Юкка гына Жорж Саядларны, Эмиль Золяларны да укымаган ич ул!
Кеше күзләр белән аңлаша. Егетнең күңеле төшкән туташ та, мәгънәле караш ташлап, аңа би
тараф түгеллеген аңлатып өлгерә. Бу үзара якынаюда аның тарафыннан беренче адымнар була. Егетне солдат хезмә теннән көтеп алган, аңа хисләрен озак еллар җуймаган кызны бәхетле гаилә тормышы көтә. Салих бабайның өйләнү вакыйгасы әнә шундый бер истәлек булып аның күңеленә мәңгегә теркәлә.
Галиябану һәм Хәлил — иске гадәт-йола корбаннары
Галиябану һәм Хәлил. Галиябану һәм Исмәгыйль. Хәлил һәм Исмәгыйль. Өч кеше арасында булган мөнәсәбәтләр, хисләр тарихын тудырган әсәр ул — «Галиябану» драмасы. Олы мәхәббәтне бернинди сәбәпләрнең, киртәләрнең дә юк итә алмавын раслаган пьеса.
Галиябану белән Хәлилне иске гадәтләр корбаннары дип карап буламы икән? Өлешчә була да торгандыр. Шул ук вакытта проблеманы гореф-гадәтләргә генә кайтарып кал дыру да пьесадагы вакыйгаларны бик тар аңлау, мө нәсәбәтләргә тирән уза алмау һәм барыннан да бигрәк холыклар бирелешенә игътибар итмәү булыр иде.
Пьесаның беренче күренешләреннән үк Бәдри белән Гали мәнең байлыкка кызыгулары күренеп тора. Бәдри, кызын Исмәгыйльгә биреп, кайберәүләр белән исәп-хисап ясамакчы, үзеннән хәллерәкләр рәтенә узмакчы. Гореф-гадәтләр кызны егет янына чыгаруны тыйса да, йорт янында сызгыру чыны Исмәгыйль дип уйлагач, тизрәк Галиябануны аның янына җибәрмәкчеләр. Бай кияү, алам, дип торганда, «хан кызында гына була торган бозыклыгы» ишетелсә дә, күз йомарга торалар. Монысы да гадәт-йолага ятып бетми. Иң кызыгы: кызны авыл баена бирәм дип уйлап йөргән атаананың башына Галиябану белән Хәлил арасында мәхәббәт хисләре бардыр дигән уй да килми бит әле.
Исмәгыйльнең үзсүзлелеген генә кара син! Масайган бай малайлары барында, Галиябану кебек чибәр авыл кызлары ның хәле мөшкел инде. Андыйлар кулга төшмәсә, «үз исем
нәрен таптатмас өчен, андыйлар һәртөрле юлга ке рергә әзер». Хәлилен дә үзсүзле түгел дип әйтеп булмый. Дорфалыгы белән Исмәгыйльне чыгы рыннан бик тиз чыгарасын да белә югыйсә, янын
нан кыз белән тиз арада китеп кенә барасы да бит…
Инде Бәдри абзыйга килгәндә, Галиябануның: «Безнең әти бик аумалы кеше ул», — дигән сүзләре аның тагын бер сыйфатын күрсәтә булса кирәк. Кыз әле аларны байлыкка сатылырга мөмкин дип тә саный.
Без ата кешенең каты теллелеген һәм каты куллылыгын да күрәбез.
Дөрес, әти-әнинең үз сүзен үтәтергә теләве вакыйгалар барышын катлауландырса да, Хәлил белән Галиябану үле мендә төп рольне уйный дип әйтеп булмый. Алар, әлеге традицияләргә, байларның максат-омтылышларына каршы килеп, үз бәхетләрен яклау юлына басалар, әмма бу очракта аерым бер кеше сыйфатындагы Явызлык шул юлга аркылы төшә.
Егет кешене кыюлык бизи
1914 нче елда дөнья күргән «Акчарлаклар» повесте шул чорның сезонлы эшчеләре тормышын тасвирлый. Аның үзәк герое Гариф та — шуларның берсе.
Ш. Камал бу әсәрдә вакыйгаларны игътибарны җәлеп итәрлек тәфсилле сурәтли. Сезонлы эшчеләр арасында көчкүәте белән аерылып торган яшь егетләр бер Гариф кына түгел. Диңгез кузгалган бер вакытта Сафаның үз-үзен тоты шын гына искә төшерик. Сикерә-сикерә, неводчыларга яр дәмгә йөгерә ул.
Егетләр, дулкыннарны җиңеп, көймәгә үрмәлиләр. Өч пар ишкәкне алты кеше бер уңайга күтәреп салып, су эченә уза. Көч белән ишкәнгә, салкынны да тоймыйлар алар.
Бөтен балыкчылар диңгезне җиңгән егетләргә соклану хисе белән карый, ярга чыкканнан соң, аларга яхшы сүз әйтә. Татар яшьләре андыйлар арасында күпчелек. Шәрәфи абзый исә уңган егеткә — Гарифка ярдәм итәргә ашыга.
Балыкчыларның батырлыгын диңгез дә таныгандай була. Ул торган саен усаллана бара, көчлеләрдән җиңелергә телә ми. Җ и л улый, сызгыра.
Үз-үзләрен аямыйча, табигать күренеше белән бил алышкан егетләр минем дә мәхәббәтемне яула ды.
«Киләчәккә хатлар» әсәренең үзәк идеясе
Идея — әсәрдә уздырылган фикер яки фикерләр җыелма сы. Үзәк идея — минем уйлавымча, алар арасында калку ландырып куелганы, аерым торганы, игътибарны тагын да ныграк җәлеп иткәне.
«Киләчәккә хатлар» поэмасының үз заманындагы уңышы әнә шул төп идеягә бәйле булган да инде. Ул әсәрнең һәр бүлегендә төрле формаларда кабатланып бара. Поэманың беренче кисәгендә Һ. Такташ:
Без яңа җир, Яңа кеше өчен
Җирдә зур дау алып барабыз, —
дип яза, ул көрәшнең «начар кешеләр»гә каршы юнәлде релгәнлеген белдерә.
Икенче бүлек әлеге көрәшнең нигезен күрсәтеп бирә. Ул — «фронтлардан илнең һәр почмагына җәелгән» сыйн фый көрәш. Үзара сугышлар яңага — сыйныфсыз җәмгы ятькә илтәчәк. Күрәсез, шагыйрь фикердә кабатлана. Дөрес рәге, беренче бүлектә язганнарын Һ. Такташ һаман киңәйтә, ачыклый, ассызыклый бара.
Яңа кеше өчен көрәшне һәр шәхес алып бара. Ул кешенең ике «мин»е арасында оеша, ягъни һәркем бантындагы кар шылыклы фикерләр арасыннан дөресрәген, заман өчен га делрәген, лаеграгын сайлап ала. Һ. Такташ, шәхеснең эчке каршылыклар көрәшен күрсәтү өчен, Мохтар карт образын тудыра.
Поэма ахырында сыйныфлар арасындагы көрәшнең пла нетада төрле иҗтимагый стройлар арасындагы көрәш төсме
рен алуы чагыла.
Һ. Такташ: «Киләчәккә хатлар» поэмасында чор сулышын сурәтләүдә зур уңышларга ирешкән, илдәге вакыйгаларга үз мөнәсәбәтен белдергән һәм аны үзәк идея рәвешеңдә ча гылдырган.
Яраткан уеным
Яраткан уеннарым бик күп минем. Шулар ара сыннан берәрсе турында булса да сөйлим әле.
Авыл малайларының көне күбрәк эштә уза. Әниләр биг рәк тә җәйне көтеп тора, кул арасына керер идегез, диләр. Бары тик озын кичләр генә безнең карамакка кала.
Капка төбе утыргычларындагы кызлар янына җыелабыз да алар оештырган уеннарда катнашабыз. Иң кызыгы «Ва тык телефонлы» уйнау, минемчә. Беренче бала башына ни килсә, шуны күршедәгесенең колагына әйтә, анысы — икен че күршесенә. Шуннан китә инде, китә…
Рәт ахырына чыкканда, ул сүздән җилләр искән була. Уен ның оештыручысы сорагач, һәркем үзе ишеткән сүзне ка батлап күрсәтә. Аңа кадәрге утыручының сүзе бозылган бул са, аннан берәр җәза үтәтәләр. Ә бит кайберәүләр, кызык өчен, «телефон аша килгән сүзне» юри аңлашылмаслык итеп әй тәләр, кайвакытта үзләре үк бозалар да. Бу хәлләргә һәркем көлеп кенә карый: уен гына бит ул, бары тик кичке ял уены.
Халкымның күнел байлыгы
Халыкның күңел байлыгы аның сөйләм телендә чагыла. Аерым бер кешенең матур һәм дөрес сөйләме дә шулай ук аның белем дәрәҗәсен, рухи сыйфатларын чагылдыра.
Яшүсмерләр сөйләме белән олы буын кешеләренең арала шу әдәбендә аерма бик зур була. Әти-әниләр мәкаль-әйтем- нәр кушып сөйләшергә яратса, иркәләү-назлау кушымчала рын мулдан кулланса, без иптәшләребезгә бәяләмәле эн
дәшләр белән мөрәҗәгать итәбез, төрле кушаматлар тагабыз. Кушаматсыз авыл кешесе булмаса да, аны башка кешегә тагу, кешенең исемен бозу — бик зур әхлаксызлык, яман
чирләрнең берсе.
Мин иншамда кешегә эндәшләрнең бик матурлары булуы турында сөйләргә телим. Мин аларны әбиемнән еш ишетәм. Ул безгә, бәләкәчләрем, йомшакларым, бәгырькәйләрем, ди, тагын әллә нинди ягымлы сүзләр белән эндәшә.
Әбиемнең кечкенә генә мәче баласы бар. Нинди генә наз лы сүзләр әйтми ул аңа. Тырнакларын тырпайткан чагын да — кычыткан баласы, усалкаем, ашарга теләмәгәндә —
Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]
- #
- #
- #
04.02.2016283.14 Кб11Obrazovanie_6.doc
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
«Галиябану» драмасында мәхәббәткә табынган геройлар
«Галиябану» әсәрен Мирхәйдәр Фәйзи 1916 елда яза. Ул башта «Сәгадәтбану» дип исемләнгән була, әмма үзгәрә. Нәрсә сәбәп булган икән? Галимнәр, бәлки, бу хакта ачык беләдер, ә мин менә кыз исеменә салынган мәгънә дип уйлыйм. Пьеса героинясы үзе теләгән бәхеткә ирешә алмый бит. Шулай булгач, аны «бәхетле кәләш» дип йөртмәү, «бөек кыз» дип атау хәерлерәк. Һәм бу исем Галиябануның җисеменә дә бик ятышлы.
Инде Галиябану дидеңме, күңелгә Хәлил килә. Бер-берсен сөйгән кыз һәм егет саф хисле, хезмәт сөючән, гаделлек яклы геройлар булып истә калган. Җырга-биюгә дә бердәй оста алар. Бик тә пар үзләре. Күкләрдә очып йөриләр. Табигатьтә, кош һәм җыр телендә аңлашалар. Мәхәббәтне югары күтәрәләр, илаһилаштыралар, хисләрен һич кенә дә җиргә төшерәселәре килми.
Араларына тәкәбберлеге белән даны чыккан Исмәгыйль кергәч, без аның аларны аерасына ышанмыйбыз, бары тик, вакыйгалар ниндирәк юнәлеш алыр икән, диебрәк кенә көтәбез.
Пьеса ахырында ярсыган Исмәгыйль Хәлилне атып үтерә. Ә бит Хәлил бу эшне алданрак эшли алган булыр иде. Ул яхшылык белән җиңәренә ышана, Галиябану сүзеннән чыгарга теләми. Шактый гына горур да бит әле егетебез. Мескен кешене үтерү аның намусына тия.
Ике егет бер үк шартларда үзләрен төрле рәвешчә тота. Исмәгыйль, җиргә ташланган револьверны алып, көндәшенә атарга түбәнсенми. Һәм Хәлилнең егетлеге безнең каршыда тагын да калкуланып киткәндәй була.
Хәлилнең кыз белән үзе арасындагы мәхәббәтнең үлемне дә җиңәчәген, мәңгелек икәнлеген әйткәне раслана. Сөйгәне үтерелгәннән соң, Галиябану: «Үземне суга атып булса да, аңа бирелмәм»,— ди. Димәк, ул да мәхәббәте хакына хәтта үләргә әзер.
Хәлил һәм Галиябануның бер-берсе белән хушлашкан минутлары бик тетрәндергеч.
Хыялланыр дәрәҗәгә җиткән кызга, Хәлилнең төсе, яратулары билгесе булып, «Галиябану» җыры кала. Бу җыр аларның бер-берен унөч яшьтән сөюләре хакында. Үсмерлек чорына атлаганда яралган, ныгыган һәм йөрәкләрдән җуелмаслык мәхәббәт хакында.
Галиябану аны Хәлил «исеменә мәңгелек бүләк» дип атый.
«Галиябану» драмасы тормышка ашмаган хыяллар, мәхәббәткә табынган геройлар язмышын сөйли, дип сүзне йомгаклыйсы килә.
Светило науки — 2 ответа — 0 раз оказано помощи
«Галиябану» драмасында мәхәббәткә табынган геройлар
«Галиябану» әсәрен Мирхәйдәр Фәйзи 1916 елда яза. Ул башта «Сәгадәтбану» дип исемләнгән була, әмма үзгәрә. Нәрсә сәбәп булган икән? Галимнәр, бәлки, бу хакта ачык беләдер, ә мин менә кыз исеменә салынган мәгънә дип уйлыйм. Пьеса героинясы үзе теләгән бәхеткә ирешә алмый бит. Шулай булгач, аны «бәхетле кәләш» дип йөртмәү, «бөек кыз» дип атау хәерлерәк. Һәм бу исем Галиябануның җисеменә дә бик ятышлы.
Инде Галиябану дидеңме, күңелгә Хәлил килә. Бер-берсен сөйгән кыз һәм егет саф хисле, хезмәт сөючән, гаделлек яклы геройлар булып истә калган. Җырга-биюгә дә бердәй оста алар. Бик тә пар үзләре. Күкләрдә очып йөриләр. Табигатьтә, кош һәм җыр телендә аңлашалар. Мәхәббәтне югары күтәрәләр, илаһилаштыралар, хисләрен һич кенә дә җиргә төшерәселәре килми.
Араларына тәкәбберлеге белән даны чыккан Исмәгыйль кергәч, без аның аларны аерасына ышанмыйбыз, бары тик, вакыйгалар ниндирәк юнәлеш алыр икән, диебрәк кенә көтәбез.
Пьеса ахырында ярсыган Исмәгыйль Хәлилне атып үтерә. Ә бит Хәлил бу эшне алданрак эшли алган булыр иде. Ул яхшылык белән җиңәренә ышана, Галиябану сүзеннән чыгарга теләми. Шактый гына горур да бит әле егетебез. Мескен кешене үтерү аның намусына тия.
Ике егет бер үк шартларда үзләрен төрле рәвешчә тота. Исмәгыйль, җиргә ташланган револьверны алып, көндәшенә атарга түбәнсенми. Һәм Хәлилнең егетлеге безнең каршыда тагын да калкуланып киткәндәй була.
Хәлилнең кыз белән үзе арасындагы мәхәббәтнең үлемне дә җиңәчәген, мәңгелек икәнлеген әйткәне раслана. Сөйгәне үтерелгәннән соң, Галиябану: «Үземне суга атып булса да, аңа бирелмәм»,— ди. Димәк, ул да мәхәббәте хакына хәтта үләргә әзер.
Хәлил һәм Галиябануның бер-берсе белән хушлашкан минутлары бик тетрәндергеч.
Хыялланыр дәрәҗәгә җиткән кызга, Хәлилнең төсе, яратулары билгесе булып, «Галиябану» җыры кала. Бу җыр аларның бер-берен унөч яшьтән сөюләре хакында. Үсмерлек чорына атлаганда яралган, ныгыган һәм йөрәкләрдән җуелмаслык мәхәббәт хакында.
Галиябану аны Хәлил «исеменә мәңгелек бүләк» дип атый.
«Галиябану» драмасы тормышка ашмаган хыяллар, мәхәббәткә табынган геройлар язмышын сөйли, дип сүзне йомгаклыйсы килә.
-
Инша: Галиябану хэм Хэлио иске гореф-гадэт корбаннары темасына
Пожалуйста ТАТАР ТЕЛЕНДЭ-
Предмет:
Другие предметы
-
Автор:
joelschaefer526
-
Создано:
3 года назад
Знаешь ответ? Добавь его сюда!
-
-
Алгебра3 минуты назад
Алгебра 9 класс
-
Другие предметы3 минуты назад
Cos(pi/6-2x)=-1
не могу понять, везде расходятся решения и ответы:( -
Физика4 минуты назад
Найдите силу тяжести, действующую на стальное тело, длинной 30 см, шириной 20 см и высотой 5 см (плотность стали 7800кг/м³).
Решите с объяснением пожалуйста
-
Химия18 минут назад
Химия 8 класс помогите пожалуйста)))
-
Литература18 минут назад
Помогите пожалуйста, завтра контрольная по литературе. Это из произведения Некрасова «Кому на Руси жить хорошо?»
Информация
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
Вы не можете общаться в чате, вы забанены.
Вопросы без ответа
-
Физика4 минуты назад
Найдите силу тяжести, действующую на стальное тело, длинной 30 см, шириной 20 см и высотой 5 см (плотность стали 7800кг/м³).
Решите с объяснением пожалуйста
-
Химия57 минут назад
Закончите уравнения реакций, дайте названия продуктам реакций:
1) Na2O + H2O →
2) SO2 + H2O →
3) SO3+ H2O →
4) CaO + CO2 →
5) CaO + P2O5→
6) K2O + SO3 →
7) Na2O + SO3 →
K2O + SO2→ 9) CaO + SO3→
10) CuO + HCl →
11) Na2O + H3PO4 →
12) K2O + H2SO3 →
13) ZnO + HCl→
14) MgO + HCl →
15) BaO + H2SO4 →
16) Na2O + HNO3 →
17) P2O5 + KOH →
18) CO2 + KOH →
19) KOH + SO3 →
20) Ba(OH)2 + H2SO4 →
Определите тип химической реакции.
K2O + SO2→
How much to ban the user?
1 hour
1 day
Дәрес№11
Тема. М.Фәйзи. “Галиябану” әсәрен анализлау.
Максат. 1. “Галиябану” әсәрен өйрәнүне йомгаклау,әсәргә анализ ясау.
2. Бәйләнешле сөйләм телен үстерү.
3. Мәхәббәтнең байлыктан өстен булуын төшендерү.
Җиһазлау.
Дәрес барышы.
I. Оештыру.
1.Уңай психологик халәт тудыру.
2.Укучыларның дәрескә әзерлеген тикшерү.
II.Актуальләштерү.
- Өй эшен тикшерү.
Әсәрнең эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирү.
а) “Галиябану” драмасындагы төп конфликтны ачыклагыз. (байлык – мәхәббәт)
ә) Мәхәббәт –кешене күтәрә, үстерә торган хис дибез. Галиябану белән Хәлилгә карата бу фикернең дөреслеген раслагыз.
б) Исмәгыйль Хәлилне яратамы?
В) Галиябану һәм Хәлил образларының берникадәр идеаллаштырып бирелгәнлеген сез ниләрдә күрәсез?
г) Хәлилнең үлеменә кемнәр ни дәрәҗәдә гаепле?
Д) Драма иске гореф-гадәтләрнең кайсы якларын кабул итмәү рухы белән сугарылган? Гасырлар буена килә торган гаилә тәртипләрен кайсы образлар гәүдәләндерә?
Е) Драмада икенче планда торган геройларны, ягъни ярдәмче персонажларны билгеләгез, аларга характеристика бирегез.
III. Төп өлеш.
М.Фәйзи. “Галиябану” әсәрен анализлау һәм образларга характеристика бирү.
Бу әсәрен М.Фәйзи “Сәгадәтбану” исеме астында 1916 елның көзендә язып тәмамлый, әмма кат-кат төзәтә, икенче елны да әле үзгәрешләр кертә. Әсәрнең исемен дә алыштыра: мәхәббәтенең ахыры үкенечле беткән кызга “сәгадәт” (бәхет) сүзе, чыннан да, туры килми.
Әсәрнең темасын билгелик. (мәхәббәт)
Төп конфликт нәрсәдә? (байлык-мәхәббәт)
Идеясе (әйтәсе килгән фикере)
Проблемалар.
Образларга характеристика
Галиябану − гади авыл кызы. Аның иң зур теләге − сөйгән егетенә кияүгә чыгып, бәхетле булу. Аның авылның башка кызларыннан аермасы юк диярлек: алар кебек үк киенә, эшен эшли, җиләккә йөри, көянтәләп су китерә, чигү чигә, шатлана, кайгыра, әти-әнисенең сүзеннән чыкмый. Бераз аермасы да бар-барын. Галиябану − үз авылында гына түгел, тирә-якта да чибәрлеге белән дан казанган кыз. «Менә кыз дисәң кыз, чәчрәп тора, − ди яучы карчык Бәдига. − Уңган, җитез. Ул төс дисәң, юлыңда башыңны җуярлык». Атасы Бәдри дә искәртә кызының төсен, буен, акылын, белемен, җитезлеген. Ярлы кызы булса да, авылның зур бае, матурлыгына кызыгып, Галиябануга өйләнергә йөри. Авыл егетләре кызга күз өстендә каш итеп карыйлар, аңа «сандугач» дип исем кушалар. Әлбәттә инде, бөтен яктан килгән кызның бәхете булырга тиеш.
Галиябануның сөйгәне − авылның ярлы егете Хәлил. Автор аны «урта хәлле» ди, киемнәре дә әйбәт кенә: «аягында ыспай итек, каплавыч яка, итәкләре чигелгән күк сатин күлмәге өстеннән төймәләми генә простойрак пиджак кигән». Бәдига карчык аның турында: «Хан кызын димләсәң дә, оят китермәслек егет»,− ди. Хәлилнең сүзләре, үз-үзен тотышы, гадәт-холкы да яучының сүзләрен раслап тора. Авылда ул беренче гармунчы. Шулай ук Галиябануны өзелеп ярата.
Галиябануга өйләнергә йөрүче икенче бер егет − Исмәгыйль. Автор аны: «Күп җир биләүче бай егет»,− дип таныштыра. Исмәгыйль дә чибәрлеге, җорлыгы ягыннан кешедән ким түгел. Үзенең бай булуын, көчле булуын туры килгәндә искә төшерергә ярата. «Минем исемем ишетелгәндә,− ди Исмәгыйль үзе турында, − бөтен тирә халкы тетрәп торалар. Минем бөтен авыл халкын бармагымда уйнатырга кулымнан килә». Әнә шушы кеше, Галиябануны үзенә алырга теләп, ике яшь йөрәкнең бәхетенә аркылы төшә.
Ой эше. «Галиябану һәм Хәлил − иске гадәт-йола корбаннары» дигән темага инша языгыз.
«Галиябану» драмасында мәхәббәткә табынган геройлар
«Галиябану» әсәрен Мирхәйдәр Фәйзи 1916 елда яза. Ул башта «Сәгадәтбану» дип исемләнгән була, әмма үзгәрә. Нәрсә сәбәп булган икән? Галимнәр, бәлки, бу хакта ачык беләдер, ә мин менә кыз исеменә салынган мәгънә дип уйлыйм. Пьеса героинясы үзе теләгән бәхеткә ирешә алмый бит. Шулай булгач, аны «бәхетле кәләш» дип йөртмәү, «бөек кыз» дип атау хәерлерәк. Һәм бу исем Галиябануның җисеменә дә бик ятышлы.
Инде Галиябану дидеңме, күңелгә Хәлил килә. Бер-берсен сөйгән кыз һәм егет саф хисле, хезмәт сөючән, гаделлек яклы геройлар булып истә калган. Җырга-биюгә дә бердәй оста алар. Бик тә пар үзләре. Күкләрдә очып йөриләр. Табигатьтә, кош һәм җыр телендә аңлашалар. Мәхәббәтне югары күтәрәләр, илаһилаштыралар, хисләрен һич кенә дә җиргә төшерәселәре килми.
Араларына тәкәбберлеге белән даны чыккан Исмәгыйль кергәч, без аның аларны аерасына ышанмыйбыз, бары тик, вакыйгалар ниндирәк юнәлеш алыр икән, диебрәк кенә көтәбез.
Пьеса ахырында ярсыган Исмәгыйль Хәлилне атып үтерә. Ә бит Хәлил бу эшне алданрак эшли алган булыр иде. Ул яхшылык белән җиңәренә ышана, Галиябану сүзеннән чыгарга теләми. Шактый гына горур да бит әле егетебез. Мескен кешене үтерү аның намусына тия.
Ике егет бер үк шартларда үзләрен төрле рәвешчә тота. Исмәгыйль, җиргә ташланган револьверны алып, көндәшенә атарга түбәнсенми. Һәм Хәлилнең егетлеге безнең каршыда тагын да калкуланып киткәндәй була.
Хәлилнең кыз белән үзе арасындагы мәхәббәтнең үлемне дә җиңәчәген, мәңгелек икәнлеген әйткәне раслана. Сөйгәне үтерелгәннән соң, Галиябану: «Үземне суга атып булса да, аңа бирелмәм»,— ди. Димәк, ул да мәхәббәте хакына хәтта үләргә әзер.
Хәлил һәм Галиябануның бер-берсе белән хушлашкан минутлары бик тетрәндергеч.
Хыялланыр дәрәҗәгә җиткән кызга, Хәлилнең төсе, яратулары билгесе булып, «Галиябану» җыры кала. Бу җыр аларның бер-берен унөч яшьтән сөюләре хакында. Үсмерлек чорына атлаганда яралган, ныгыган һәм йөрәкләрдән җуелмаслык мәхәббәт хакында.
Галиябану аны Хәлил «исеменә мәңгелек бүләк» дип атый.
«Галиябану» драмасы тормышка ашмаган хыяллар, мәхәббәткә табынган геройлар язмышын сөйли, дип сүзне йомгаклыйсы килә.
III бүлек
Инкыйлабтан соңгы татар әдәбияты буенча язма эшләр
Әдәбиятыбыз көннән-көн байый, үсә бара. Шушы кечкенә бер китапта аны иңләп чыгу мөмкин түгел. Киләчәктә китапның дәвамы булыр, телгә алынмаган әсәрләр хакында да язарбыз, дип уйлаганны әйткән идек инде.
Без III бүлектә дә бер үк автор иҗаты буенча икешәр язма эш тә башкардык. Бу — иҗатчының төрле яктан ачу мөмкинлекләрен арттыру һәм бер үк белемеңне төрлечә кулланып булганлыгын күрсәтү өчен кирәк иде. Кайбер язучыларның программага кертелгән бер генә әсәренә дә тукталмадык, чөнки алар буенча өстәмә әдәбият шактый күп, башкаларга зуррак урын бирү кирәк, дип санадык. Укырга кергәндә, абитуриентның гомумән татар әдәбиятын күзаллавын да ачыкларга тырышалар. Әсәр исемнәре аталмаган сочинение темалары бирәләр, иҗатны сайлау мөмкинлеге калдыралар. Мондый очракта өстәмә укылган китаплар ярдәмгә килә. Аннан соң программада каралмаган роман яисә повесть буенча без тәкъдим иткән хезмәт дәреслеккә кергән шундый тип эчтәлекле икенче әсәрне ачуга күрсәткеч була ала. Шуларны күздә тотып, анализлау өчен, соңгы елларда басылган, тәнкыйтьчеләр тарафыннан уңай бәя алган берничә өстәмә әсәр дә алынды.
Сугыш чоры, аннан соңгы әдәбият буенча галимнәр шактый күп язды инде. Ә менә үзгәртеп кору елларында чыккан китаплар буенча әдәби тәнкыйть материаллары юк дәрәҗәсендә, шунлыктан чагыштырмача яңарак әсәрләргә күбрәк урын бирдек.
Бөтен кешенең каләмгә осталыгы бердәй булмый. Бу бүлектәге сочинениеләр дә төрле зурлыкта, төрле катлаулылыкта. Шунысы хак: автор аларны, теле матур һәм камил булса иде, дигән теләк белән язды.
Һади Такташның «Урман кызы» поэмасында Әминә образының бирелеше
Мин романтик рухлы Такташка, аның шул рухлы әсәрләренә улеп гашыйкмын, чөнки әлеге шигырьләрендә яшь ир-егетнең иҗатчы буларак ни дәрәҗәдә өлгергәнлеге аеруча ачык күренә. Шагыйрьнең «Урман кызы» поэмасы камиллеге, тәэсирлеге, серлелеге белән таң калдыра.
Без башта Әминә исемле яшь кыз белән танышабыз. Исеме булса да, аны, урманда чәчәктән муенсалар тагып, гөлдән гөлгә күчеп йөрүче итеп тасвирланганга, гади бер татар кызы дип кенә аңламыйбыз. Җитмәсә, шагыйрьдән шигырьләр яздырта алырлык чибәрлеге, йөзеннән ташып торган бәхете, озын толымнарының җилдә уйнавы, үзенең шаян холкы күз алдына килә. Шагыйрь аны укучының су кызы дип кабул итүен тели. Ә бит Әминә, чыннан да, су кызыдай: күзләре төпсез, шәүләләре күлдә уйный. Юк, ул Матильдага якынрак бугай. Хәер, Матильда үзе дә су кызына бераз охшаган ич! Таралып төшкән чәчләргә әйләнә дә кайта шагыйрь, әйләнә дә кайта.
Әминә — Хәятның үзе. Ул шаян, ул оялчан, ул матур, ул серле… Иң гаҗәбе: «аның толымнары бәхетлеләр»… Очкынлы күзләренең көче хәтта шагыйрьне телсез итә. Әминә — яшь. Аның күзләрендә әле мәхәббәт юк. Анда дөньяга гомумән соклану гына бар. Сафлык бар.
Һади Такташ үзенең героинясын әнә ничек илаһилаштыра, югарыга күтәрә, сафлыкның бер чагылышы итә, фәрештәгә тиңли.
Әминә матурлыгы өчен табигатькә бурычлы. Аны урман, күлләр, гөлләр шундый иткән.
Шагыйрь абыйсына таңда очраганга күрә, ул — таң кызы да. Таң кызына сәламнәрне дә таң җилләре аша юллый лирик мин. Бу гүзәлкәй янында нигә калмый соң шагыйрь? Ник аны, үзен бәхетле итми? Тормыш шулай куша. Ул Әминә янына бер юлчы гына булып тукталган. Бәлки әле, бу дөньяда да бер юлчы гынадыр… Ул «кайгы-хәсрәт» таулары астыннан җәүһәрләр эзләргә кузгала, киләчәген көрәшләрдә күрә. Әнә шул караңгы көннәргә таба барганда, бер яктылык янында рухын ял иттерә кебек.
Яшь бер кыз рәсемен шигырьдә тудырган Һади Такташ үзе дә нечкә хисле, тойгыларга бай ир-ат булып ачыла.
Кәрим Тинчуринның «Американ» комедиясендә «милләтпәрвәрләр»нең чын йөзен ачу
Кәрим Тинчуринның «Американ» әсәрендә яңа җәмгыятьне кабул итә алмаган, эчтән генә кабат «кеше булу» теләге белән янган кайбер адәмнәрнең чын йөзе бер төркем хәйләкәр студентлар тарафыннан фаш ителә. Үзләрен милләт Хадимнәре, аны яклаучылар дип атап, кирәк чакта аның өчен бер нәрсә дә эшләмәгән, миллилекләре, юл табып, Америкага таюда гына булган Габдуллаҗан, Мусаларның буш куыклыгы әсәр ахырында бик ачык күренә.
Бер караганда, аларны чынлыкта да милләтче дип уйларга мөмкин. Милли ашлар гына ашыйлар, милли биюләр генә бииләр, милли кияүләр генә күзлиләр…
Әнә шул миллилек атрибутларын ачыклый башласаң, көлми хәлең калмый. Болай да чын миллилекне белдермәүче, тышкы чагылышка гына караучы бу нәрсәләр дә асылда милли булып чыкмый. Дилбәрнең милли күрешүе — реверанс, бөтен халыкта булган кабартма да — милли ризык. Искәндәр аларның наданлыгыннан үзләренең сүзләре белән үк көлә. «Россиянең милли чәе»н сагынуы турында сөйли, һәрдаим миллилеккә басым ясап тора.
Башта егетләр җәмәгать хадиме кадимче Мусаның кем икәнлеген ачалар. Әлбәттә, аның Америка татарлары алдында сынатасы килми, үзен алдынгы карашлы итеп «күрсәтә». Хәтта ки балачактан ук пәрәнҗәгә каршы көрәшкән икән: әнисенең башыннан яулыгын тартып ала торган булган. Балаларча беркатлы да, аңгыра да булып күренә ул. Муса француз теле белгән кызын зур милли тәрбия алган дип саный һәм тәрбиясез, «приданлы» мулла кызларына каршы куя. Яшәсен милләт, ди мәҗлестәгеләр. Яшәсен пианино, ди Искәндәр. Монда Дилбәрнең уйный белмәве аркасында җәфаланган пианиноны кызгану гына түгел, Мусага милләт һәм пианино төшенчәләре арасында әллә ни аерма булмавына ишарәләү дә бар. Милләтче Мусаның инде шуны да аңламавын күргәч, Искәндәр, яшәсен милли туташларыбызның имән бармаклары, дип кычкыра. Комедиядә күзгә төртеп көлү, мыскыллауны да аңламаган геройлар бихисап. Алар тәрбияләгән Дилбәрнең «Әпипә»гә «Во саду ли» рәвешенчә биегәнлегенә аптырыйсы юк.
Искәндәр татарның миллилеген бертуктаусыз американнарга хас сыйфатларга каршы куя. Татарларда «милли татарлар бар», Америкада — машина, һөнәр генә… Татарлар «Әпипә» бии, американнар балет белән генә канәгатьләнә. Болай булса, бик артка калачаклар. Искәндәрнең теле әнә шундый кинаяләрдән, күпмәгънәлелектән, асмәгънәлелектән тора. Икенче төрле әйткәндә, фаш итүче геройлар «мыек астыннан» көлә.
Башка геройлар белән очрашкач, тазлыкның да — милли авыру, ат маеның, сасы иснең һәм башка тагы бик күп нәрсәләрнең миллилек галәмәте икәнлеге ачыклана.
Милләтне алга җибәрәм, дип хыялланучыларның китаплары утынлыкта ята, үзләре урыс миссионерларына сатылырга да күп сорамый. Талашкан, бәхәсләшкән чакта аларга хас бөтен сыйфатлар бер-берсе тарафыннан атала да бетә.
Милләтпәрвәрләрнең иң зур хыялы, Рәсәйдә акча эшләп, Америкага качу икәнен әйттек инде. Имеш, «мондагы тупас халыктан туйган». Хыялларын кешегә ачып салырга да курка үзләре. Инде болай да социаль хәлләре какшаган, тагын да аскарак тәгәрәмәгәйләре. Ә сиздерми генә шылсаң, яхшырак. Бәлки, Америкада полицай ясарлар, профессор урыны хәзерләгәннәрдер…
Пьеса тәмамланганда, Искәндәрләрнең ярлыкны урлап качканы беленә. Мал-мөлкәт югалды, сатып булмады, дип, спекулянтларга хас булганча борчыласы урынга, Габдуллаҗан, утны сүндерергә боера, «тегеннән булмасын», ди. Моны чекистлардан курку дип аңларга кирәктер. Әнә шундый куркаклар, наданнар, комсызлар булып чыга электә югары катлауны тәшкил иткән кешеләр.
Тискәре тип геройлар, үзләрен фаш иткән җәмгыятькә каршы көрәшәбез дип, шул җәмгыятьнең әйдәүче көчләре булачак яшь буын тарафыннан көлкегә калдырыла. «Американ» татар сәхнәсен әнә шундый «милләтпәрвәр» образлары белән баета.
Достарыңызбен бөлісу:
eminofeyo991
Инша / «Галиябану» драмасында мәхәббәткә табынган геройлар
«Галиябану» әсәрен Мирхәйдәр Фәйзи 1916 елда яза. Ул башта «Сәгадәтбану» дип исемләнгән була, әмма үзгәрә. Нәрсә сәбәп булган икән? Галимнәр, бәлки, бу хакта ачык беләдер, ә мин менә кыз исеменә салынган мәгънә дип уйлыйм. Пьеса героинясы үзе теләгән бәхеткә ирешә алмый бит. Шулай булгач, аны «бәхетле кәләш» дип йөртмәү, «бөек кыз» дип атау хәерлерәк. Һәм бу исем Галиябануның җисеменә дә бик ятышлы.
Инде Галиябану дидеңме, күңелгә Хәлил килә. Бер-берсен сөйгән кыз һәм егет саф хисле, хезмәт сөючән, гаделлек яклы геройлар булып истә калган. Җырга-биюгә дә бердәй оста алар. Бик тә пар үзләре. Күкләрдә очып йөриләр. Табигатьтә, кош һәм җыр телендә аңлашалар. Мәхәббәтне югары күтәрәләр, илаһилаштыралар, хисләрен һич кенә дә җиргә төшерәселәре килми.
Араларына тәкәбберлеге белән даны чыккан Исмәгыйль кергәч, без аның аларны аерасына ышанмыйбыз, бары тик, вакыйгалар ниндирәк юнәлеш алыр икән, диебрәк кенә көтәбез.
Пьеса ахырында ярсыган Исмәгыйль Хәлилне атып үтерә. Ә бит Хәлил бу эшне алданрак эшли алган булыр иде. Ул яхшылык белән җиңәренә ышана, Галиябану сүзеннән чыгарга теләми. Шактый гына горур да бит әле егетебез. Мескен кешене үтерү аның намусына тия.
Ике егет бер үк шартларда үзләрен төрле рәвешчә тота. Исмәгыйль, җиргә ташланган револьверны алып, көндәшенә атарга түбәнсенми. Һәм Хәлилнең егетлеге безнең каршыда тагын да калкуланып киткәндәй була.
Хәлилнең кыз белән үзе арасындагы мәхәббәтнең үлемне дә җиңәчәген, мәңгелек икәнлеген әйткәне раслана. Сөйгәне үтерелгәннән соң, Галиябану: «Үземне суга атып булса да, аңа бирелмәм»,— ди. Димәк, ул да мәхәббәте хакына хәтта үләргә әзер.
Хәлил һәм Галиябануның бер-берсе белән хушлашкан минутлары бик тетрәндергеч.
Хыялланыр дәрәҗәгә җиткән кызга, Хәлилнең төсе, яратулары билгесе булып, «Галиябану» җыры кала. Бу җыр аларның бер-берен унөч яшьтән сөюләре хакында. Үсмерлек чорына атлаганда яралган, ныгыган һәм йөрәкләрдән җуелмаслык мәхәббәт хакында.
Галиябану аны Хәлил «исеменә мәңгелек бүләк» дип атый.
«Галиябану» драмасы тормышка ашмаган хыяллар, мәхәббәткә табынган геройлар язмышын сөйли, дип сүзне йомгаклыйсы килә.
| Меню сайта |
|
| Посетители |
|
Онлайн всего: 2 Гостей: 2 Пользователей: 0 |
Рифә Рахман: Татар телендә 100 сочинение
|
[ Скачать с сервера (158.6 Kb)
] |
04.10.2007, 18:21:05 |
Эчтәлек
Дустым!Каләм тибрәтүгә осталык еллар дәвамында тәрбияләнә. Син түбән сыйныфларда ел фасылларын тасвирлыйсың, әти-әниең, бәйрәмнәр турында язасың. Бераз үскәч, күзаллауларың киңәйгәч, туган халкың, илең хакында уйларны кәгазь битләренә төшерәсең. Әдәби әсәрләрне тирәнрәк өйрәнә башлагач, сочинениеләр синең анда язылганнарга мөнәсәбәтеңне белдерү, аерым образларны, иҗатчы осталыгын һәм башка бик күп нәрсәләрне бәяләү чарасына әйләнә. Роман укыйсыңмы, хикәяме, повестьмы, үз фикерләреңне теркәп бара торган бул. Кулыңа каләм алгач кына, аларны бергә туплау, хәтердә яңарту кыен. Үзеңдә кызыклы фикерләр дәфтәре булдыр. Әдәбият, тормыш турында көтмәгәндә башыңа килгән уйларны, башкалар әйткән гыйбрәтле фразаларны шунда язып куярсың, һәр ятлаган шигырь, чәчмә әсәрдән өзек сочинение язганда ярдәмгә килә ала. Хәтерең начар икән, берничә теманы ачканда кулланып була торган эпиграфлар гына хәзерлә. Кайвакытта, соңгы юлны үзгәртү белән генә дә, эчтәлеккә яңа мәгънә салып була. Димәк, берничә универсаль сочинениене хатасыз язарга өйрәнү имтиханнар вакытында синең эшеңне җиңеләйтәчәк. Каләм куәтен, иҗатчы осталыгын, кешегә соклануны, яшәү — үлемгә мөнәсәбәтне чагылдырган өзекләр дә универсальлеккә ия. Югары уку йортына керүчеләр өчен программаларда күрсәтелгән һәр әсәр буенча язма эш каралган. Шулай булгач, бик яхшы беләм дип уйлаганда да, әдәбиятны программада күрсәтелгән тәртиптә кабатлап чыгу кирәк. Гадәттә, укучыга өч төр сочинение язу тәкъдим ителә. 1917 елга кадәрге мирас, бүгенге әдәбият буенча һәм ирекле темага була ул. Кайберәүләр, шуның соңгысын сайлармын әле, дип уйлый. Филологлар хәзерләүче факультетларда еш кына ирекле темаларны да әдәбият буенча бирәләр. Бу очракта әдәби әсәрне, язучы иҗатын ирекле сайлау гына күздә тотыла. Ярдәмлек — язма эшләр буенча шпаргалка (күчергеч), дип уйлый күрмәгез. Беренчедән, кеше хезмәтен үзеңнеке итеп күрсәтү караклыкка керә, үзенә хөрмәте булган кеше моңа бармас. Икенчедән, бу сочинениеләр күпчелек өчен шактый катлаулыдыр, чөнки без фәнни югарылыктагы һәм аеруча сәләтле укучылар өчен өлге булырлык язма эшләр дә тәкъдим итәргә тырыштык, күбрәк югары уку йортларына керергә хәзерләнүчеләрне күздә тоттык. Әле бит төрле олимпиадалар, конкурслар, фәнни конференцияләр дә бар. Аларда еш кына үтә хәзерлекле балаларның чыгышларын тыңларга туры килә. Китап әнә андыйларга зур ярдәмлек булсын иде. Хезмәтнең, әлбәттә, теләсә кайсы укучы өчен файдасы тиячәк. Беренчедән, ул — үрнәк эшләр җыентыгы. Аннан соң кайвакыт, дәреслек авторлары белән бәхәскә кереп, башкачарак та карашлар уздырылыр, дәреслектә әйтелеп бетмәгәннәр дә өстәлер. Белгәнебезчә, язма эшле имтиханнарның төп максаты — укучының, абитуриентның үзбашка фикер йөртү сәләтен ачу. Әгәр язма эшләр үрнәгендә укучы каләме осталык ягына аз гына үзгәрсә дә, без бик шатбыз. Китапны чыгаручылар, ихтыяҗ була калса, киләчәктә һәр сыйныф дәрәҗәсендәрәк язылган иншалар җыентыгын хәзерләүне күздә тота. Язма эшләр дәреслектән файдаланып башкарылмады, алар әсәрләрне мөстәкыйль анализлау нәтиҗәсендә туды, шунлыктан укытучылар өчен өстәмә ярдәмлек була ала. Соңгы вакытта мөгаллимнәр арасында да бәйгеләр уздырыла башлады. Язма эшләребез аларга да билгеле бер дәрәҗәдә өлге булачак. Сочинениеләрдәге карашлар башкаларныкына аваздаш та, охшамаска да мөмкин. Моннан куркырга ярамый. Аңа омтылырга кирәк. Иң мөһиме: фикереңне дәлилләргә тырышудыр. Укытучылар күңелләренә охшаган эшләрне укып, дәресләрен төрләндереп җибәрә алырлар иде. Китапка төрле характердагы сочинениеләр тупланган. Әдәби-тарихи пландагы язма эшләр арасында бәяләмә, характеристика, чагыштыру рәвешендәгеләрен очратырсыз. Ирекле темага язылганнары да җитәрлек. Алары үз эченә аерым профессия, фән, сәнгатькә кагылышлы, иҗтимагый-сәяси, әхлакый проблемаларны күтәреп чыккан публицистик сочинениеләрне, ел фасыллары, әти-әниләр турында уйларыбызны чагылдырганнарны туплаган. Язма эшләр үзләре дә фикерне җиткерү рәвеше, төзелеше, рухы, аһәңе белән бер-берсеннән нык аерылып тора. Син алардан язу осталыгыңа туры килгәнне, күңелеңә якынны үрнәккә сайлап алырсың. Әдәби әсәрләр, иҗат буенча темалар гомумирәк тә, таррак та. Хикәя яисә кечкенә бер шигырьне генә тикшергәндә, фикерләр тирәнрәк була. Теманы тар планда алу язма эшне шулай ук тирәнрәк, тәфсиллерәк һәм фәннирәк итә. Синең зур игътибарыңа да лаек булмаган әсәр бөтенләй башка, моңарчы күрмәгән яклары белән ачылып китә һәм үзенә гашыйк иттерә. Язма эшләргә куелган тема теләсә кайсы иҗатчы әсәрен билгеле бер юнәлештә өйрәнеп булганны да күрсәтә. Шул үрнәктә сез икенче бер әдип яисә шагыйрь язганнарны тикшерә аласыз. Бүгенге көндә язма эшләрдә план мәҗбүри түгел, әмма фикерен эзлекле дәвам итә алмаучылар өчен аның файдасы бар. Истә тотыгыз: кайвакыт план комачаулый да. Иреккә омтылган фикерне чикли, тоткарлый, көтелмәгән юнәлештә үсәргә мөмкинлек бирми, киртә куя. Инде план буенча да яза алмыйсың, төртелеп каласың. Шулай булгач, план план язу очен генә башкарылмасын, гамәли файдасы тисен. Еш кына укучылар, эшне тәмамлап бетергәч, аның иҗат ителү тәртибен терки. Сочинение үзе тәмам, планын гына язасы калды, дигәнне еш ишетергә туры килә. Көлке түгелмени?! Кызганыч, кайвакыт бик тирән эчтәлекле язма эшләр дә, пунктуация хаталары күп җибәрелү сәбәпле, түбән бәяләнә. Моны да онытмасагыз һәм каләмегез төшереп узган юлларга игътибарлы булырга күнексәгез иде. Автор уй-фикер, нәтиҗәне белдергән җөмләләрне һәрвакыт туры сөйләм рәвешендә язу тарафдары түгел, шул ук вакытта ул, аларның билгеле бер рәвештә күңелдә тууын яисә җәмгыятьтә таралуын күрсәтергә кирәк булганда, өтер белән аерып кую яклы һәм шулай эшләде дә. Шулай итеп, шулай булгач, шулай икән һ. б., җөмлә башында килгәндә, кереш сүз буларак каралды. Боларны искә алсагыз иде. Сочинениеләрне автор күңелдән (истә калган материал буенча) бик кыска вакыт аралыгында язды. Озын күләмлеләрен — югары уку йортларына укырга керү, кечкенә күләмле эшләрне дәрес шартларын күздә тотып башкарды. Китап авторның белем дәрәҗәсен чагылдыруны максат итми. |
|
| Категория: Сочинениеләр (иншалар) | Добавил: ilbyak-school | Автор: Рифа Рахман |
|
| Просмотров: 66356 | Загрузок: 13585 | Комментарии: 78 | Рейтинг: 3.7/54 | |
| Всего комментариев: 74 | « 1 2 … 4 5 6 7 8 » |
|
Порядок вывода комментариев: 51 Язилюша
У вас есть сочинение «Галиябану хэм Хэлил-иске гадэт-йола корбаннары»? 52 Timur
Вам что трудно догадаться??!! Правой кнопкой мыши нажмите- там будет сохранить файл как и всё!!! Ответ: Можно и просто левой кнопочкой мыши щелкнуть на ссылку под названием материала. 53 миша
помогите пожалуста нужно сочинение на тему осень 54 Rail
ЗУР РЭХМЭТ!!!!!!!!!!!!!!!!! 56 Алсу
монда «Туган ягым — яшел бишек » сочинениясы юк мени??? 57 МуЗа
у вас есть сочинение «Гаиләм-минем терәгем , байлыгым , бәхетем.» Ответ: Будет, если напишите и разместите у нас! 58 Лёлик-Кролик
Бик зур рэхмэт…Мин куптэн шундый сайтларны эзлэгэн идем…нихаять таптым!!!!! 59 Алишка
мина «ни очен Хэлил белэн Галиябанунын мэхэббэте жимерелде?» дигэн темага сочинение кирэк.. 60 Айдар
я тож не могу просматревать |
|
| 1-10 11-20 … 31-40 41-50 51-60 61-70 71-74 | |
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]