Обновлено: 09.01.2023
В данный русско-татарский разговорник включены основные общие фразы и выражения, которые могут употребляться при неформальном общении. Татарский язык широко распространен за пределами Республики Татарстан, им владеет около 7 миллионов человек во всем мире.
На территории Российской Федерации язык более всего распространен в Республике Башкортостан, Мордовии, Чувашии, Удмуртии и в ряде областей, таких как Свердловская, Челябинская, Астраханская и др.
Слова приветствия и вежливости никогда не будут лишними и более того, поспособствуют коммуникации в положительном ключе. Данный тематический словарь подразделен на самые обыденные и часто употребляемые категории, такие как общие вопросы, обращения, просьбы, ориентирование в незнакомой местности, числительные и многое другое.
Русско-татарский разговорник с переводом и произношением может быть полезен как в деловой, так и в обычной туристической поездке. Для удобства разговорник можно скачать в формате pdf.
Встреча, приветствие, знакомство
| Я не говорю по-татарски. | Мин татарча сойлэшмим. |
| Вы говорите по-татарски? | Сез татарча сойлэшэсезме? |
| Говорите, пожалуйста, помедленнее. | Зинхар, экренрэк эйтегез. |
| Что он (она) сказала? | Ул нэрсэ эйтте? |
| Переводчик. | Тэржемэче. |
| Нам нужен переводчик. | Безгэ тэржемэче кирэк. |
| Понимать. | Анларга. |
| Вы меня понимаете? | Сез мине анлыйсызмы? |
| Я вас понял. | Мин сезне анладым. |
| Повторите, пожалуйста, еще раз. | Кабатлагыз, зинхар, тагын Бер тапкыр. |
| Я изучаю татарский язык | Мин татар телен ойрэнэм |
| Я хочу научиться говорить (читать, писать) по-татарски | Минем татарча сойлэшергэ (укырга, язарга) ойрэнэсем килэ |
| Вы понимаете по-татарски? | Сез татарча анлыйсызмы? |
| Я немного понимаю по-татарски | Мин татарча бераз анлыйм |
| Я немного понимаю, но говорить не могу | Мин бераз анлыйм, лэкин сойлэшэ алмыйм |
| Вы говорите слишком быстро | Сез артык тиз сойлисез |
| Вы очень торопитесь | Сез бик ашыгасыз |
| Повторите, пожалуйста, еще раз | Тагын бер тапкыр кабатлагыз эле |
| Пожалуйста, говорите помедленнее! | Зинһар, акрынрак сойлэгез! |
| Что вы сказали? | Сез ни дидегез? |
| О чем он(а) говорит? | Ул нэрсэ турында сойли? |
| Что он(а) сказал(а)? | Ул ни диде? |
| Скажите, пожалуйста | Эйтегезче (эйтегез эле) |
| Как это называется по-татарски? | Татарча бу ничек дип атала? |
| Хорошо (правильно) ли я говорю? | Мин эйбэт (дорес) сойлимме? |
| Вы говорите хорошо (правильно) | Сез эйбэт (дорес) сойлисез |
| Я не знаю такого слова | Мин андый сузне белмим |
| Вы меня поняли? | Сез мине анладыгызмы? |
| Вы меня хорошо слышите? | Сез мине яхшы ишетэсезме? |
| Повторите, пожалуйста, еще раз | Тагын бер тапкыр кабатлагызчы (кабатлагыз эле) |
| Как произносить это слово? | Бу сузне ничек эйтергэ? |
| Вы произносите это слово правильно | Сез бу сузне дорес эйтэсез |
| Напишите, пожалуйста, это слово по-татарски | Бу сузне татарча языгыз эле |
| Напишите вот на этом листе | Менэ бу биткэ языгыз |
| Как это будет по-татарски? | Татарча бу ничек була? |
| Говорите, пожалуйста, со мной по-татарски | Минем белэн татарча сойлэшегез эле |
| У вас есть русско-татарский словарь? | Русча-татарча сузлегегез бармы? |
| Я хочу найти книжку для изучения татарского языка | Татар телен ойрэну очен бер китап табасы иде |
| Какие учебники нужны для изучения татарского языка? | Татар телен ойрэну очен нинди дэреслеклэр кирэк? |
| У вас есть легкие книги для чтения на татарском языке? | Сездэ жинелрэк укыла торган татарча китаплар бармы? |
| Есть, я вам завтра принесу | Бар, иртэгэ алып килермен |
| 0 | Ноль | 22 | Егерме ике |
| 1 | Бер | 23 | Егерме оч |
| 2 | Ике | 30 | Утыз |
| 3 | оч | 40 | Кырык |
| 4 | Дурт | 50 | Илле |
| 5 | Биш | 60 | Алтмыш |
| 6 | Алты | 70 | житмеш |
| 7 | жиде | 80 | Сиксэн |
| 8 | Сигез | 90 | Туксан |
| 9 | Тугыз | 100 | Йоз |
| 10 | Ун | 101 | Йоз дэ бер |
| 11 | Ун + бер | 200 | Ике йоз |
| 12 | Унике | 500 | Биш йоз |
| 13 | Уноч | 900 | Тугыз йоз |
| 14 | Ундурт | 1000 | Мен |
| 20 | Егерме | 1000000 | Бер миллион |
| 21 | Егерме бер | 1000000000 | Бер миллиард |
Свойства
| Большой | Зур |
| Высокий | Биек |
| Горячий | Кайнар |
| Грязный | Пычрак |
| Густой | Куе |
| Дешевый | Арзан |
| Длинный | Озын |
| Жесткий | Каты |
| Живой | Исэн |
| Жидкий | Сыек |
| Жирный | Майлы |
| Кислый | эче |
| Короткий | Кыска |
| Красивый | Матур |
| Круглый | Тугэрэк |
| Легкий | жинел |
| Маленький | Кечкенэ |
| Мокрый | Юеш |
| Молодой | Яшь |
| Мягкий | Йомшак |
| Низкий | Тубэн |
| Новый | Яна |
| Острый | Очлы |
| Плохой | Начар |
| Полный | Тулы |
| Пустой | Буш |
| Слабый | Кочсез |
| Сладкий | Татлы |
| Старый | Карт |
| Сухой | Коры |
| Темный | Карангы |
| Теплый | жылы |
| Тяжелый | Авыр |
| Холодный | Салкын |
| Хороший | Яхшы |
| Чистый | Саф, чиста |
Цвета
| Алый | Кызыл, ал |
| Белый | Ак |
| Голубой | Кук, ачык зэнгэр |
| Желтый | Сары |
| Зеленый | Яшел |
| Коричневый | Конгырт |
| Красный | Кызыл |
| Розовый | Ал |
| Серый | Ссоры, кук |
| Синий | Зэнгэр |
| Темно-синий | Куе зэнгэр |
| Фиолетовый | Шэмэха |
| Черный | Кара |
Черты характера
| Активный | Актив |
| Веселый | Шат |
| Добрый | эйбэт |
| Грубый | Тупас |
| Грустный | Монсу |
| Жестокий | Явыз |
| Ленивый | Ялкау |
| Пассивный | Пассив |
| Спокойный | Тыйнак |
| Трудолюбивый | Эшчэн |
| Умный | Акыллы |
Время
| Час | Сэгать |
| Минута | Минут |
| Секунда | Секунд |
| Который час? | Сэгать ничэ? |
| Девять часов утра. | Иртэнге сэгать тугыз |
| Три часа дня. | Кондезге сэгать оч. |
| Шесть часов вечера. | Кичке сэгать алты. |
| Четверть четвертого. | Дуртенче унбиш минут. |
| Половина пятого. | Бишенче ярты. |
| Без пятнадцати двенадцать. | Унике туларга унбиш минут. |
| Без двадцати восемь. | Сигез туларга егерме минут. |
| Пять минут девятого. | Тугызынчы биш минут. |
| День. | Кон, кондез. |
| Ночь. | Тон. |
| В котором часу? | Сэгать ничэдэ? |
| Когда вы придете? | Сез кайчан килэсез? |
| Через час (полчаса). | Бер (ярты) сэгатьтэн сон. |
| Поздно. | Сон. |
| Рано. | Иртэ. |
| Вечер. | Кич. |
| Мы вернемся вечером. | Без кич белэн кайтабыз. |
| Приходите к нам вечером. | Безгэ кич белэн килегез. |
| Год. | Ел. |
| В каком году? | Ничэнче елда? |
| В 2012-м году? | 2012 нче елда? |
| В прошлом (нынешнем, будущем) году. | уткэн (хэзерге, килэчэк) елда. |
| Через год. | Елдан сон. |
| Время года. | Ел фасылы. |
| Весна. | Яз. |
| Лето. | жэй. |
| Осень. | Коз. |
| Зима. | Кыш. |
| Сегодня какой день? | Буген нинди (кайсы) кон? |
| Понедельник, вторник, среда, четверг, пятница, суббота, воскресенье | Душэмбе, сишэмбе, чэршэмбе, пэнжешэмбе, жомга, шимбэ, якшэмбе |
| Я буду свободен весь день. | Мин коне буе буш булам. |
| Вчера. | Кичэ. |
| Сегодня. | Буген. |
| Завтра. | Иртэгэ. |
| Месяцы. | Айлар. |
| Январь (февраль, март…). | Гыйнвар (февраль, март…). |
| Неделя | Атна. |
| На прошлой неделе. | уткэн атнада. |
| Мы вернемся поздно ночью. | Без тонлэ белэн сон кайтабыз. |
| Наш поезд приходит ночью. | Безнен поезд тонлэ белэн килэ. |
| Утро. | Иртэ. |
| Утром. | Иртэ белэн. |
| Мы придем к вам завтра утром. | Без сезгэ иртэгэ иртэ белэн килэбез. |
| Число. | Сан. |
| Какое сегодня число? | Буген ничэсе? |
| Сегодня восемнадцатое июля. | Буген унсигезенче июль. |
| Какого числа? | Кайсы конне? |
Произношение
| Как произносится это слово? | Бу суз ничек эйтелэ? |
| Как мое произношение? | Минем эйтуем ничек? |
| Слово. | Суз. |
| Что означает это слово? | Бу суз нэрсэне белдерэ? |
| Как будет по-татарски это слово? | Татарча бу суз ничек була (эйтелэ)? |
| Напишите это слово по-татарски? | Бу сузне татарча языгызча? |
Знакомство
| Очень рад(а) с вами познакомиться | Сезнен белэн танышуыма бик шат. |
| Я много слышал о вас. | Сезнен турында бик куп ишеттем. |
| Разрешите представиться, я (фамилия) | Тэкъдир (таныш) булырга рохсэт итегез, мин (фамилия) |
| Позвольте представить вам | Сезгэ тэкъдим итэргэ рохсэт итегез |
| Пожалуйста, представьте меня | Мине тэкъдим итегезче (таныштырыгызчы) |
Обращение
| Дорогие друзья (дорогой друг) | Хормэтле иптэшлэр (иптэш) |
| Господин. | эфэнде. |
| Господин Валиев. | Вэлиев эфэнде. |
| Леди и джентльмены. | Ханымнар һэм эфэнделэр (жэмэгать). |
Поздравление
| Поздравляю (ем) Вас! | Котлыйм (котлыйбыз) Сезне! |
| Поздравляю Вас с днем рождения! | Туган конегез белэн котлыйм! |
Я приехал из Москвы. Мин Мэскэудэн килдем. Я приехал в составе молодежной делегацииМин яштьлэр делегация белэн килдем.
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
- Поможем развить концентрацию и внимание с раннего возраста
- Повысим гибкость и раскованность в общении
Описание презентации по отдельным слайдам:
Заһир Бигиев (1870-1902)
Иҗаты 1)”Меңнәр,яки Гүзәл кыз Хәдичә” 2)”Зур гөнаһлар” 3)”Мавәраэннәһердә сәяхәт”
Тормыш юлы Заһир Бигиев 1870 елда Ростов-Дон шәһәрендә мулла гаиләсендә туа.Әтисе Ярулла Пенза губернасы Чембар өязе Кикин авылыннан кучеп килгән.Баштан әтисендә укый,рус мәктәбендә белем ала,рус телен һәм әдәбиятын өйрәнеп үсә. Әтисе үлгәч, аны татар мәдрәсенә бирәләр. Казанның Күл буе мәдрәсәсендә укыганда, ”Меңнәр,яки Гүзәл кыз Хәдичә”(1887)яза.1890 елда “Зур гөнаһлар”(1890) романы басылып чыга.1891 елда мәдрәсене тәмамлагач, Ростов-Донга кайта.
Ростов-Дон шәһәрендә туган
“Меңнәр, яки Гүзәл кыз Хәдичә” Бу — детектив роман. Әсәр Казан мосафирханәләрнең берсендә номерда атып үтерелгән Зөләйханың гәүдәсе табылу белән башланып китә, Зөләйхә бүлмәсеннән Муса исемле кешегә язылган записка, сыңар перчатка, тәрәзә арасына ертып ташланган фоторәсем табыла. Җинаятьчене эзләү башлана. Ул кешене эзләп табуны атаклы шымчы Шубинга тапшыралар. Шик Казанның яшь байларыннан берсе Муса Салиховка төшә.
Мусаобразы Казандагы бер бай улы Муса Салихов,Петербургта университет тәмамлаган булса да,әтисе вафатынан соң сәүдә әшләре белән мәшгүль.Атасы үлгәч,сәүдә һәм фабрика эшләре,тормыш мәшәкатьләре Муса өстенә төшә.Шул көннәрдә Казанга Зөләйха килә,хат язып,Мусаны мосафирханәдәге номерына чакыра.Автор Мусаны укымышлы,туры сүзле,йомшак куңелле итеп сүрәтли,кызганып та куя.Муса-үз чорының,үз җәмгыятенең кешесе,яшьтатар буржуазиясенең бер вәкиле.
Габденнасыйр образы Әхлак ягыннан һәм шәхси интереслары белән Мусага капма-каршы итеп, З.Бигиев Габденнасыйр образын сурәтли. Габденнасыйр, Муса кебек, Казандагы бер бай улы. Аларның гаилә хәлләре дә охшаш: икесенең дә әтиләре вафат булган, икесе дә өйләнмәгән. Габденнасыйр 24 яшьләрдә, гимназия бетергән. Аның Казанда өч-дүрт җирдә ташпулат өйләре булса да, үзе мосафирханәдә тора. Әмма алар арасындагы ( Муса һәм Габденнасыйр) зур аерма-мораль, әхлакый сыйфатларында.
Зөләйха һәм Хәдичә образлары Романда ике кыз образы бирелгән. Икесе дә бик гүзәл. Зөләйха(затлы нәселдән) — морза кызы. Хәдичә — атасы бик бай булса да, гади сәүдәгәр кыз. Зөләйха гимназия тәмамлаган, хатларын да русча яза. Мусага язган хатыннан күренгәнчә, Хәдичә дә татарча белем алган шактый укымышлы кыз булып күз алдына килә. Алар арасында зур аерма шунда: Зөләйханың әтисе, морза булса да, артык бай кеше түгел, ә Хәдичәне язмышы тулысынча ата-ана ихтыярына бәйле татар кызы. Романда Зөләйханың саф мәхәббәте белән байлык арасында каршылык тудырган хәлләр реаль. Автор безне Хәдичә белән берничә урында кыска -кыска сурәтләп таныштыра. Хәдичә образында нечкә куңелле, сөю тайгысын тирәнтен кичерүче, әмма ышып, ул бәхетле була.
Заһир Бигиев — мәгърифәтче язучы “Мавәраэннәһердә сәяхәт” “Зур гөнаһлар”
“Мавәраэннәһердә сәяхәт” Заһир Бигиевнең бу әсәре, татар әдәбиятында сәяхәтнамә жанрын күзаллау өчен әһәмиятле чыганак булып тора. Язучы 1893 елның җәендә Урта Азия, Бохара,Сәмәрканд якларына сәфәр чыга.Әсәрдә сүз шул сәфәр турында бара.Әсәр 1908 елда аерым китап булып дөнья күргәч, Ф.Әмирхан, аның әһәмиятен күрсәтеп, махсус мәкалә яза.
“Зур гөнаһлар” “Зур гөнаһлар” романында язучының мәгърифәтчелек карашлары, иске тип мәдрәсәләргә һәм байлар арасындагы төрле җинаятьләргә тәнкыйте активлаша, геройларга мөнәсәбәте ачыклана төшә.Бу әсәрендә З.Бигиев, шәхес һәм тирәлек мәсьәләсен үзәккә куеп, реализм принципларын эзлеклерәк һәм ачыграк итер тормышка ашыра. Роман янәшә барган һәм узара үрелеп тә киткән ике сюжет сызыгыннан гыйбарәт.Берсе — авылдан килгән Габделгафурның ,иске мәдрәсәдә бозылып,тормыш төбенә тәгәрәве.Икенчесе-сәүдәгәр хатыны Маһруйның, иренә хыянәт итеп, бозыклык, җинаять юлына басуы.
Бертуган Галиевлар Җиһангир Агиев белән үк социаль вәкилләре-сәүдәгәрләр булган ике бертуган — Ибраһим һәм Ягъкуб Галиевлар. Ягъкуб Галиев — 27 яшьтә бозык,тәүфыйусыз,өйләнмәгән егет. Әсәрдә аны әхлак –мораль ягыннан череп таркалган, намуссыз бер тип буларак күрсәтелә. Ягъкубның абыйсы Ибраһим Галиевне автор “олуг юрист,мәкерле һәм фетнәчел кеше” дип тәкъдим итә.Маһруйдан туган баланың әтисе Ягъкуб икәнлеге исбат ителсә, Ягъкубтан калган мал-мөлкәт бу балага булачак һәм халык арасында Галиевләрнең яманаты да чыгачак.
Габделгафур образы Башта Заһир Бигиев туып үскән авыл һәм аның әтисе турында кайбер мәгълүматлар биреп уза. Әтисенең дә исемен дә әйтеп тормыйча, ”Нәкәс мулла” дип кенә атый. Казанга белем алырга килгән Габделгафур иске тәртипле мәдрәсәгә урнаша. Куылып, карак Мәмәт белән аралашып китә, тормыш төбенә тәгәри. Хезмәтче Әхмәдине үтерүдә, чиркәү басуда катнаша, тотылып төрмәгә ябыла.
Сюжет, экспозиция, композиция Вакыйгалар үстерелеше: Зөләйханың үле гәүдәсе табылу. Экспозиция өлеше , ягъни төп персонажлар белән таныштыру, вакыйгалар барышында бирелә. Конфликтның төенләнүе: Габденнасыйр, үзенең көндәше Муса Салиховны төрмәгә утырып, юлыннан алып ташлау өчен, Зөләйханың үләр алдыннан язып калдырган хатын һәм револьверын алып яшерә. Шымчы Шубинның, Кырымга китеп,Зөләйханың әнисен эзләп табуы вакыйгалар үстерелешенең кульминациясен тәшкил итә.Зөләйханың хаты белән танышудан,бу турыда Казанга телеграмма бирүдән чишелеш башлана. Муса төрмәдән азат ителә, Габденнасыйр агу эчеп үлә.
Язучы З.Бигиев 1902 елда Ростов-Дон шәһәрендә вафат була. З.Бигиев иҗатын сугыштан соң гына өйрәнә башлыйлар. Әдәбият галимнәре М.Гайнуллин, И.Нуруллин, Ф.Мусинның аның тормыш юлы һәм иҗатына багышланган хезмәтләре бар.
Краткое описание документа:
Заһир Бигиев 1870 елда Ростов-Дон шәһәрендә мулла гаиләсендә туа.Әтисе Ярулла Пенза губернасы Чембар өязе Кикин авылыннан кучеп килгән.Баштан әтисендә укый,рус мәктәбендә белем ала,рус телен һәм әдәбиятын өйрәнеп үсә. Әтисе үлгәч, аны татар мәдрәсенә бирәләр. Казанның Күл буе мәдрәсәсендә укыганда, ”Меңнәр,яки Гүзәл кыз Хәдичә”(1887)яза.1890 елда “Зур гөнаһлар”(1890) романы басылып чыга.1891 елда мәдрәсене тәмамлагач, Ростов-Донга кайта.
«ӨЛҮФ, ЯКИ ГҮЗӘЛ КЫЗ ХӘДИЧӘ»
Бу — детектив роман. Әсәр Казан мосафирханәләрнең берсендә номерда атып үтерелгән Зөләйханың гәүдәсе табылу белән башланып китә, Зөләйхә бүлмәсеннән Муса исемле кешегә язылган записка, сыңар перчатка, тәрәзә арасына ертып ташланган фоторәсем табыла. Җинаят ь чене эзләү башлана. Ул кешене эзләп табуны атаклы шымчы Шубинга тапшыралар. Шик Казанның яш ь байларыннан берсе Муса Салиховка төшә.
Татар теленнән һәм әдәбияттан иншалар!, Хисаметдин Менла эссэреннэн ханифэ образына характеристика
сочинение на тему эбугалисина белэн эбелхарис язмышыннан мин нинди нэтижэлэр ясадым . татарча
бигиевнын меннэр яки гузэл кыз романына образлар системасы реферат
Хисаметдин менла эсэрендэге Гали байга характеристика
Тукай ижатында мэхэббэт лирикасы темасына сочинение кирэк иде пжж
Айназ, рəхмəт
Нинди матур сүзләр белән үзенең шигырен Гамил Афзал язган. Дөрестән дә кешенең бөтен тормышы тел белән бәйле. Тел булмаса, кешеләр аңлаша, фикер алыша, аралаша алмасалар иде. Тел-шулай ук белем, тәҗрибә туплау, халыкның фән, мәдәният, әхлак өлкәсендәге казанышларын яңа буынга тапшыру чарасы, ягъни буыннарның аралашу чарасы да. Кешеләр һәм буыннар аралашмаса, гомумән, кешелек җәмгыяте барлыкка килә һәм үсә алмаган булыр иде.
Безнең туган телебез-татар теле. Ул — безнең милли телебез. Бу телдә Татарстанда һәм илебезнең башка бик куп республикаларында һәм өлкәләрендә яшәүче 7 миллионга якын татар халкы сөйләшә. Татар теле- Татарстанның Республикасы дәүләт теле. Безнең туган телебез гасыр диңгезләрен кичә-кичә килгән гаять зур тарихлы борынгы тел. Без үз телебездә белем алырга, тормышның барлык өлкәләрендә үз телебезне кулланырга хокуклыбыз.
Килеп чыгышы ягыннан татар теле төрки телләр гаиләсенә керә. Бу гаиләгә тагын башкорт, казакъ, каргыз, үзбәк, төркмән, азәрбәйдҗан, төрек һәм башка телләр карый.
Безнең туган телебез-бик борынгы һәм бай телләрнең берсе. Ул башка телләр арасында үзенең әһәңле аваз составы, искиткеч зур сүзлек байлыгы, үзенчәлекле грамматик төзелеше белән аерылып тора.
Безенең телебез дә иң беренче «әннә»-дип ачылган. Татар теле турында бик күп мәкаль-әйтемнәр, җырлар, шигырьләр язылган.
Әйдәгез дусларым туган телебезне онытмыйк. Үз телебездә иркен һәм рәхәтләнеп сөйләшик.
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Сочинение на Всероссийский конкурс школьных сочинений «Моя семья» в номинации «Моя семья в истории страны» на тему: «Династия хлеборобов»
Сочинение победило на муниципальном и региональном этапах Всероссийского конкурса школьных сочинений.
Сочинение-рассуждение как вид творческого задания ЕГЭ. Виды аргументов в сочинении-рассуждении при подготовке к ЕГЭ
Методическая разработка по русскому языку (10 класс) по теме: Сочинение на ЕГЭ. Упражнения для подготовки к написанию сочинения- рассуждения по предложенному тексту.
Данный материал представляет 10 заданий к предложенному тексту. Задания помогают сформулировать проблему, прокомментировать её, выявить авторскую позицию. Кроме того, необходимо прямую речь перевести .
Урок подготовки к сочинению-описанию натюрморта по картине владимирского художника Н. М. Барановасодержит работу спонятием «натюрморт», художественным текстом(отрывком из книги В. А. Солоухина «.
Сочинения дляучащихся 9 классов по данным выражениям.
Сочинение об абзацном отступе, сочинение о задаче автора рассуждения, сочинение о существительном — дирижере.
Данные сочинения предназначены для подготовки к работе над лингвистической темой.
Читайте также:
- Сочинение рассуждение на тему какого человека можно назвать храбрым по тексту станюковича
- Всех женщин своей большой семьи от бабушки до правнучки прадед называл доченьками сочинение
- Что такое взятка сочинение
- Сочинение вера в человека это самая большая вещь
- Сочинение по спектаклю горе от ума 1977
Безгә язалар
Җирдә тынычлык булсын
«Мин сугышның нәрсә икәнен белмим. Мин генә түгел, әти-әниләрем дә сугыш узып, бик күп вакыт үткәч, туганнар. Мин һәм минем яшьтәшләрем сугыш турында китаплардан укып, фильмнар карап кына беләбез», — дип башлап җибәргән үзенең мәкаләсен Кыр Шунталысы мәктәбенең 6нчы сыйныф укучысы Гөлзадә Гайсина.
— Күптән түгел мәктәп музеенда үткән сыйныф сәгатендә без авылыбызның сугыш чорындагы тарихы турында белдек. Кечкенә генә музей почмагында өчпочмаклы солдат хатлары, сугыш еллары истәлекләре, сугыш елларындагы газета материаллары саклана. Авылым тарихындагы сугыш сәхифәләре турында сөйләшү миндә кызыксыну уятты, үземнең якыннарымның сугыш елларындагы язмышларын беләсем килде. Бу турыда әни белән әбием сөйләде.
Әтиемнең бабасы Кыямов Гайса Ленинград өчен сугышларда катнашып, бу мәхшәрнең эчендә кайный. Ике аягы яраланып, госпитальләрдә дәвалангач, яңадан сугышларга керә. Сугышның соңгы көннәренә кадәр сафта булып, җиңү залпларын ишетергә насыйп була аңа.
Икенче бабайны — әбиемнең әтисен — мин дә, әни дә, әби үзе дә белми. Сугышка китәргә повестка кәгазе килгәндә, бабай кырда эштә була. Әнинең абыйсын — кечкенә малаен күтәреп бара әби кырга. Ике яше яңа тулган малай да, әнисе дә бүтән күрешмәячәкләрен белмиләр, әтиләрен өчәү каршы алырбыз, дип өметләнәләр. Өченчесе — минем әбием — бабай киткәч, 1942 елда туа. Кара кәгазь килгәнче, аның Смоленск янындагы каты сугышларда катнашуын, сугышның бик канкойгыч икәнлеген генә белеп калалар.
Карт әбиебез берүзе ике баласын тәрбияли, ачлы-туклы көннәрнең кайчан да булса бетәчәгенә, тормышның рәтләнәчәгенә, балаларын аякка бастырачагына ышанып яши ул. Яу кырыннан килгән кара кәгазьгә генә ышанмый әби, үлгәнче могҗиза көтә.
Бу дөньяда бер генә көн дә әтиле булып карамаган, әти нинди була икән, дип үскән әбием дә, ел саен Җиңү бәйрәменә бара. Аның өчен күз яшьле, авыр бәйрәм ул.
Пилоткасын кырын салган килеш, әти кайтыр төсле терелеп, …дигән юлларны тыңлаганда, әтисез балачакның һәр мизгелен күз алдыннан үткәрәдер ул.
Бүген әбием олы яшьтә, дөньяларга иминлек, тынычлык теләп яши, шуны сорап дога кыла. Быел армия хезмәтенә киткән абыем өчен икеләтә борчыла ул. Мин дә, әти-әнием дә шундый теләктә калабыз: абыем кебек солдатлар өчен армия чыныгу мәктәбе генә булсын, халыклар дус яшәсен.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Оставляйте реакции
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза 
Мы работаем над улучшением нашего сервиса
МБББУ “Саклау-Баш урта гомуми белем бирү мәктәбе”
Сочинение
“Җиңү көне җиңел бирелмәде”
11 класс укучысы
Сабирова Илүзәнең эше.
2015 ел
Язлар җитә, язлар… Көннәр шактый салкын торуга да карамастан, тышта яз исе, яшәү, тереклек исе аңкый. 70 ел элек тә җиргә шундый язлар килгәндер. Юк, ул язлар тулы бер кешелекнең өметен, ышанычын аклаган язлар булган бит. Яз һәркемдә яңа хыяллар, өмет, ышаныч уята. Ул авыр елларда да шушы өмет, ышаныч, бер-берсенә терәк була белү авырлыкларны җиңеп чыгарга ярдәм иткәндер, мөгаен. Илебезгә шактый кыйммәткә төшкән бу җиңү шатлыгын үз күзләре белән күреп, безгә тынычлык бүләк итүчеләрнең саны да бүген авылларда санаулы булып тора. Яшисе килү теләге, тормышны, туган җирне ярату барысыннан да көчлерәк булган күрәсең. Нәкъ шушы чор кешеләре үз язмышына төшкән сынауларны сыкранмый, намусына тап төшерми үтә белгән буын. Шушы гади генә татар хатыннары, әби-бабайлар, яшүсмер егет-кызлар көнне-төнгә ялгап эшләмәсәләр, Җиңү таңын күрү насыйп булыр иде микән?
Тыл батырлары, сугыш чоры балаларының кичерешләрен тыңлагач үзеннән-үзе горурлык хисе туа. Үзләре ачлы-туклы булса булган, ә фронттагыларны ач итмәгәннәр, кулдан килгәнен дә, килмәгәнен дә эшләгәннәр. Хатын-кыз тереклекнең дәвамчысы гына түгел, ә бөтен җиһанны ачлык афәтеннән дә саклап калган түгелме соң?
Әйе, сабырлыгы, тыйнаклыгы, гадилеге белән матур авылымның ак яулыклы асыл затлары. Зәйтүнә апа Фаррахованың уй-кичерешләрен тыңлагач моның шулай булуына тагын бер кат инандым. Аның үзен «аяклы тарих» дип атасаң да ялгыш булмас. Зәйтүнә апа, шактый олы яшьтә булуына карамастан, чорларны кичәгедәй хәтерли. Бугенге көндә аңа 86 яшь. Гаиләдә 5 бала үскәннәр. Бүгенге көндә Зәйтүнә апа белән Әлфия апа гына исән. Сугыш башланганда, Югары Табында колхоз эшендә була ул. Кайта-килә шунда эшлиләр. Сугышка Зәйтүнә апаның әтисе – Фаррах абый китә, һәм ул кире кайтмый – хәбәрсез югала.
1941-1946 елларда Бөек Ватан сугышы ветераны була.
Кая куйсалар да сынатмый Зәйтүнә апа. 1957 нче елда экономист, 1987 елда техник булып эшли, бик зур вазифа башкара. Аеруча үзәген өзгән бер вакыйганы оныта алмый ул: “Икмәк өлгергәч, көлтә бәйли идек, көлтә бәйләгәндә куллар канап бетә иде.” – ди.
Сугыш бетеп, дөньялар үз җае белән барса да, авыр фронт юлларын онытып, аны мәңге хәтердән сызып ташлау мөмкин түгел шул.
“Колхозда эшче кешеләр җитешмәү сәбәпле, безгә барысын да башкарырга туры килде,” — дип сөйли Зәйтүнә әби.
Сабыр, киң күңелле Зәйтүнә әби белән бүген дә горурланам һәм аңа баш иям. Һәйкәл куярлык бит үзләренә.
Югарыда искә алган хезмәт сөючән Зәйтүнә әби кебекләр, мөгаен, һәр авылда бардыр. Тыйнак кына гомер итәләр. Өметләрен өзмичә, алар әле дә хәл белүләрен көтәләр.
Уйласаң чәчләрең агарырлык хәлләр. Язмышларны, гомерләрне, авыл, калаларны берсен дә аямады бу сугыш дигәннәре. Кисте, турады, җимерде, яндырды, бар дөньясын көл, яшәү яменә сусаганнарны кол итте.
Сугышның авыр җәрәхәтен иңнәрендә күтәргән хөрмәтле ветераннарыбыз бу афәтне мәңге үз хәтерләреннән җуймыйлар.
Дәһшәтле еллар афәтен һәр гаилә кичергән. Күп аналар тол калган, улларын һәм кызларын югалткан. Тирән яра калдырган, йөрәкләргә әрнү салган ул сугыш.. Күңелләр һаман сызлана, сыкрый әле.
Саклау-Баш авылында туып үскән бабам Сабиров Харрас Салих улы да сугышның ачысын-төчесен татыган кеше. Харрас бабам 1932 нче елның 2 нче февралендә дөньяга килә. Гаиләдә 4 бала булалар. Иң зурысы – Тәскирә – 1929 нче елда, аннан кала Харрас бабам белән Гаяз абый (игезәкләр булалар) -1932 нче елда, аннан кала Суфия апа. Бүгенге көндә барысы да исән, аллага шөкер. Бабам күп вакыйгалар, сынаулар кичерде бу гомер. Сугышка бабамның әтисе китә, бик каты яраланып кайта. Сугыш вакытында бабам урак машинасында эшли, арыш, икмәк ура. Аннан соң,үсә торгач, 1952 нче елда армиягэ китә, анда 3 ел хезмәт итә. Армиядән сон Украинага Донбасс шәһәренә шахтада эшләргә китә. Аннан кайткач, 1958 нче елда Казанга тозелеш техникумына укырга керә. Техникумны тәмамлап кайткач, Саклау-Баш авылына кайтып совхозда эшли. Шул ук вакытта столяр вазифасын башкара, ул вакытта столярныйда эшләгәндә уллары аның ярдәмчеләре булалар.
Тыныч тормышлар башланып киткәч, Фиюзә әби белән тормыш корып җибәрә. Фиюзә әбием белән 5 ул тәрбияләп үстерәләр. Кызганычка каршы, 2013 елнын 3 нче апрелендә Фиюзә әбием дөньядан китеп бара.
1941-1945 нче елгы сугыш бабамның хәтерендә иң авыр, иң дәһшәтле сугыш булып исендә кала. Ачлык, ялангачлык – ачлыгы бигрәк тә авыр шул. Әнкәсенең балаларына, авызыннан өзеп, соңгы кабым икмәген биргәнен, көне-төне колхоз эшеннән кайтып кермәгәне бүген үзәкләрне бигрәк тә өзә шул.”Эх, әнкәй-әткәйләрне бүгенге өстәл яннарына кайтарып утыртсаң иде!” – дип уфтана бабай.
Һәр елны Җиңү бәйрәме көнне без барыбыз да җыелышып бабамны бу бәйрәм белән котлыйбыз, бәйрәм парадын карарга барабыз. Анда күкрәкләренә орден — медальләр таккан чал чәчле ветераннар арасында минем бабам да була. Мин аның белән чиксез горурланам.
Без бик бәхетле балалар, чөнки тыныч тормышта яшибез. Быел илебез зур бәйрәмгә әзерләнә. Бөек Ватан сугышы тәмамлануга җитмеш ел вакыт үткән.
Мин үзем дә, әти-әнием дә сугыш чорын күрмәдек. Бу җан өшеткеч сүз турында китаплар укып, кинолар карап һәм әби-бабаларыбыз сөйләгәннәрдән генә ишетеп беләбез.
Безгә тыныч тормыш бүләк иткән өчен мин дә чал чәчле ветераннарыбызга карата рәхмәт хисләре яши. Чал чәчләреннән сыйпыйсы, дөньядагы иң матур сүзләр белән юатасы, һәрберсенә мең рәхмәт әйтәсе килә!
Шулай да, хәзерге тормышнын кадерен белик, яратыйк, үткәннәрне онытмыйк!
Җәйне яратмаган кеше юктыр ул бу дөньяда. Әлбәтта, бала-чага өчен җәй – өч айга сузылган зур бәйрәм, чөнки китаплар һәм мәктәп турында онытып торырга мөмкин.
Шундый җәйнең бер көне турында сөйләп китәсем килә минем. Без балачакта гел бергә уйнап үскән өч малай җәйне мәшәкатьсез, дәресләр турында уйламыйча гына үткәрә идек. Шундый бер көнне без урманда үткәрергә уйладык. Җәйге урманда бит бик рәхәт! Анда җиләс һәм тыныч, кошларның матур итеп сайрауы таң калдыра, ә иң мөһиме – урманда рәхәтләнеп җир җиләге, кура җиләге белән тамак туйдырып кайтасын. Ә куян яки керпе күрә алсаң – үзе бер зур вакыйга!
Безнең якларда зур кара урманнар юк. Дөресен әйткәндә, кечкенә агачлыклар, анда төз каеннар, баһадир имәннәр, биек усаклар үсә. Кайсебер якта олы чыршы-наратларның куе яшеллеге күренгәли. Ә урман җәнлекләреннән җитез куянны, эшчән керпене һәм дә хәйләкәр төлкене генә очратырга мөмкин.
Ул көнне без иртән иртүк торып, тиз генә юынып, ашап, кәрзиннәребезне күтәреп юлга чыктык. Урманга юл ике сәгать вакытны ала иде. Көн бүген бик эссе булырга охшаган. Көнчыгышта күк йөзе ал ут кебек яна, һава чиста һәм якты. Кайдадыр сандугач иртәнге җырын җырлый, авылда әтәчләр яңа көнне каршылап кычкыралар, ә көтүче малларны яланга ашыктыра инде. Урманга без кояш кыздыра башлаганчы барып җитәргә ашыктык.
Без агачлыкка килеп җиткәндә, беренче кояш нурлары каеннарның яшелендә уйный башлаган иде инде. Аяк астындагы үләндә чык тамчылары ялтырый. Урман эчендә кошларның моңлы тавышлары агыла, барлык табигать яңа көнне каршылый, төнге җиләс һава әкрен генә күтәрелеп бара.
Без кошлар тавышын тыңлый-тыңлый урман эченә үттек. Тар урман сукмагы безне кечкенә генә яланга алып чыкты. Ялан кояш нурларында иркәләнә иде. Ә иң кызыгы шунда – ямь-яшел үлән өстендә әллә күпме кызыл нокталар ята, әлбәтта, бу җир җиләге! Без барыбызда җиргә утырып хуш-исле җиләкне башта туйганчы корсакларыбызга, аннары кәрзиннәргә тутырдык.
Безнең кәрзиннәребез тулганда көн уртасы якынлашкан иде инде. Кошлар тавышы тынган, тик тукран гына арымыйча тукылдый да тукылдый. Без авыр кәрзиннәребезне күтәреп сукмак буенча экрен генә атладык. Сукмак безне бу юлы чылтырап аккан саф чиста сулы чишмәгә алып килде. Авыр кәрзиннәребезне дәү чыршы астына куеп без тәмле суны эчеп ял итеп алырга киңәшләштек. Шулай урман тавышларына колак салып утырганда кинәт кайдадыр бездән ерак түгел генә ботаклар шыгырдауы ишетелде һәм күз ачып йомганчы безнең каршыдан гына бер зур соры куян йөгерде дә юк та булды.
Аннары без үзебезнең юлыбызда тукранны очраттык, ул безнең башлар очында гына тырыша-тырыша эшен башкара иде. Без аны куркытмыйча гына юлыбызны дәвам иттек.
Көн кызу, тузанлы, бөркү иде. Без авылга кайтып җиткәндә кояш көнбатышка якынлашып җитте. Арып-талып, ачыгып кайтып кердек без өйгә, ләкин барыбызда бик шат идек, чөнки бу җәйге көнне без файда белән үткәрдек. Без бу көнне салкын кыш килгәч тә хуш-исле җиләк вареньесе белән тәмле чәй эчеп искә алырбыз.
Сочинениены язучы: Татарстан Республикасы, Зеленодол районы, Васильево
посёлогында яшәүче, 2 нче номерлы мәктәбенең 6 ,,Б” сыйныфта укучы
Айдынова Эвелина Эльдаровна язды.
Сочинение: ,, Минем әнием.”
Минем әниемнең исеме – Марина. Аңа утыз ике яшь. Минем әнием
лаборант булып эшли. Минем өчен әнием — дөньядагы иң матур кеше.
Аның күзләре зәңгәр төстән, кап – кара керфекләр белән сызылган.
Чәчләре бик озын, кара төсле. Мин әниемне бик яратам, чөнки
минем өчен аннан да кадерлерәк кеше юк. Әнием бик оста
ашарга пешерә. Дөньяда аның ризыгыннан тәмлерәк юктыр.
Мин начарлык эшләсәм дә, ул мине бик ярата. Ул һәр кешегә
булышырга тырыша. Һәр кеше өчен — әни — иң якын кеше.
Мин дә әниемне иң яхшы, иң матур, иң әйбәт кеше дип шутлыйм.
А в т о р с о ч и н е н и я: А й д ы н о в а Э в е л и н а Э л ь д а р о в н а,
ученица 6 ,,Б” класса (русскоязычная группа) школы № 2;
проживающая в Республике Татарстан, Зеленодольском районе,
п.г.т. Васильево.
Сочинение,,Моя мама.”
Мою маму зовут — Марина. Ей 32 года. Она
работает лаборантом. Для меня моя мама — в мире самый красивый
человек.
Её голубоватые глаза очерчены чёрными—чёрными бровями
Волосы очень длинные, чёрного цвета . Я свою маму очень люблю,
для меня нет ближе человека. Мама очень вкусно готовит. В мире нет
ещё вкуснее пищи. Даже если я сделаю что—то плохо, она меня всё
равно любит. Она каждому хочет помочь. Для каждого — мама— самый близкий
человек.
Я тоже считаю свою маму —самой красивой, самой хорошей.