. 4. Г.Тукайны тудырган ата-анасының исемнәре.

3 тур. Үзегез теләгән берәр әсәрдән өзекне күрсәтегез.

Йомгаклау.Укучылар ясый. 26 апрельдә без Г. Тукайның туган көнен билгеләп үтәбез. Тукай безгә бик күп кызык геройлар, матур һәм сәнгатьле шигырьләр бүләк итте. Ләкин аның татар милләтенә иң мөёим бүләге “Туган тел” шигыре.Щйдщгез щле басып “ Туган тел” җырлыйк әле.

Дәрес тәмам.Сау булыгыз..

У вас недостаточно прав для добавления комментариев
Чтобы оставлять комментарии, вам необходимо авторизоваться.
Если у вас еще нет учетной записи на нашем сайте, предлагаем зарегистрироваться.
Это займет не более 5 минут.

Для скачивания материалов с сайта необходимо авторизоваться на сайте (войти под своим логином и паролем)

Если Вы не регистрировались ранее, Вы можете зарегистрироваться.
После авторизации/регистрации на сайте Вы сможете скачивать необходимый в работе материал.

Заказать рецензию на методическую разработку
можно здесь

Я тоже работаю по программе Неменского постоянно ищу что-то новенькое, ваши презентации просто клад. Подробнее.

Оказание первой помощи в образовательных учреждениях Пройти обучение

Диплом за отличное владение и эффективное применение современных педагогических методик в условиях реализации ФГОС

Благодарность руководству образовательного учреждения за поддержку и развитие профессионального потенциала педагогического работника

• Свидетельство о регистрации средства массовой информации ЭЛ № ФС 77 — 58841 от 28 июля 2014 года выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационный технологий и массовых коммуникации (Роскомнадзор).
• Лицензия на осуществление образовательной деятельности № 4276 от 19.11.2020 года. Серия 78 ЛО № 0000171 Выдана Комитетом по образованию Правительства Санкт-Петербурга
• В соответствии с Федеральной целевой программой развития системы образования на 2011–2015 гг. и проектом концепции федеральной целевой программы развития образования на 2016–2020 гг.

Читайте также:

  

• Напишите сочинение рассуждение объясните как вы понимаете фрагмент текста это вы пока умом понимаете

  

• Возвращаясь к своему детству я вспоминаю маленькую сочинение егэ

  

• Сказка про снегурочку сочинение

  

• Поэтическая родина пушкина сочинение

  

• Сочинение на тему выигрыш приза