Обновлено: 09.01.2023
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
Тема: Кĕркунне 5 класс
Урок тĕсĕ: ăмăрту урокĕ
Т ĕ ллев ĕ сем:
Пĕлÿлĕх ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен: кирлĕ информацие шыраса тупма, палăртма, информаци паракан хатĕрсемпе ĕçлеме, текстран кирлĕ информацие суйласа илме, ч ă ваш чĕлхинчен вырăс чĕлхине, вырăсларан чăвашла куçарма пĕлни.
Йĕркелÿ ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен: ĕçе мĕн тĕллевпе пурн ăç ланине ă нланни; ачасем хăйсен шухăшне ыттисене пĕлтерме, шухăш тĕрĕс е тĕрĕс мар пулнине палăртма, лартнă ыйтăва татса пама пултарни; вĕреннĕ ĕçĕн результатне хаклама пĕлни.
Хутш ă ну универсал вĕренÿ ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен : ыйтусем пама, учитель хаклавне тĕрĕс ăнланма, учитель палăртнă йăнăшсене тупса тĕрĕс хÿтĕлеме, учительпе тата класри ачасемпе вĕренÿре хутшăнма пултарни.
Урокра кирлĕ хатĕрсем: компьютер, мультимедиллĕ проектор.
Урок эпиграфĕ: Çулталăкăн пур вахăчĕ те илемлĕ.
Урокра усă курнă литература:
Абрамова Г.В. Чăваш чĕлхи: Вырăс шкулĕн 6-мĕш класĕ валли – Шупашкар: Чăваш кĕнеке издательстви, 2015.
Андреев И.А., Гурьева Р.И. Чăваш чĕлхи: 5 класс – Шупашкар: Чăваш кĕнеке издательстви, 2006.
Степанова З.М. Хальхи уроксемпе класс тулашĕнчи ĕçсем. – Шупашкар Л.А.Наумов издательстви, 2008.
Ÿкерчĕксене учебниксенчен, интернетран илнĕ.
Слайдсен аннотацийĕ:
1-мĕш слайд: Урок теми.
6-мĕш слайд: Çумăр çăвать предложение анлăлатасси.
7-мĕш слайд: Капитансен конкурсĕ.
19-мĕш слайд: Куçа кантармалли самант.
20-21-мĕш слайдсем: Кĕлеткене кантармалли самант.
Урок юх ă м ĕ:
I . Класа й ĕ ркелени .
Урок тĕллевне калани. (1-мĕш слайд)
Класа 2 ушкăна пайлани. Ушкăнсем капитана суйлаççĕ, ушкăна ят параççĕ (килте хатĕрлесе килнĕ эмблемăсене çакасси)
Жюри членĕсене суйласси
II . Ăмăрту-урок.
Ушкăнсем пĕр-пĕрне паянхи çанталăк çинчен ыйтусем параççĕ. (Хуравсем тĕрĕс те тулли пулмалла)
Паян урамра ăшă е сивĕ? Тÿпе мĕн тĕслĕ ?
Хĕвел пăхать-и? Урамра ачасем мĕнле тăхăннă?
Çумăр çăвать-и? Йывăçсем мĕнле?
Мĕнле çил вĕрет? Паян урамра миçе градус?
Çынсем мĕнле тумланаççĕ? Сана паянхи çанталăк килĕшет-и?
Абзацсене тĕрĕс вырнаçтарса текст тăвасси: тĕрĕс те илемлĕ вуласа парасси (Слайдпа тĕрĕслесси), содержанине вырăсла каласси.
1-мĕш ушкăн валли текст (4-мĕш слайд)
Ылтăн кĕркунне.
Сарăхнă, хĕрелнĕ çулçăсем туратсем çинчен вĕлтĕртетсе вĕçсе анаççĕ. Вăрман çаралсах пырать. Вĕçен кайăксем те кăнтăра вĕçсе кайнă.
Мĕнле илемлĕ кĕркуннехи вăрманта! Ем-ешĕл йывăçсем хушшинче сарă, хĕрлĕ çулçăсем курăнаççĕ. Вĕрене сап-сарă ларать, ăвăс та хĕрелнĕ, шĕшкĕ те хăмăрланнă. Паланпа улмуççи çулсисем те саралма тытăннă.
Ылтăн кĕркунне çитрĕ. Уй-хир пушанчĕ. Кăвак тÿпере пĕлĕтсем шăваççĕ, анчах унăн ăшши çуллахи пек мар.
Словарь ĕçĕ
ем-ешĕл – зеленый
çаралсах пырать – пустеет
2-мĕш ушкăн валли текст (5-мĕш слайд)
Хура кĕркунне.
Халь пĕтĕмпех урăхла. Çаралса юлнă вăрман кичеммĕн курăнать. Ăна симĕс хырпа чăрăш та илем кÿмеççĕ. Вăрман пуш-пушă.
Нумаях пулмасть вăрман питĕ илемлĕччĕ. Хĕрлĕ, сарă, хăмăр – пур тĕс те пурччĕ ун çинче. Вĕрене чи илемличчĕ.
Ку кĕркунне çанталак уяр тăчĕ. Тăкăннă çулçăсем кăшт çил вĕрнипех чаштăртатчĕç. Пусмассерен тип турат çатлатни илтĕнетчĕ.
Словарь ĕçĕ
кичеммĕн курăнать – виднеется скучным
пусмассерен – с каждым шагом
Çумăр çăвать предложение анлăлатасси . (6-мĕш слайд)
4-мĕш ĕç. Капитансен конкурсĕ (Доска умне капитансене чĕнесси, ыйтусем çине кам маларах тата тĕрĕсрех хуравлать) (7-мĕш слайд)
Çулталăкра миçе вăхăт?
Сентябрь, октябрь, ноябрь мĕнпе пĕтеççĕ?
Шкула каймалли пĕрремĕш кун?
Кĕркунне каç мĕн тăвать?
Халĕ кун тăршше миçе сехет?
Кĕркунне кун мĕн тăвать?
Çĕнĕ çулăн пĕрремĕш кунĕ?
Кайăксем ăçта вĕçсе каяççĕ?
Кĕркунне йывăçсем мĕн тĕслĕ?
Сентябрь уйăхĕнче мĕн пуçланать?
У: Ачасем, сирĕн умра карточкăсем. Килти ĕçе пурнăçланă чух ачасем предложенисенче йăнăшсем тунă. Пирĕн вĕсене тупса тÿрлетмелле.
1. Кĕркунне ачасем лопатăпа ĕçлеççĕ.
2. Осенью хĕвел сахал пăхать.
3. Ачасем резиновый сапоги тăхăнаççĕ.
4. Манăн чи юратнă праздник – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
5. Кайăксем юга вĕçсе каяççĕ.
6. Йĕри-тавра грязь анчах.
7. Йывăçсем çинче çулçăсем пожелтели.
8. Кĕркунне часто çумăр çăвать.
Слайдпа тĕрĕслесси (9-мĕш слайд)
1. Кĕркунне ачасем кĕреçепе ĕçлеççĕ.
2. Кĕркунне хĕвел сахал пăхать.
3. Ачасем резина атă тăхăнаççĕ.
4. Манăн чи юратнă уяв – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
5. Кайăксем кăнтăра вĕçсе каяççĕ.
6. Йĕри-тавра пылчăк анчах.
7. Йывăçсем çинче çулçăсем саралчĕç .
8. Кĕркунне час-часах çумăр çăвать.
У: Слайдсем çинче тупмалли юмахсемпе 4 ÿкерчĕк, пĕр ÿкерчĕкĕ — хурав.
Тупмалли юмахсен тупсăмĕсене тупăр.
Çулла тумланать, хĕлле пăрахать. ( Вăрман, ача, упа, пулă)
Пĕлĕт çинче илемлĕ хĕр çÿрет ( Хĕвел, чечек, çулçă, пукане)
Çулла симĕс кĕрĕк тăхăнать, кĕркунне — сарă кĕрĕк. (Йывăç, хăяр, çын, кушак)
Çĕр ăшĕнчен шлепке тахăнса тухать. (Кăмпа, шлепке, çырла, çын)
Пĕчĕк хуранăн пăтти тутлă. (Мăйăр, хуран, пăтă, çĕр улми)
Юнĕ пур, чунĕ çук. (Палан, пакша, çулçă, ача)
Кěрхи шывра çуралать, çурхи шывра çухалать. (Пăр, Хĕл Мучи, Юр пике, юр)
Пĕр салтакăн пин алă, пин ура. (Йывăç, салтак, чечек, сухан)
7-мĕш ĕç. Кану саманчě.
1. Куçа кантармалли самант. (19-мĕш слайд) Экран çинче çулçă куçнине, вылянине куçпа кăна сăнасси.
2. Кĕлеткене кантармалли самант.
Икĕ ушкăнри пур ачана та сăмахсем валеçсе панă. Ушкăнри ачасен çак сăмахсене алфавит йĕркипе вырнаçтарса доска умĕнче хăйсен вырăнне тупасси, вĕсем патне паллă ячĕсем тупасси.
1-мĕш ушкăн сăмахĕсем (20-мĕш слайд)
кĕркунне, çумăр, хĕвел, çулçă, атă, юпа
2-мĕш ушкăн сăмахĕсем (21-мĕш слайд)
чÿк, вĕрене, пылчăк, кăмпа, авăн, çил
У: Ачасем, сирĕн умра каснă хут таткисем. Сирĕн çак каснă пайсенчен сюжетлă ÿкерчĕк пуçтармалла. Пуçтарнă ÿкерчĕк тăрăх калав йĕркелемелле. (Ачасем ĕçленĕ чух чăвашла кĕвĕ янăрать)
(ÿкерчĕксене слайдпа тĕрĕслесси, калавне слайд çинчи ÿкерчĕкпе усă курса каласа парасси) (23-24-мĕш слайдсем)
Кашни ушкăнăн кĕске вăхăтра (1 минут) ыйтусем çине хуравламалла.
1-мĕш ушкăн ыйтăвĕсем.
1. Халĕ çулталăкăн хăш вăхăчĕ?
2. Кĕркунне пуçа мĕн тăхăнаççĕ?
3. Кайăксем хĕл каçма ăçта вĕçсе каяççĕ?
4. Кĕркунне мĕн çăвать?
5. Кĕр уйăхĕсем миçе?
6. Хырпа чăраш мĕн тĕслĕ?
7. Кĕркунне йывăçсем çинчен мĕн тăкăнать?
8. Пилеш çырлисем мĕн тĕслĕ?
9. Кĕрхи пĕрремĕш уйăх мĕн ятлă?
10. Кĕркунне купăста лартаççĕ-и, касаççĕ-и?
11. Палан вырăсла мĕнле пулать?
2-мĕш ушкăн ыйтăвĕсем.
1. Кĕркунне хыççăн мĕн çитет?
2. Кĕркунне йывăçсем мĕн тĕслĕ?
3. Кĕркунне урана мĕн тăхăнаççĕ?
4. Çĕр улмине хăçан кăлараççĕ?
5. Вăрманта кĕркунне мĕн пуçтараççĕ?
6. Урамра мĕн çăрăлать?
7. Чăрăшсем çинче çулçăсем ÿсеççĕ-и?
8. Çурçĕртен мĕнле çил вĕрет?
9. Пилеш вырăсла мĕнле пулать?
10.Хура кĕркунне йывăçсем мĕнле тăраççĕ?
11. Кăрăç чăвашла мĕнле пулать?
(Ачасем ĕçленĕ чух чăвашла кĕвĕ янăрать)
III . Жюри членĕсем ушкăнсен ĕçĕсене пĕтĕмлетеççĕ: çĕнтерÿçĕсене палрăтаççĕ.
IV . Рефлекси. Капитансем ушкăнри ачасене оценкăсем лартаççĕ, вĕренекенсем урок килĕшнипе килĕшменнине тĕрлĕ тĕслĕ çулçăсем кăтарса палăртаççĕ, хăш ĕç ытларах килĕшнине калаççĕ.
Ылтăн кĕркунне.
Сарăхнă, хĕрелнĕ çулçăсем туратсем çинчен вĕлтĕртетсе вĕçсе анаççĕ. Вăрман çаралсах пырать. Вĕçен кайăксем те кăнтăра вĕçсе кайнă.
Мĕнле илемлĕ кĕркуннехи вăрманта! Ем-ешĕл йывăçсем хушшинче сарă, хĕрлĕ çулçăсем курăнаççĕ. Вĕрене сап-сарă ларать, ăвăс та хĕрелнĕ, шĕшкĕ те хăмăрланнă. Паланпа улмуççи çулсисем те саралма тытăннă.
Ылтăн кĕркунне çитрĕ. Уй-хир пушанчĕ. Кăвак тÿпере пĕлĕтсем шăваççĕ, анчах унăн ăшши çуллахи пек мар.
Хура кĕркунне.
Халь пĕтĕмпех урăхла. Çаралса юлнă вăрман кичеммĕн курăнать. Ăна симĕс хырпа чăрăш та илем кÿмеççĕ. Вăрман пуш-пушă.
Нумаях пулмасть вăрман питĕ илемлĕччĕ. Хĕрлĕ, сарă, хăмăр – пур тĕс те пурччĕ ун çинче. Вĕрене чи илемличчĕ.
Ку кĕркунне çанталак уяр тăчĕ. Тăкăннă çулçăсем кăшт çил вĕрнипех чаштăртатчĕç. Пусмассерен тип турат çатлатни илтĕнетчĕ.
Й ă н ă шсене туп ă р
Мана кēркуннере çулçā тāкāнни килēшеть. Ташланā евēр курāнать. Тата утса пынā чух кāштāртатни. Паллах цывāçсем юмахри Пек тēрлē тēспе çутатни яланах куça илēртет.
Ылтāн кēркунне вāрмантан пуçланать. Унта çулçāсем сарални кēркунне çитнине пēлтереть.
Пушā вāхāт тупса тинēс хēррине канма каймалла
Керкунне пите илемле хайен вахачепе, йыващсен щулщисем ылтан тесле пулса щер щине лапкан укещще. Кащхине сиве пулсан та кантарла хевелле, .ашша. Щут щанталак враххан хатерлет пире хелле валли. Эпе пите кететеп ылтан керкунне пущланассине. Ак пущланать те вал. Щынсем хайсен керхи ещсене вещлесен пуша вахатра кенеке вулама та пултарещ. Аша плед тата вери чай ромашкапа илен те, сада кресло-качалка щине тухса ларса вулама пущлан. Хитре фотоукерчек те тума пултаратан. Пите аван. Эпе щак вахатсемпе пите саванатап. Менле илемле пирен щут щанталак, менле телентермеш вал!
Салам пурне те! Ылта́н ке́ркунне тапха́рне щав Тери юрататпа́р! Щав ва́ха́тра са́н у́керче́к Тума ка́ма́ллатпа́р!
Ка́щал та щемьепе илемле́ фотосем то́васша́н)))
Ырӑ ир, Маша!
Ҫулла иртсе кайрӗ пулсан та, кӗркуннене эпӗ хавассӑн кӗтсе илтӗм!
Ман валли кӗркунне — хамӑн ӗҫсене, шухӑхшсене, ӗмӗтсене пурнӑҫа ҫавӑрма ҫӗнӗ вӑй хӑват паракан ҫутҫанталӑк тапхӑрӗ!
Ҫак тапхӑрта эпӗ хавхаланупа пӗтемпех ӗҫе, вӗренӳве путатӑп.
Показать полностью.
Вӑй хӑват тата кӗркуннехи илӗм парса тӑрать!
Пушӑ вӑхӑт тупса эпӗ тӑван яла кайса килме ҫул тытӑп, нумай вăхăт тӑвансене курман-ҫке..
Кӗркунне ман валли кашни кун пӗтемпех усӑллӑ иртет: веренӳ, ӗҫ, студенсен пурнӑҫӗ..
Наталия Новикова
Салам. Щанталакан пур тапхарен те хайен илеме пур, ана курма щещ веренмелле. Щу кунесем иртрещ пулин те, кулянмалла мар, ман шутпа. Керкунне вал — тутла чей, кофе е какао, аша плед, терле тесле тутарсемпе шарфсем, урамра ущарах пулсан та ущалса щюреме пур-перех аван
Ырӑ ир, Мария! Кĕркунне, чӑнах та, пуҫланчĕ. Унӑн «ылтӑн» тапхӑрĕ питĕ килĕшет мана. Симĕс тĕсрен пуҫласа йĕпкĕн кĕрене ҫитиччен сарӑлать ун палитри. Куҫа илĕртеҫҫĕ ҫак тĕссем.
Уса курна технологисем : информаципе хутшану технологийесем .
Ес мелесемпе меслечесем : ыйту – хурав , учитель самахе , каласу , шырав –
тепчев ,тишкеру – петемлету , илемле вулав , тест ирттересси .
Пуплев ханахавесем: сасасене терес каласси ; ыйтусем парас , хуравлас ,
илемле те терес вулас ханахусене аталантарасси ; самах
йышне пуянлатасси , сыханулла пуплеве аталантарасси .
Курамлах хатересем : компьютер , проектор , экран ,слайдсем , валесу
Словарь есе : тинех ,чатамсарран , лаплантар , кус курать , перре те,
Урок юхаме:
1. Урок темипе , йеркипе паллаштарни .
— Эпир паян султалакан хаш вахаче синчен каласапар – ши ? ( Хелле синчен )
2. Темапа еслени.
— Ачасем , чи малтан султалак вахачесем синчен аса илсе хаварар- ха .
Султалакра мисе вахат , весен ячесем менле – ши ?
(Тавата вахат : хелле , суркунне , сулла , керкунне )
— Кашни вахат мисе уйах тасалать ,уйах ячесене те аса илсе хаварасче.
(Кашни вахат висе уйах тасалать .
Хеллехи уйахсем : раштав , карлач , нарас .
Суркуннехи уйахсем : пуш , ака , су .
Суллахи уйахсем : сертме , ута , сурла .
Керкуннехи уйахсем : аван , юпа , чук .)
— Пите терес , ачасем . Хале хелле синчен тепленрех каласапар . Хелле ситнине чи малтан сут санталакра пулса иртне менле улшанусем катартассе –ши ? (2 слайд « Шура юре суре ,суре … )
(Уйсемпе – хирсенче , вармансенче , ялсемпе – хуласенче , пур серте те шап-шура , капаш юр выртать . )
( Хевел хытах ашатаймасть, сиве сил верет , юр савать )
— Маттур ,пите терес палартрар , ачасем . Хел ситсен сынсен пурнасенче улшанусем пулассе – ши ?
(Санталак сиве пирки сынсем аша тумтир тахана пусларес : керек , пальто алсиш , самата , калпак , шарф .)
-Хелле ачасемшен саванасла вахат . Меншен ?
(Хелле ачасем йелтерпе , сунашкапа , конькипе яранассе . Печекреххисем юртан юр келетке тавассе )
Тинех чан-чан хел ситре . Ир те , кас та юр савать . Хура сере шуратать . Сиве кунсем те тарассе . Чуречесем хитре эрешсемпе витенчес . Юхан шывсем , певесем , кулесем шанчес . Йери-тавра – шап-шура юр.
Эпе хеле чатамсарран кететеп , меншен тесен конькипе яранма юрататап Эпир семьепе час-часах хеллехи варманта пулатпар , унта йелтерпе яранатпар . Паян эпе веренместеп , канатап . Кантарла йелтер илтем те урама васкарам . Манан йамак та перле утре . Вал аша курткапа , калпакпа , атапа.
— Таня , эпир йелтерпе яранатпар-и ? – ыйтре манран йамак .
— Яранапар , яранапар , — лаплантартам ана .
— Нумай яранапар-и ? — тере йамак .
-Кус курать, — хуравларам эпе.
Эпир йамакпа урамра нумай ярантамар . Сиве санталакран перре те харамарамар. Яранна вахатра вара печек сава сыртамар.
Юратна шура хел!
Сана саватпар – пел !
— Ачасем , калава хавар теллен вулама пусличчен , доска синчи сене самахсемпе паллашар .Черетлен вуласа пурте перле каласа пырар : тинех –наконец-то ; чатамсарран – с нетерпением ; йелтер – лыжи ; витенчес – покрылись ; певе – пруд ; лаплантар – успокоил ; кус курать – видно будет ; перре те – нисколько ; саватпар – обожаем .
Кантакран шаккать ирех
Касая тус сивере .
Кунсем сивее тана чух
Кучченес пире пит чух.
Сад пахчинче сурсертен
Уйап килне ханана .
Уме пите херлерен
Улма тейен эс ана.
1 .Хел таманла пулсан
2.Сил кантар енчен версен-
3.Сене сул куне юр сусан
4. Серсисем йывас таррине ларса чевелтетсен
5.Сарт синче юр нумай пулсан
6.Хелле юр таран пулсан
а) су сумарла пулать .
а) таман пуласса
б)тыра аван пулать .
в)юр савать тессе.
г)сырла нумай пулать .
д)тыра анса пулать.
-Хале калава хавар теллен вулар .Енчен те анланман самахсем тел пулсан , ыйтатпар . (Ачасем вулассе .)
— Калава вырасла кусарапар . Яланхи пекех черетлен еслетпер . (Вуласа кусарассе.)
-Ачасем , калава кам менле анланче ? Вырасла содержанине каласа парар , тархасшан .( Ике , висе ача каласа парассе .)
Текст содержанийепе еслесси :
Ыйтусем сине хуравласси .
-Текстра сулла синчен калана-и ?
— Таня хеле юратать-и ? Меншен ?
— Паян Таня йелтерпе яранче-и ?
-Настя паян урамра пулче-и ? Унта вал мен туре ?
-Таньапа Настя хел синчен калав сырчес-и , сава-и?
-Эсир хел синчен хитре савасем пелетер-и ?
-Ачасем калавра , эсир калана савасенче хел илеме синчен менле самахсемпе , самах савранашесемпе палартса хаварна
— Хаварттан терес хуравсене каласа тухар .
Вереннине петемлетни :
(6,7,8, слайдсемпе еслесси)
-Ачасем , хелле ситсессен сынсен пурнасенче сес мар , тискер чер чунсемпе кайак – кешексен пурнасенче те пысак улшанусем пулса иртессе.Сак улшанусем синчен каласса илер – ха.
(Тискер чер чунсен самесем хуламланассе , хаше –перисен тесесем те улшанассе .
Хаш пер чер чунсем сыварма выртассе :упа , череп , селен- калта .
Чылай кайаксем аша енне хел касма вессе каяссе :чекес , вершен, шанкарч, курак, куккук, шапчак…
Теприсем вара пирен патрах хел касассе : кавакарчан, ухе, тамана , серси,чакак… )
-Ачасем , хеллехи сивере кайаксене апат тупма пите йывар .Эпир весене менле пулашма пултаратпар-ши?
(Ачасем сырашсем туса сакассе , весем сине керпе ,сакар тепренчеке, сала татаке хурса парассе .)
-Ачасем, сак слайд синче эсир менле кайаксене куратар ?
-Весене меншен уйарнине пелетер –и ?
Уйапсемпе касаясем пирен енне хел касма килессе икен . Пилешпе палан , катаркас сырлисене пите камалласа сиессе весем . Уйапсен херле песехисем шура юр синче херле панулми пекех куранассе .
Хел сиввинче кайаксем ан нушаланччер тесен , весене вахатра апат пама ан манар,ачасем ! Кайаксем – пирен печек туссем .
— Ачасем , хел илеме синчен эпир менле самахсемпе калама пултаратпар ?
-Хеллехи вахат сире килешет-и ?
( Капашка шура юр , илертулле тавйкки , Хел Мучипе Юр пике , сил пек
— Ачасем , килте сирен хел илеме синчен печек калав е сава сырса килмелле .
-Паян урокра маттур есленешен сире пысак тав .
Ачасен есне хаклани .
Урока веслени.
Урок тесе: информаципе хутшану технологийесемпе уса курса ирттерне
вулавпа тишкеру уроке.
Сапарлав теллеве :ачасене таван тавралаха юратма , санама верентесси ,
унан илемлехне курма ,упрама ханахтарасси .
Пелу теллеве: султалак вахачесем синчен вереннине аса илесси, хел
илеме синчен , сав вахатри улшанусем синчен теплен аса илсе
Аталантару теллеве : ачасен сыханулла пуплевне , шухашлавне , тимлехне
аталантарасси , хайсен пелевне сиреплетме тата петемлетме
Уса курна технологисем : информаципе хутшану технологийесем .
Ес мелесемпе меслечесем : ыйту – хурав , учитель самахе , каласу , шырав –
тепчев ,тишкеру – петемлету , илемле вулав , тест ирттересси .
Пуплев ханахавесем: сасасене терес каласси ; ыйтусем парас , хуравлас ,
илемле те терес вулас ханахусене аталантарасси ; самах
йышне пуянлатасси , сыханулла пуплеве аталантарасси .
Курамлах хатересем : компьютер , проектор , экран ,слайдсем , валесу
Словарь есе : тинех ,чатамсарран , лаплантар , кус курать , перре те,
1. Урок темипе , йеркипе паллаштарни .
— Эпир паян султалакан хаш вахаче синчен каласапар – ши ? ( Хелле синчен )
2. Темапа еслени.
— Ачасем , чи малтан султалак вахачесем синчен аса илсе хаварар- ха .
Султалакра мисе вахат , весен ячесем менле – ши ?
(Тавата вахат : хелле , суркунне , сулла , керкунне )
— Кашни вахат мисе уйах тасалать ,уйах ячесене те аса илсе хаварасче.
(Кашни вахат висе уйах тасалать .
Хеллехи уйахсем : раштав , карлач , нарас .
Суркуннехи уйахсем : пуш , ака , су .
Суллахи уйахсем : сертме , ута , сурла .
Керкуннехи уйахсем : аван , юпа , чук .)
— Пите терес , ачасем . Хале хелле синчен тепленрех каласапар . Хелле ситнине чи малтан сут санталакра пулса иртне менле улшанусем катартассе –ши ? (2 слайд « Шура юре суре ,суре … )
(Уйсемпе – хирсенче , вармансенче , ялсемпе – хуласенче , пур серте те шап-шура , капаш юр выртать . )
( Хевел хытах ашатаймасть, сиве сил верет , юр савать )
— Маттур ,пите терес палартрар , ачасем . Хел ситсен сынсен пурнасенче улшанусем пулассе – ши ?
(Санталак сиве пирки сынсем аша тумтир тахана пусларес : керек , пальто алсиш , самата , калпак , шарф .)
-Хелле ачасемшен саванасла вахат . Меншен ?
(Хелле ачасем йелтерпе , сунашкапа , конькипе яранассе . Печекреххисем юртан юр келетке тавассе )
Тинех чан-чан хел ситре . Ир те , кас та юр савать . Хура сере шуратать . Сиве кунсем те тарассе . Чуречесем хитре эрешсемпе витенчес . Юхан шывсем , певесем , кулесем шанчес . Йери-тавра – шап-шура юр.
Эпе хеле чатамсарран кететеп , меншен тесен конькипе яранма юрататап Эпир семьепе час-часах хеллехи варманта пулатпар , унта йелтерпе яранатпар . Паян эпе веренместеп , канатап . Кантарла йелтер илтем те урама васкарам . Манан йамак та перле утре . Вал аша курткапа , калпакпа , атапа.
— Таня , эпир йелтерпе яранатпар-и ? – ыйтре манран йамак .
— Яранапар , яранапар , — лаплантартам ана .
— Нумай яранапар-и ? — тере йамак .
-Кус курать, — хуравларам эпе.
Эпир йамакпа урамра нумай ярантамар . Сиве санталакран перре те харамарамар. Яранна вахатра вара печек сава сыртамар.
Юратна шура хел!
Сана саватпар – пел !
— Ачасем , калава хавар теллен вулама пусличчен , доска синчи сене самахсемпе паллашар .Черетлен вуласа пурте перле каласа пырар : тинех –наконец-то ; чатамсарран – с нетерпением ; йелтер – лыжи ; витенчес – покрылись ; певе – пруд ; лаплантар – успокоил ; кус курать – видно будет ; перре те – нисколько ; саватпар – обожаем .
Кантакран шаккать ирех
Касая тус сивере .
Кунсем сивее тана чух
Кучченес пире пит чух.
Сад пахчинче сурсертен
Уйап килне ханана .
Уме пите херлерен
Улма тейен эс ана.
1 .Хел таманла пулсан
2.Сил кантар енчен версен-
3.Сене сул куне юр сусан
4. Серсисем йывас таррине ларса чевелтетсен
5.Сарт синче юр нумай пулсан
6.Хелле юр таран пулсан
а) су сумарла пулать .
а) таман пуласса
б)тыра аван пулать .
в)юр савать тессе.
г)сырла нумай пулать .
д)тыра анса пулать.
-Хале калава хавар теллен вулар .Енчен те анланман самахсем тел пулсан , ыйтатпар . (Ачасем вулассе .)
— Калава вырасла кусарапар . Яланхи пекех черетлен еслетпер . (Вуласа кусарассе.)
-Ачасем , калава кам менле анланче ? Вырасла содержанине каласа парар , тархасшан .( Ике , висе ача каласа парассе .)
Текст содержанийепе еслесси :
Ыйтусем сине хуравласси .
-Текстра сулла синчен калана-и ?
— Таня хеле юратать-и ? Меншен ?
— Паян Таня йелтерпе яранче-и ?
-Настя паян урамра пулче-и ? Унта вал мен туре ?
-Таньапа Настя хел синчен калав сырчес-и , сава-и?
-Эсир хел синчен хитре савасем пелетер-и ?
-Ачасем калавра , эсир калана савасенче хел илеме синчен менле самахсемпе , самах савранашесемпе палартса хаварна
— Хаварттан терес хуравсене каласа тухар .
Вереннине петемлетни :
(6,7,8, слайдсемпе еслесси)
-Ачасем , хелле ситсессен сынсен пурнасенче сес мар , тискер чер чунсемпе кайак – кешексен пурнасенче те пысак улшанусем пулса иртессе.Сак улшанусем синчен каласса илер – ха.
(Тискер чер чунсен самесем хуламланассе , хаше –перисен тесесем те улшанассе .
Хаш пер чер чунсем сыварма выртассе :упа , череп , селен- калта .
Чылай кайаксем аша енне хел касма вессе каяссе :чекес , вершен, шанкарч, курак, куккук, шапчак…
Теприсем вара пирен патрах хел касассе : кавакарчан, ухе, тамана , серси,чакак… )
-Ачасем , хеллехи сивере кайаксене апат тупма пите йывар .Эпир весене менле пулашма пултаратпар-ши?
(Ачасем сырашсем туса сакассе , весем сине керпе ,сакар тепренчеке, сала татаке хурса парассе .)
-Ачасем, сак слайд синче эсир менле кайаксене куратар ?
-Весене меншен уйарнине пелетер –и ?
Уйапсемпе касаясем пирен енне хел касма килессе икен . Пилешпе палан , катаркас сырлисене пите камалласа сиессе весем . Уйапсен херле песехисем шура юр синче херле панулми пекех куранассе .
Хел сиввинче кайаксем ан нушаланччер тесен , весене вахатра апат пама ан манар,ачасем ! Кайаксем – пирен печек туссем .
— Ачасем , хел илеме синчен эпир менле самахсемпе калама пултаратпар ?
-Хеллехи вахат сире килешет-и ?
( Капашка шура юр , илертулле тавйкки , Хел Мучипе Юр пике , сил пек
— Ачасем , килте сирен хел илеме синчен печек калав е сава сырса килмелле .
10 Смотреть ответы Добавь ответ +10 баллов
Ответы 10
Ылтон керкуне
ылилоле не оло лы, ы не лоли не доло лы, керкуге! керкуге! чувашене! ыпы пардовало ан керкуне! керкуне! йа не ылыбаю ду, керкуне
Lidé se v průběhu let ptali na skutečně věčnou otázku: je štěstí opravdu o penězích? Odborníci v ekonomické sféře zajišťují, že záležitost je v množství.
Jinými slovy, čím více peněz má člověk, tím je spokojenější. Koneckonců, míra spokojenosti těchto lidí závisí na tom, kolik peněz kupující obdrží od nákupu, nebo kolik kupujícího šetří.
Ostatní výzkumníci tvrdí, že nedostatek nebo přebytek
ака щене щул иртсе кайре. хеллехи каникулсем те иртсе кайрещ.эпир нумай кантамар. хеллехи каникулта эпе аттепе аннене пулашрам тата урама ущалма тухса щуререм.тата каникулсенче телевизорпа щене щул ячепе, киве щене щул ячепе , рождество ячепе терле киносем,передачасем тата концертсем катартна
Кыкысымба еоужюек тырыхтым батыр
Çуркунне вăрман оживает хыçсăн долгой зимы. Тата паçăр вӑл был хмурым тата мрачным, а деревья стояли голыми. А теперь вăрман осветило весеннее солнышко. Тугие пÿре набухли çинче деревьях вырăнне темиçе дней. Вӗсем раскрылись авал нежные зеленые листья. Çуркуннехи вăрман каллех шумит ешĕл листвой.nnсразу Хыçсăн окончания зимы, çинче мокрой тата холодной земле появляются первые подснежники. Это маленькие, нежные тата хрупкие цветы, но какие вара вӗсем сильные тата выносливые! Подснежники не боятся пробиваться витĕр остатки снега, навстречу солнцу. Вӗсем не боятся тата весенних заморозков.nnпройдет Совсем немного времени, тата землю авал лесу каллех украсит пурçăн ковер из мягкой травы. А çинче солнечных лесных полянках вырастут настоящие россыпи ярких цветов. Это ярко-желтые примулы, лиловые крокусы, голубые колокольчики, красные тюльпаны. А хыçсăн вырăнне ними белым е розовым цветом зацветут многие лесные деревья тата кусты. Сăмахран, дикие яблони тата груши, боярышник тата бузина.nnвесной Вăрман полон заливистых тата звонких птичьих голосов. Лесные птицы ищут себе пару, вьют уютные гнездышки. Çур – это вăхăт свадеб валли лесных жителей. Даже змеи, тата те празднуют свои змеиные свадьбы. Çуркунне змеи питĕ злые тата не любят, хăçан им мешают. Авал это вăхăт кирлĕ çÿре таран лесным тропинкам осторожно, чтобы ненароком не пус çинче змею, которая греется где-нибудь çинче солнышке.nnвесенний Вăрман капăр тата çутă. Прогулка таран нему – настоящее удовольствие.nnnn
Читайте также:
- Ц1ыхур зыгъэдахэр и хьэл щэн сочинение
- Сочинение на тему любимая сказка пушкина
- Алхимик пауло коэльо сочинение
- Шкода кодиак сообщение на панели приборов вода в топливном фильтре
- Сочинение в виде дневниковой записи
Чăваш Республикин вĕрентy тата ҫамрăксен политики министерстви
Ҫĕнĕ Шупашкар хула администрацийĕн вĕрентy тата ҫамрăксен политикин управленийĕ
Пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан 5-мĕш номĕрлĕ вăтам шкул
Кĕркуннеçитрĕ.
2- мĕш класра ирттернĕ урокăн анлă планĕ
Урока хатĕрлесе ирттерекенĕ:
Васильева Елена Ивановна
Ҫĕнĕ Шупашкар хулинчи
пĕтĕмĕшле пĕлy паракан
5- мĕш номерлĕ вăтам шкулти
чăваш чĕлхи вĕрентекенĕ
Ҫĕнĕ Шупашкар – 2019 ҫул
Урок теми: «Кĕркунне çитрĕ»
Сапăрлăх тĕллевĕсем: тăван тавралăха юратма, кĕркунне пулса иртекен улшăнусене сăнама хăнăхтарасси, кайăксене упрама, пулăшма вĕрентесси.
Пĕлÿ тĕллевĕсем: вĕреннĕ йывăçсен, пахча çимĕçсен ячĕсене аса илсе çирĕплетсе хăварасси, пуплевре усă курма вĕрентесси. Шухăша пĕтĕмлетме хăнăхтарасси.
Пĕлеслĕх универсал вĕренÿ ĕç—хĕлĕ тĕлĕшĕнчен: вĕренÿ ĕç-хĕлне хутшăнма;кирлĕ информацие шыраса тупма,палăртма хăнăхтарасси.
Регулятивлă ĕç-хĕл тĕлĕшĕнчен: кăтартса панă йăнăша курма, ăна аслисем каланă пек тÿрлетме хăнăхтарасси.
Коммуникативлă универсал вĕренÿ ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен:хăйпе калаçакана ăнланма ,унăн ыйтăвĕсене хуравласа калама; чĕлхе тĕлĕшĕнчен тĕрĕс предложени йĕркелеме пĕлесси.
Аталантару тĕллевĕсем: ачасен пуплевне аталантарасси, сăмах майлашăвĕсемпе предложенисене тĕрĕс йĕркелеме хăнăхтарасси, чăвашла илемлĕ калаçма вĕрентесси.
Усă курнă технологисем: информаципе хутшăну технологийĕсем, сывлăха сыхлас технологисем, проблемăллă тата аталантару технологийĕсен элеменчĕсем, ушкăнра хутшăнса ĕçлесси.
Ĕç мелĕсемпе меслечĕсем: ыйту-хурав,учитель сăмахĕ, калаçу, шырав-тĕпчев, çырса пурнăçлани, проблемăллă ыйтăва хуравлани, сюжетлă ÿкерчĕксемпе, валеçÿ карточкисемпе усă курни, слайдсемпе ĕçлени, интерактивлă ыйтусене хуравлани.
Пуплев хăнăхăвĕсем:сасăсенетĕрĕс илтесси,ыйтусем çине хуравлас хăнăхусене аталантарасси, сăмах йышне пуянлатасси, сăмахсемпе усă курса çыхăнуллă пуплеве аталантарасси.
Курăмлăх хатĕрĕсем: PowerPoint программăра хатĕрленĕ слайдсем (ÿкерчĕксемпе дидактика материалĕсем), компьютер, проектор.
Урок тĕсĕ:урок конкурс.
Урок юхăмĕ
1. Урока йĕркелени.
-Ырă кун, ачасем! Паян пирĕн урока хăнасем килнĕ, вĕсене те сывлăх сунар-ха.
-Ырă кун, пултăр.
2. Фонетика зарядки.
— Эпир паян урокра мĕн çинчен калаçăпăр –ши? Ăна эпир фонетика зарядкинчен пĕлĕпĕр.
Ă, ĕ, ç, ÿ.
Не – не – не – çитрĕ хура кĕркунне
Чĕ – чĕ – чĕ – çутçанталăк улшăнчĕ
Çă – çă – çă – ÿкрĕ сарă çулçă
Сем – сем – сем – вĕçсе кайĕç кайăксем
(Малтан вĕрентекен вулать, кайран ачасем вулаççĕ)
— Çак сăмахсем çулталăкăн хăш вăхăтне сăнласа параççĕ?
— Апла пулсан эпир урокра мĕн çинчен калаçăпăр?
3. Урок темипе тата тĕллевĕсемпе паллаштарасси.
— Çапла, паян эпир кĕркунне çинчен калаçăпăр.
— Ачасем, паян пирĕн традицие кĕмен урок конкурс пулать. (Ребята, как вы понимаете урок – конкурс? А зачем нам нужен такой урок?) Çапла, паян урокра тĕрлĕ ĕç тăвăпăр. Эсир пĕр – пĕринпе тупăшатăр. Кашни тĕрĕс хуравшăн, тĕрĕс пурнăçланă ĕçшĕн çулçă илетĕр. Камсем нумайрах çăлçă пухаççĕ – çавсем урок вĕçĕнче тивĕçлĕ паллă илеççĕ. Пурне те ăнăçу сунатăп.
4. Конкурсем ирттересси.
1-мĕш конкурс. Йывăç ячĕсене вырăсларан чăвашла куçарсакĕркунне сăмаха тупмалла. (Тĕрĕс хуравлакансемçулçă илеççĕ).
|
Ç |
ă |
к |
а |
|||||||
|
В |
ĕ |
р |
е |
н |
е |
|||||
|
Х |
у |
р |
ă |
н |
||||||
|
Ш |
ĕ |
ш |
к |
ĕ |
||||||
|
у |
л |
м |
у |
ç |
ç |
и |
||||
|
Ю |
м |
а |
н |
|||||||
|
П |
а |
л |
а |
н |
||||||
|
П |
и |
л |
е |
ш |
1. Липа
2. Клён
3. Берёза
4. Орешник
5. Яблоня
6. Дуб
7. Калина
8. Рябина
— Ачасем, кроссвордра мĕнле сăмах пытаннă? (Кĕркунне). Тĕрĕс. Паянхи урок теми — «Кĕркуннеçитрĕ». Урокра эпиркĕркунне паллисене, кайăксемпе йывăçсен ячĕсене çирĕплетсе хăварăпăр. м
2- мĕш конкурс. Сăмахсенчен тĕрĕс предложенисем тăвăр.
— Ачасем, сире валли тепĕр ĕç. Çак сăмахсенчен предложенисем тумалла.
1. Кĕркунне, хура, çитрĕ.
2. Çумăр, çăвать, час-часах.
3. Йывăçсен, тăкăнаççĕ, çулçисем.
5. Каяççĕ, кайăксем, вĕçсе.
— Маттур, ачасем. Ку ĕçе эпир тĕрĕс пурнăçларăмăр.
3- мĕш конкурс. Хăшĕ ытлашши?
— Панă сăмахсен йĕркинче кирлĕ мар сăмаха тупăр.
1. Кишĕр, сухан, çĕр улми, пан улми.
2. Хăяр, помидор, чие, çарăк.
3. Редис, кăмпа, кавăн, ыхра.
Кану саманчĕ.
Кайăксем вĕçеççĕ, вĕçеççĕ, вĕçеççĕ…
Уй кураççĕ те лараççĕ.
Кăштах ларсан тăраççĕ те
Татах вĕçеççĕ, вĕçеççĕ.
(Малтан ачасем ура çине тăраççĕ, унтан алăсемпе кайăксем вĕçнĕ пек тăваççĕ, лараççĕ. Çакăн хыççăн хăвăрттăн тăраççĕ те каллех аллисемпе вĕçнĕ пек тăвавççĕ).
4 – мĕш конкурс. «Кĕрхи çанталăка сăнласси»
— Сюжетлă ÿкерчĕксене усă курса кĕрхи çанталăка сăнласа парăр.
— Кĕркунне çулçăсем сарă тĕслĕ.
— Çулçăсем тăкăнаççĕ.
— Час-часах çумăр çăвать.
— Хĕвел пăхать.
— Кайăксем ăшă енне вĕçсе каяççĕ.
— Çынсем ăшă тăхăнаççĕ.
5 – мĕш конкурс. «Кĕркунне» темăпа çыхăннă предложенисем тупмалла.
1. Ачасем тăвайккинчен ярăнаççĕ.
2. Çанталăк сивĕтет.
3. Кайăксем вĕçсе килчĕç.
4.Çынсем пахча çимĕç пуçтараççĕ.
5. Вăрманта кăмпасем ÿсеççĕ.
6.Уйра чечексем ÿсеççĕ
(Тĕрĕс хуравлакансем çăлтăр илеççĕ).
Кану саманчĕ. (Куç валли)
6 – мĕш конкурс. Тĕрĕс сăмах майлашăвĕсем тăвăр.
— Ачасем, халĕ эпĕ сире карточкăсем валеçсе паратăп. Сирĕн ручкăсем усă куса сăмахсене пĕр-пĕринпе çыхăнтармалла.
Сарă ÿсет
Сивĕ çулçă
Кăмпа кĕркунне
Хура вĕçеççĕ
Кайăксем çумăр
( Ачасем пĕр-пĕринпе ĕçсене улăштарса тĕрĕслеççĕ. Йăнăшсăр тунă ачасем çулçă илеççĕ.)
Кластер тăвасси.
КĚРКУННЕ
Хĕвел пăхать.
Çумăр çăвать.
Çулçăсем тăкăнаççĕ.
Кайăксем ăшă енне вĕçсе каяççĕ.
Пахча çимĕç пуçтараççĕ
Çынсем ăшă тумланаççĕ.
5. Урока пĕтĕмлетни, çĕнтерÿçĕсене чыслани.
— Ачасем, эпир урокра мĕнле вăхăт çинчен калаçрăмăр. Сире кĕркунне килĕшет-и? Мĕншĕн килĕшет? (Ачасем хуравлаççĕ).
Кĕркунне – чи илемлĕ вăхăтсенчен пĕри. Йывăç çулçисем тĕрлĕ тĕслĕ: сарă, хĕрлĕ, симĕс, хăмăр. Вĕсем пирĕн тавралăха илем кÿреççĕ. Çак илеме эпир мĕнле упрама пултаратпăр? (Йывăçсен тураттисене хуçмалла мар тата йывăçсем лартса хăвармалла).
— Халĕ эпир те сирĕнпе кĕрхи йывăç лартса хăварăпăр. Урок тăршшĕпе эсир çулçăсем пуçтарса пытăр. Кам чи нумай çулçă пуçтарчĕ.
Класра камсем чи хастар пулнине палăртатăп, тивĕçлĕ паллăсемпе хаклатăп.
— Çулçăсене çак йывăç çине çыпăçтарса хурăр.
(Ачасем çулçăсене йывăç çине çыпăçтараççĕ. )
— Паян урокра мĕн çинчен калаçрăмăр?
— Сире урок килĕшрĕ-и? Килĕшрĕ пулсан хĕвел çине пайăркисене çыпăçтарăр.(Килĕшет пулсан – саррине, килĕшмесен – кăваккине.)
— Эпĕ сире урокра тăрăшуллă пулнишĕн, мана пулăшнишĕн тав тăватăп. Вĕренÿре ăнăçу сунатăп. Чăваш чĕлхине малашне те юратса вĕренессе шанатăп. Сывă пулăр!
Теччӗ (Тетюшиский)
Кӗркунне – кăмпа вăхăчӗ, анчах…
Кӗркунне çутçанталăкăн чи илемлӗ тапхăрӗ тата, паллах, кăмпа вăхăчӗ. Опытлă кăмпаçăсем пулăçсенчен нимӗнпех те уйрăлса тăмаççӗ пулас, вӗсем те, кусем те çутçанталăка юратаççӗ, пӗрремӗшӗсем кăмпа пуçтарса киленеççӗ пулсан, теприсене пулă «сунарӗ» килӗшет. Асăрхануллăха çухатсан иккӗшин «ӗçӗ» те теветкеллӗ. Пулăçсем шывра путма пултарсан, кăмпаçăсем вăрманта çухалса каяççӗ. Ун пек пулăмсем кăмпа…
Кӗркунне çутçанталăкăн чи илемлӗ тапхăрӗ тата, паллах, кăмпа вăхăчӗ. Опытлă кăмпаçăсем пулăçсенчен нимӗнпех те уйрăлса тăмаççӗ пулас, вӗсем те, кусем те çутçанталăка юратаççӗ, пӗрремӗшӗсем кăмпа пуçтарса киленеççӗ пулсан, теприсене пулă «сунарӗ» килӗшет. Асăрхануллăха çухатсан иккӗшин «ӗçӗ» те теветкеллӗ. Пулăçсем шывра путма пултарсан, кăмпаçăсем вăрманта çухалса каяççӗ. Ун пек пулăмсем кăмпа сезонӗ пуçланнăранпа Тутарстанра пайтах пулчӗ ӗнтӗ, МЧС сотрудникӗсем кăмпаçăсене икӗ талăка яхăн шырани те пулнă. Кăмпа юратакансен тепӗр инкекӗ — ăнсăртран наркăмăшланасси. Тутарстанра çумăрсем çунă хыççăн кăмпапа наркăмăшланакансен шучӗ ӳснине палăртаççӗ. Хусанти 7-мӗш номерлӗ клиника больницинче ӗçлекен реаниматолог тухтăр Алия Насибуллина сăмахӗсемпе, ТР Токсикологи центрне кунсерен кăмпапа наркăмăшланнă пӗр-икӗ çынна илсе килеççӗ. Сентябрь пуçламăшӗнчен кунта 20 çын пулнă, 12-шне больницăна выртма хунă. Тухтăр каланă тăрăх, ытларах тунката тата масла кăмпипе наркăмăшланнисене илсе килеççӗ. Сăлтавӗ — кăмпасене çителӗклӗ вӗретсе тирпейлеменнинче, пӗлмесӗр хатӗрленинче. Телее, наркăмăшланса вилекенсем хальлӗхе пулман-ха. Иртнӗ çул тислӗк кăмпине яка кăмпапа пăтраштарса икӗ çын вилнӗ. Кăмпапа наркăмăшланнине кăмăл пăтранма пуçланинчен, пуç çаврăннинчен, хăстарнинчен е варвитти тытăннинчен, хал пӗтнинчен пӗлме пулать. Ку чухне çийӗнчех васкавлă пулăшу чӗнтермелле. Кăмпапа наркăмăшланнисем больницăра вăтамран 3-4 кун выртаççӗ. Кăмпа çисе аптранисен организмӗ шыв нумай çухатать, çавăнпа чирлӗ çынна килте сиплеме ан та шутлăр. Наркăмăшлансан пуринчен ытла пӗвер аптрать, кунта ятарлă терапи кирлӗ. Çавăнпа хăвăр е çывăх çыннăрсем наркăмăшлансан тӳрех тухтăрсене чӗнтермелле.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Оставляйте реакции
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза 
Мы работаем над улучшением нашего сервиса
метки: Чувашский, Щуркунн, Константин, Василий, Ксьмо, Паяный, Ултал, Поэма
Керкунне çитре
Содержимое публикации
Чăваш Республикин вĕрентy тата
Ҫĕнĕ Шупашкар хула администрацийĕн вĕрентy тата
Пĕтĕмĕшле пĕлÿ
2- мĕш класра ирттернĕ урокăн анлă планĕ
Урока хатĕрлесе ирттерекенĕ:
Васильева Елена Ивановна
Ҫĕнĕ Шупашкар хулинчи
пĕтĕмĕшле пĕлy паракан
5- мĕш номерлĕ вăтам шкулти
чăваш чĕлхи вĕрентекенĕ
Сапăрлăх тĕллевĕсем:
Пĕлÿ тĕллевĕсем:
Пĕлеслĕх универсал вĕренÿ ĕç, Регулятивлă ĕç-хĕл тĕлĕшĕнчен:, Аталантару тĕллевĕсем:, Усă курнă технологисем:
Ĕç мелĕсемпе меслечĕсем:
Пуплев хăнăхăвĕсем:
Курăмлăх хатĕрĕсем:
Урок тĕсĕ:
- Ырă кун, ачасем! Паян пирĕн урока хăнасем килнĕ, вĕсене те сывлăх сунар-ха.
2. Фонетика зарядки.
- Эпир паян урокра мĕн çинчен калаçăпăр –ши? Ăна эпир фонетика зарядкинчен пĕлĕпĕр.
Не – не – не – çитрĕ хура кĕркунне
Ч ĕ – ч ĕ – ч ĕ – ç ут ç антал ă к улшăнч ĕ
Çă – çă – çă – ÿкрĕ сарă çулçă
Сем – сем – сем – вĕçсе кайĕç кай ă ксем
(Малтан вĕрентекен вулать, кайран ачасем вулаççĕ)
- Çак сăмахсем çулталăкăн хăш вăхăтне сăнласа параççĕ?
- Апла пулсан эпир урокра мĕн çинчен калаçăпăр?
3. Урок темипе тата тĕллевĕсемпе паллаштарасси.
- Çапла, паян эпир кĕркунне çинчен калаçăпăр.
— Ачасем, паян пирĕн традицие кĕмен урок конкурс пулать. (Ребята, как вы понимаете урок – конкурс? А зачем нам нужен такой урок?) Çапла, паян урокра тĕрлĕ ĕç тăвăпăр. Эсир пĕр – пĕринпе тупăшатăр. Кашни тĕрĕс хуравшăн, тĕрĕс пурнăçланă ĕçшĕн çулçă илетĕр. Камсем нумайрах çăлçă пухаççĕ – çавсем урок вĕçĕнче тивĕçлĕ паллă илеççĕ. Пурне те ăнăçу сунатăп.
4. Конкурсем ирттересси.
1-мĕш конкурс.
Урок по чувашскому языку на тему «Кĕркунне (Осень)» (5 класс)
Учитель чувашского языка и литературы МБОУ «СОШ №4» г.Новочебоксарск Чувашской Республики
Тема: Кĕркунне 5 класс
Урок тĕсĕ:
Пĕлÿлĕх ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен:
Йĕркелÿ ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен:
Хутш ă ну универсал вĕренÿ ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен : ыйтусем пама, учитель хаклавне тĕрĕс ăнланма, учитель палăртнă йăнăшсене тупса тĕрĕс хÿтĕлеме, учительпе тата класри ачасемпе вĕренÿре хутшăнма пултарни.
Урокра кирлĕ дидактика материалĕ:, Урок эпиграфĕ:, Урокра усă курнă литература:
Абрамова Г.В. Чăваш чĕлхи: Вырăс шкулĕн 6-мĕш класĕ валли – Шупашкар: Чăваш кĕнеке издательстви, 2015.
23 стр., 11043 слов
Современный урок литературы: классификации, концепции
… дальнейшая разработка проблемы. Таким образом, дипломная работа будет посвящена одной из важнейших проблем методики преподавания литературы — определению места урока литературы в системе современного литературного образования. … плана урока; определение главных путей, по которым следует идти к цели. Бунаков указывает на необходимость планирования. «Урок целесообразно начинать с повторения пройденного …
Андреев И.А., Гурьева Р.И. Чăваш чĕлхи: 5 класс – Шупашкар: Чăваш кĕнеке издательстви, 2006.
Степанова З.М. Хальхи уроксемпе класс тулашĕнчи ĕçсем. – Шупашкар Л.А.Наумов издательстви, 2008.
Ÿкерчĕксене учебниксенчен, интернетран илнĕ.
1-мĕш слайд: Урок теми.
2-мĕш слайд: 1-мĕш ĕç «Эпир – сире: эсир – пире» конкурс.
3-мĕш слайд: «Тĕрĕс калав йĕркелесе куçар» конкурс.
4-мĕш слайд: «Ылтăн кĕркунне» текст.
5-мĕш слайд: « Хура кĕркунне» текст.
Çумăр çăвать
7-мĕш слайд: Капитансен конкурсĕ.
8-мĕш слайд: «Йăнăшсене тупăр» конкурс.
9-мĕш слайд: «Йăнăшсене тупрăмăр» конкурс.
10-мĕш слайд: «Кам тавçăруллăрах?» конкурс.
11 – 18-мĕш слайдсем: тупмалли юмахсем.
19-мĕш слайд: Куçа кантармалли самант.
20-21-мĕш слайдсем: Кĕлеткене кантармалли самант.
22-мĕш слайд: «Кам хăвăртрах?» конкурс.
23-мĕш слайд: «Кĕркунне» ÿкерчĕк.
24-мĕш слайд: «Кĕркунне» ÿкерчĕк.
25-мĕш слайд: «Малалла: малалла…» конкурс
26-мĕш слайд: «Куçаруçăсем» конкурс.
27-мĕш слайд: «Юрăçсем» конкурс.
28-мĕш слайд: Сывă пулăр, ачасем!
Урок тĕллевне калани. (1-мĕш слайд)
У: Ачасем: паян эпир кĕрунне çинчен вĕреннине пĕтĕмлетсе хăварăпăр, «Кĕркунне» темăпа ăмăрту урок ирттерĕпĕр. Урокра кĕркуннепе çыхăннă тĕрлĕ ĕçсем тăвăпăр.
Класа 2 ушкăна пайлани. Ушкăнсем капитана суйлаççĕ, ушкăна ят параççĕ (килте хатĕрлесе килнĕ эмблемăсене çакасси)
1-мĕш ушкăн «Сарă çулçăсем»
2-мĕш ушкăн «Хĕрлĕ çулçăсем»
Жюри членĕсене суйласси
Ушкăнсем пĕр-пĕрне паянхи çанталăк çинчен ыйтусем параççĕ. (Хуравсем тĕрĕс те тулли пулмалла)
Хĕвел пăхать-и? Урамра ачасем мĕнле тăхăннă?
Çумăр çăвать-и? Йывăçсем мĕнле?
Мĕнле çил вĕрет? Паян урамра миçе градус?
Çынсем мĕнле тумланаççĕ? Сана паянхи çанталăк килĕшет-и?
2) «Паянхи çанталăк» монолог (кашни ушкăнран пĕрер ача)
2-мĕш ĕç. «Тĕрĕс калав йĕркелесе куçар» конкурс (
Абзацсене тĕрĕс вырнаçтарса текст тăвасси: тĕрĕс те илемлĕ вуласа парасси (Слайдпа тĕрĕслесси), содержанине вырăсла каласси.
1-мĕш ушкăн валли текст (4-мĕш слайд)
Сарăхнă, хĕрелнĕ çулçăсем туратсем çинчен вĕлтĕртетсе вĕçсе анаççĕ. Вăрман çаралсах пырать. Вĕçен кайăксем те кăнтăра вĕçсе кайнă.
Мĕнле илемлĕ кĕркуннехи вăрманта! Ем-ешĕл йывăçсем хушшинче сарă, хĕрлĕ çулçăсем курăнаççĕ. Вĕрене сап-сарă ларать, ăвăс та хĕрелнĕ, шĕшкĕ те хăмăрланнă. Паланпа улмуççи çулсисем те саралма тытăннă.
Ылтăн кĕркунне çитрĕ. Уй-хир пушанчĕ. Кăвак тÿпере пĕлĕтсем шăваççĕ, анчах унăн ăшши çуллахи пек мар.
ем-ешĕл – зеленый
çаралсах пырать – пустеет
2-мĕш ушкăн валли текст (5-мĕш слайд)
Халь пĕтĕмпех урăхла. Çаралса юлнă вăрман кичеммĕн курăнать. Ăна симĕс хырпа чăрăш та илем кÿмеççĕ. Вăрман пуш-пушă.
Нумаях пулмасть вăрман питĕ илемлĕччĕ. Хĕрлĕ, сарă, хăмăр – пур тĕс те пурччĕ ун çинче. Вĕрене чи илемличчĕ.
Ку кĕркунне çанталак уяр тăчĕ. Тăкăннă çулçăсем кăшт çил вĕрнипех чаштăртатчĕç. Пусмассерен тип турат çатлатни илтĕнетчĕ.
4 стр., 1953 слов
ВСЕРОССИЙСКИЙ КОНКУРС СОЧИНЕНИЙ 2020 учащихся по литературе
… для участия во Всероссийском конкурсе сочинений – 2020 размещен на официальном сайте конкурса: , в разделе «Документы». Заявку можно заполнить на компьютере или от … на официальном сайте конкурса: , в разделе «Конкурс», подразделе «Тематические направления». Необходимо обратить особое внимание на разъяснения по содержанию каждого тематического направления. Очень важно при раскрытии темы сочинения …
кичеммĕн курăнать – виднеется скучным
пусмассерен – с каждым шагом
Çумăр çăвать
4-мĕш ĕç. Капитансен конкурсĕ
Çулталăкра миçе вăхăт?
Сентябрь, октябрь, ноябрь мĕнпе пĕтеççĕ?
Шкула каймалли пĕрремĕш кун?
Кĕркунне каç мĕн тăвать?
Халĕ кун тăршше миçе сехет?
Кĕркунне кун мĕн тăвать?
Çĕнĕ çулăн пĕрремĕш кунĕ?
Кайăксем ăçта вĕçсе каяççĕ?
Кĕркунне йывăçсем мĕн тĕслĕ?
Сентябрь уйăхĕнче мĕн пуçланать?
5-мĕш ĕç. «Йăнăшсене тупăр» конкурс
У: Ачасем, сирĕн умра карточкăсем. Килти ĕçе пурнăçланă чух ачасем предложенисенче йăнăшсем тунă. Пирĕн вĕсене тупса тÿрлетмелле.
1. Кĕркунне ачасем лопатăпа ĕçлеççĕ.
2. Осенью хĕвел сахал пăхать.
3. Ачасем резиновый сапоги тăхăнаççĕ.
4. Манăн чи юратнă праздник – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
5. Кайăксем юга вĕçсе каяççĕ.
6. Йĕри-тавра грязь анчах.
7. Йывăçсем çинче çулçăсем пожелтели.
8. Кĕркунне часто çумăр çăвать.
Слайдпа тĕрĕслесси (9-мĕш слайд)
1. Кĕркунне ачасем кĕреçепе ĕçлеççĕ.
2. Кĕркунне хĕвел сахал пăхать.
резина атă
4. Манăн чи юратнă уяв – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
5. Кайăксем кăнтăра вĕçсе каяççĕ.
6. Йĕри-тавра пылчăк анчах.
час-часах
6-мĕш ĕç. «Кам тавçăруллăрах?» конкурс
Тупмалли юмахсен тупсăмĕсене тупăр.
Пĕлĕт çинче илемлĕ хĕр çÿрет ( Хĕвел, чечек, çулçă, пукане)
Çĕр ăшĕнчен шлепке тахăнса тухать. (Кăмпа, шлепке, çырла, çын)
Пĕчĕк хуранăн пăтти тутлă. (Мăйăр, хуран, пăтă, çĕр улми)
Юнĕ пур, чунĕ çук. (Палан, пакша, çулçă, ача)
Кěрхи шывра çуралать, çурхи шывра çухалать. (Пăр, Хĕл Мучи, Юр пике, юр)
Пĕр салтакăн пин алă, пин ура. (Йывăç, салтак, чечек, сухан)
7-мĕш ĕç. Кану саманчě.
1. Куçа кантармалли самант. (19-мĕш слайд) Экран çинче çулçă куçнине, вылянине куçпа кăна сăнасси.
2. Кĕлеткене кантармалли самант.
Икĕ ушкăнри пур ачана та сăмахсем валеçсе панă. Ушкăнри ачасен çак сăмахсене алфавит йĕркипе вырнаçтарса доска умĕнче хăйсен вырăнне тупасси, вĕсем патне паллă ячĕсем тупасси.
1-мĕш ушкăн сăмахĕсем (20-мĕш слайд)
кĕркунне, çумăр, хĕвел, çулçă, атă, юпа
2-мĕш ушкăн сăмахĕсем (21-мĕш слайд)
чÿк, вĕрене, пылчăк, кăмпа, авăн, çил
8-мĕш ĕç. «Кам хăвăртрах?» конкурс
У: Ачасем, сирĕн умра каснă хут таткисем. Сирĕн çак каснă пайсенчен сюжетлă ÿкерчĕк пуçтармалла. Пуçтарнă ÿкерчĕк тăрăх калав йĕркелемелле. (Ачасем ĕçленĕ чух чăвашла кĕвĕ янăрать)
(ÿкерчĕксене слайдпа тĕрĕслесси, калавне слайд çинчи ÿкерчĕкпе усă курса каласа парасси) (23-24-мĕш слайдсем)
9-мĕш ĕç. «Малалла: малалла…» конкурс
Кашни ушкăнăн кĕске вăхăтра (1 минут) ыйтусем çине хуравламалла.
1-мĕш ушкăн ыйтăвĕсем.
1. Халĕ çулталăкăн хăш вăхăчĕ?
2. Кĕркунне пуçа мĕн тăхăнаççĕ?
3. Кайăксем хĕл каçма ăçта вĕçсе каяççĕ?
4. Кĕркунне мĕн çăвать?
5. Кĕр уйăхĕсем миçе?
6. Хырпа чăраш мĕн тĕслĕ?
7. Кĕркунне йывăçсем çинчен мĕн тăкăнать?
8. Пилеш çырлисем мĕн тĕслĕ?
4 стр., 1534 слов
Международный конкурс для студентов и учащихся образовательных …
… организационного взноса для участия в Конкурсе составляет 500 рублей. ПОЛОЖЕНИЕ О ПРОВЕДЕНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО КОНКУРСА ЭССЕ «Научный мир после пандемии» (ДАЛЕЕ — КОНКУРС) 1. Общие положения. 1.1. Настоящее … науки Политология Культурология Науки о земле. Критерии оценки конкурсных работ: творческий подход: соответствие теме и логическое объяснение возможных перемен в научно-технической …
9. Кĕрхи пĕрремĕш уйăх мĕн ятлă?
10. Кĕркунне купăста лартаççĕ-и, касаççĕ-и?
11. Палан вырăсла мĕнле пулать?
2-мĕш ушкăн ыйтăвĕсем.
1. Кĕркунне хыççăн мĕн çитет?
2. Кĕркунне йывăçсем мĕн тĕслĕ?
3. Кĕркунне урана мĕн тăхăнаççĕ?
4. Çĕр улмине хăçан кăлараççĕ?
5. Вăрманта кĕркунне мĕн пуçтараççĕ?
6. Урамра мĕн çăрăлать?
7. Чăрăшсем çинче çулçăсем ÿсеççĕ-и?
8. Çурçĕртен мĕнле çил вĕрет?
9. Пилеш вырăсла мĕнле пулать?
10.Хура кĕркунне йывăçсем мĕнле тăраççĕ?
11. Кăрăç чăвашла мĕнле пулать?
10-мĕш ĕç «Куçаруçăсем» конкурс
У: Ачасем, сирĕн умра вырăс поэчĕсен Алексей Плещеевăн « Осень» тата Маргарита Ивенсен ăн « Осень» сăввисем. Сирĕн вĕсене чăвашла сăвăласа е калавласа куçармалла.
(Ачасем ĕçленĕ чух чăвашла кĕвĕ янăрать)
1-мĕш ушкăн ĕçĕ:
Осень наступила,
Высохли цветы,
И глядят уныло
Голые кусты.
Туча небо кроет,
Солнце не блестит,
Ветер в поле воет,
Дождик моросит..
2-мĕш ушкăн ĕçĕ:
Падают, падают листья
В нашем саду листопад.
Желтые, красные листья
По ветру вьются, летят.
Птицы на юг улетают,
Гуси, грачи, журавли.
Вот уж последняя стая
Крыльями машет вдали.
11-мĕш ĕç. «Юрăçсем» конкурс.
«Асамат кĕперĕ» юрра икĕ ушкăн ачисем те пĕрле юрлаççĕ.
Сывă пулăр, ачасем! (28-мĕш слайд)
Сарăхнă, хĕрелнĕ çулçăсем туратсем çинчен вĕлтĕртетсе вĕçсе анаççĕ. Вăрман çаралсах пырать. Вĕçен кайăксем те кăнтăра вĕçсе кайнă.
Мĕнле илемлĕ кĕркуннехи вăрманта! Ем-ешĕл йывăçсем хушшинче сарă, хĕрлĕ çулçăсем курăнаççĕ. Вĕрене сап-сарă ларать, ăвăс та хĕрелнĕ, шĕшкĕ те хăмăрланнă. Паланпа улмуççи çулсисем те саралма тытăннă.
Ылтăн кĕркунне çитрĕ. Уй-хир пушанчĕ. Кăвак тÿпере пĕлĕтсем шăваççĕ, анчах унăн ăшши çуллахи пек мар.
Халь пĕтĕмпех урăхла. Çаралса юлнă вăрман кичеммĕн курăнать. Ăна симĕс хырпа чăрăш та илем кÿмеççĕ. Вăрман пуш-пушă.
Нумаях пулмасть вăрман питĕ илемлĕччĕ. Хĕрлĕ, сарă, хăмăр – пур тĕс те пурччĕ ун çинче. Вĕрене чи илемличчĕ.
Ку кĕркунне çанталак уяр тăчĕ. Тăкăннă çулçăсем кăшт çил вĕрнипех чаштăртатчĕç. Пусмассерен тип турат çатлатни илтĕнетчĕ.
1. К ĕ ркунне ачасем лопат ă па ĕç ле ççĕ.
2. Осенью хĕвел сахал пăхать.
3. Ачасем резиновый сапоги тăхăнаççĕ.
4. Манăн чи юратнă праздник – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
Килчĕ ырă çуркунне…
К. В. Ивановăн (27.05.1890 – 26.03.1915) чи калăплă хайлавĕ «Нарспи» поэма (1907-1908).
Поэмăри тĕп сăнарсен Нарспипе Сетнерĕн кăмăл-туйăмне, шухăш-шутлавне тăтăшах Çут çанталăкри тĕрлĕ пулăмĕсемпе çыхăнтарса сăнласа прать поэтăмăр. Çĕр, Хĕвел, Шыв, Вăрман асапланакан кнăçсăр чунсене хăйсен хÿттине илесшĕн те, анчах та Нарспипе Сетнерĕн шăписем ытла та телейсĕр.
Поэмăра поэт çут çанталăк çуркунне чĕрĕлсе вăй илнине сăнарласа прать. Çын тата çут çанталăк пĕр-пĕринпе тачă çыхăннă. Çут çанталăкри тавралăх мĕн чухлĕ илемлĕрех те тасарах, этем унпа мĕн чухлĕ сăпайлă килĕшÿре пурăнать. Çĕр çынна сĕткен парса ÿстерет. Çут çанталăк çынна вăй-хăват паракан ырлăх. Çут çанталăк илемĕ çын чунне çĕклентерсе, хавхалантарса тăрать, канăçлăх кÿрет, хуйха-суйха сирет. Çурхи куна сăнлакан фотоÿкерчĕксене пăхсан тÿрех поэтăмăрăн асамлă йĕркисем пуçа килеççĕ.
15 стр., 7494 слов
Георгий Иванов (из истории русской эмиграции)
… Георгия Иванова и Георгия Адамовича, о которых отзывался всегда как о крупнейших, замечательнейших поэтах. По его словам, они олицетворяли внутри «Цеха» как бы две разные стихии — Георгий Иванов стихию … России годы использовали свои силы, дарования и ставшую их уделом свободу для творчества, которое бесследно развеяться в воздухе не могло и которое войдет когда-нибудь в …
Скачать:
Предварительный просмотр:
ОТДЕЛ ОБРАЗОВАНИЯ, МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ,
ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА
АДМИНИСТРАЦИИ МОРГАУШСКОГО РАЙОНА
МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ
«СЯТРАКАСИНСКАЯ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА»
Килчĕ ырă çуркунне…
МБОУ «Сятракасинская СОШ»
Моргаушского района ЧР
учитель истории и обществознания
2014 – 2015 учебный год
Эс пирěнтен те çамрăкрах,
Чăваш поэзин чаплă ашшě
Эс халăх кăмăлěн малашě.
Годами ты моложе нас
Отец поэзии чувашской.
Ты прошлый день. И в тот же час
Пире куллен вăй-хал парса тăракан çут çанталăкпа киленсе, ăна юратса пурăнакан, хăйĕн хайлавĕсенче çут çанталăк илемне витĕмлĕн сăнарласа паракан, тăван çĕре, тăван халăха, тăван чĕлхене юратса хисеплекен, чăваш çыннин сăнарне ĕнентерÿллĕн кăтартса пама пултаракан сăвăçа мĕнле сума сумăн-ха, унăн хăватлă та янăравлă поэзийĕ умĕнче мĕнле пуçа таймăн-ха. Чăннипех те, Константин Васильевич Ивановăн литературăри тÿпи пысăк, çÿллĕ шайра. Пирĕн, чăваш ачисен, хамăрăн мухтавлă çынсем çинчен ытларах та ытларах пĕлме тăрăшмалла, вĕсенчен вĕренсе пымалла, вĕсемпе мухтанмалла та, мăнаçланмалла та.
Аслă чăваш поэчĕ 100 çĕр çул тултарнă май ЮНЕСКО 25-мĕш сессин йышăнăвĕпе килĕшÿллĕн 1990 çула Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ. 1990 çулхи çу уйăхĕнче чаплă поэтăмăр юбилейне уявлама К.В. Иванов ячĕпе хисепленекен колхоз çĕрне сумлă хăнасем килсе çитнĕ. Вĕсен шутĕнче тĕрлĕ халăх поэтчĕсем те пулнă: К. Т. Латып тутар, С. Т. Руфов якут, Т. В. Шаповаленко украинка. Семён Титович Руфов «Нарспи» поэмăна якутла куçарнă.
2015 çулхи çу уйăхĕн 27-мĕшĕнче вилĕмсĕр «Нарспи» поэма авторĕ 125 çул тултарать. Çавна май Чăваш Республикин пуçлăхĕн указĕпе килĕшÿллĕн (110 №, çурла уйăхĕн 4- мĕшĕ, 2014 ç. «Об объявлении в Чувашской Республике 2015 года Годом К.В. Иванова»
«В целях увековечивания памяти и творческого наследия классика чувашской художественной литературы Константина Васильевича Иванова, внесшего выдающийся вклад в отечественную и мировую культуру, а также в связи с исполняющимся в 2015 году 125-летием со дня его рождения».) 2015 çула Чăваш Республикинче Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ.
К. В. Ивановăн (27.05.1890 – 26.03.1915) чи калăплă хайлавĕ «Нарспи» поэма (1907-1908).
Поэмăри тĕп сăнарсен Нарспипе Сетнерĕн кăмăл-туйăмне, шухăш-шутлавне тăтăшах Çут çанталăкри тĕрлĕ пулăмĕсемпе çыхăнтарса сăнласа прать поэтăмăр. Çĕр, Хĕвел, Шыв, Вăрман асапланакан кнăçсăр чунсене хăйсен хÿттине илесшĕн те, анчах та Нарспипе Сетнерĕн шăписем ытла та телейсĕр.
Поэмăра поэт çут çанталăк çуркунне чĕрĕлсе вăй илнине сăнарласа прать. Çын тата çут çанталăк пĕр-пĕринпе тачă çыхăннă. Çут çанталăкри тавралăх мĕн чухлĕ илемлĕрех те тасарах, этем унпа мĕн чухлĕ сăпайлă килĕшÿре пурăнать. Çĕр çынна сĕткен парса ÿстерет. Çут çанталăк çынна вăй-хăват паракан ырлăх. Çут çанталăк илемĕ çын чунне çĕклентерсе, хавхалантарса тăрать, канăçлăх кÿрет, хуйха-суйха сирет. Çурхи куна сăнлакан фотоÿкерчĕксене пăхсан тÿрех поэтăмăрăн асамлă йĕркисем пуçа килеççĕ.
7 стр., 3040 слов
Творческий путь чувашского писателя Константина Иванова
… свободу чувашскому слову и долговечную жизнь ему. Это был неповторимый взлёт». 1. Основные вехи жизни и творчества К. Иванова Иванов … Сильби» — так называется первая глава поэмы. Кто такая Нарспи? Нарспи — молодая девушка, ничего не знающая в жизни, кроме … по просьбе Ивана Яковлева также сыграла большую роль в формировании мировоззрения писателя. В становлении личности К. Иванова значительную роль …
Çут çанталăк пăхса ытарайми илемлĕ, Çĕр-аннемĕр – ырă та таса, уй-хир – аслă та тулăх, улăх – кăвак çеçкеллĕ, çăл шывĕ – тăрна куçĕ пек таса, сывлăш – чечек шăршиллĕ, пучах – çитмĕл çич пĕрчĕллĕ, вăрман – илемлĕ саслă та пуян.
«Килчĕ ырă çуркунне…» фотоÿкерчĕксен ярăмĕ 3 ÿкерчĕкрен тăрать:
1. «Путăксемпе, варсемпе
Çĕмĕрĕлсе шыв кĕрлет»;
2. «Килчĕ ырă çуркунне,
3. «Ватă йăмра тайăлса
Тĕсне пăхса савăнать»
Мана Кристина Кольцова тесе чĕнеççĕ.
Эпĕ Çатракасси шкулĕнче 6-мĕш класра вĕренетĕп.
Эпĕ сире фотоÿкерчĕсен «Килчĕ ырă çуркунне…» ярăмĕпе паллаштарасшăн.
Манăн ертÿçĕ – Романова Наталия Григорьевна.
Пире тăван çĕре, тăван халăха, тăван чĕлхене юратса хисеплекен, чăваш çыннин сăнарне ĕнентерÿллĕн кăтартса пама пултаракан сăвăçа мĕнле сума сумăн-ха, унăн хăватлă та янăравлă поэзийĕ умĕнче мĕнле пуçа таймăн-ха. Чăннипех те, Константин Васильевич Ивановăн литературăри тÿпи пысăк, çÿллĕ шайра.
Пирĕн, чăваш ачисен, хамăрăн мухтавлă çынсем çинчен ытларах та ытларах пĕлме тăрăшмалла, вĕсенчен вĕренсе пымалла, вĕсемпе мухтанмалла та, мăнаçланмалла та.
Аслă чăваш поэчĕ 100 çĕр çул тултарнă май ЮНЕСКО 25-мĕш сессин йышăнăвĕпе килĕшÿллĕн 1990 çула Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ. 1990 çулхи çу уйăхĕнче чаплă поэтăмăр юбилейне уявлама К.В. Иванов ячĕпе хисепленекен колхоз çĕрне сумлă хăнасем килсе çитнĕ. Вĕсен шутĕнче тĕрлĕ халăх поэтчĕсем те пулнă: К. Т. Латып тутар, С. Т. Руфов якут, Т. В. Шаповаленко украинка. Семён Титович Руфов «Нарспи» поэмăна якутла куçарнă.
2015 çулхи çу уйăхĕн 27-мĕшĕнче вилĕмсĕр «Нарспи» поэма авторĕ 125 çул тултарать. Çавна май Чăваш Республикин Пуçлăхĕн указĕпе килĕшÿллĕн (110 №, çурла уйăхĕн 4- мĕшĕ, 2014 ç. «Об объявлении в Чувашской Республике 2015 года Годом К.В. Иванова»: «В целях увековечивания памяти и творческого наследия классика чувашской художе-ственной литературы Константина Васильевича Иванова, внесшего выдающийся вклад в отечественную и мировую культуру, а также в связи с исполняющимся в 2015 году 125-летием со дня его рождения». ) 2015 çула Чăваш Республикинче Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ.
К. В. Ивановăн ( 27.05.1890 – 26.03.1915 ) чи калăплă хайлавĕ «Нарспи» поэма ( 1907-1908 ).
Поэмăри тĕп сăнарсен Нарспипе Сетнерĕн кăмăл-туйăмне, шухăш-шутлавне тăтăшах Çут çанталăкри тĕрлĕ пулăмĕсемпе çыхăнтарса сăнласа прать поэтăмăр. Çĕр, Хĕвел, Шыв, Вăрман асапланакан кнăçсăр чунсене хăйсен хÿттине илесшĕн те, анчах та Нарспипе Сетнерĕн шăписем ытла та телейсĕр.
Поэмăра поэт çут çанталăк çуркунне чĕрĕлсе вăй илнине сăнарласа прать. Çын тата çут çанталăк пĕр-пĕринпе тачă çыхăннă. Çут çанталăкри тавралăх мĕн чухлĕ илемлĕрех те та-сарах, этем унпа мĕн чухлĕ сăпайлă килĕшÿре пурăнать. Çурхи куна сăнлакан фо-тоÿкерчĕксене пăхсан тÿрех поэтăмăрăн асамлăйĕркисем пуçа килеççĕ.
«Килчĕ ырă çуркунне…» фотоÿкерчĕксен ярăмĕ 3 ÿкерчĕкрен тăрать.
Çĕмĕрĕлсе шыв кĕрлет»
Пуш уйăхăн вĕçĕнче
Хĕвел пăхрĕ ăшăтса,
Силпи чăваш ялĕнче
Тусем, сăртсем хуп-хура
Юрĕ кайса пĕтнĕрен,
Тухать курăк çăп-çăра
8 стр., 3589 слов
Пейзаж как средство раскрытия человеческих характеров в произведениях …
… трудовые дни чувашский народ на рубеже двух столетий. Образы природы помогают понять сложные проявления единства человека и природы. В поэме «Нарспи» изображена многообразная жизнь природы в ее непрерывном … главных героев, является одной из движущих пружин сюжетного развития. Таким образом, картины природы в поэме «Нарспи» служат одним из важнейших средств раскрытия характеров главных героев. Во …
Хĕвел хытă хĕртнĕрен.
Сивĕ, хаяр хĕл иртет,
Каять йĕрсе, хурланса,
Сивĕ куççулĕпе йĕрет
Иртнĕ куншăн хуйхăрса.
Çĕмĕрĕлсе шыв кĕрлет.
Анчах мĕнле йĕрсен те,
Хĕвел хĕртнĕçем хĕртет.
Хĕл куççулĕ шавласа
Юхса кайрĕ çырмара.
Чупса çÿрет урамра.
«Килчĕ ырă çуркунне,
Килчĕ ырă çуркунне,
Хĕвел савать тĕнчене
Хĕл ыйхинчен вăратса.
Тĕттĕм вăрман чĕрĕлет,
Ешĕл тумтир тăхăнать,
Çеçен хир те ешерет,
Ырă шăрши сарăлать,
Пур çĕрте те кайăксен
Лайăх юрри янăрать.
Çÿлте, пĕлĕт айĕнче,
Çемçе курăк çийĕнче
Хăй кĕтĕвĕ патĕнче
Ача шăхличĕ калать,
Хырăмĕ пит выçнипе
Силпи ялнелле пăхать.
«Ватă йăмра тайăлса
Тĕсне пăхса савăнать»
Çырма юхать кĕрлесе
Хĕвел тĕрĕ тĕрлесе
Вылять унăн шывĕпе.
Кăвак пĕлĕт явăнать,
Ватă йăмра тайăлса
Тĕсне пăхса савăнать.
Старик ларать вăлтапа:
Ав ачасем çÿл енче
Шывра ишсе çÿреççĕ,
Пулă тытан ваттине
Акă пĕр çын кĕперпе
Каçса пырать çырмана.
Çырма урлă каçрĕ те
Кĕрсе кайрĕ вăрмана.
Çут çанталăк пăхса ытарайми илемлĕ, Çĕр-аннемĕр – ырă та таса, уй-хир – аслă та тулăх, улăх – кăвак çеçкеллĕ, çăл шывĕ – тăрна куçĕ пек таса, сывлăш – чечек шăршиллĕ, пучах – çитмĕл çич пĕрчĕллĕ, вăрман – илемлĕ саслă та пуян.
Юлашкинчен тав сăмахĕ чăваш чĕлхипе литературне вĕрентекен Никитина Людмила Валерианăвнăна тата ял вулавăш хуçине Ятманова Альбина Васильевнăна калас килет.
Итлеме кăмăл тунăшăн тав!
Впервые отдельным изданием вышла поэма «Нарспи»
Открыт Литературный музей им. К.В. Иванова к 50-летию со дня рождения классика чувашской литературы
Открыт Дом-музей К.В. Иванова в с. Слакбаш Республики Башкортостан
Состоялась премьера спектакля «Нарспи» в Чувашском академическом драматическом театре
Исполком Чебоксарского городского совета принял решение о переименовании улицы Чувашской в улицу Константина Иванова
В Чебоксарах впервые выпущено собрание сочинений К.В. Иванова на русском языке. Перевод с чувашского П.П. Хузангая, Н.Ф. Данилова
Учреждена ежегодная Государственная премия Чувашской АССР им. К.В. Иванова за выдающиеся произведения литературы, искусства и исполнительское мастерство
Решением исполкома горсовета одна из библиотек г. Чебоксары была переименована в библиотеку-филиал № 1 им. К.Иванова
На здании кинотеатра «Родина» (откуда начинается улица К. Иванова) открыта мемориальная доска
В Ульяновске на здании бывшей Симбирской чувашской школы, где в 1903-1914 гг. учился К.В. Иванов, открыта мемориальная доска
В Чебоксарах вышло 2-е дополненное издание собрания сочинений К.В. Иванова на чувашском и русском языках. Составители А.В. Васильев, Н.Ф. Данилов, Г.Ф. Юмарт
В селе Слакбаш Республики Татарстан прошел праздник поэзии
Презентация на тему: » Керкунне. Ситре енте, ситре, Савак керкунне. Сулсасем сап-сара Укрес сер сине. Велтертетсе весессе херле, сара сулсасем. Сиккелесе сурессе кеске хурелле.» — Транскрипт:
1
2
Керкунне. Ситре енте, ситре, Савак керкунне. Сулсасем сап-сара Укрес сер сине. Велтертетсе весессе херле, сара сулсасем. Сиккелесе сурессе кеске хурелле мулкачсем. Ситре керкунне. Ситре кетне ылтан керкунне Уй-хирсем часах юлассе пушанса. Терле симеспе тулать пурме Йывассем юлассе саралса. Керхи сансем.
3
Шура юре укне Хура сер сине. Сырмасем пытанна Хулан пар айне. Ачасем выляссе Хелшен саванса. Ачасем ярнассе Саванса кулса. Хелле ситни.
4
Кайаксем— пирен туссем. Тухрам эпе урама куртам кесен туссене. Ентеркене сер каса черик-черик серсисем. Васкаса кетем пурте хатерлерем симелли Тухса патам туссене пултар Сене Сул парни.
5
Печек тус. Манан печек йыта пур, хай вал пирен пит маттур. Тарать ик ури сине, парать мана тяппине. Паркалать вал самсине систерет мен кирлине.
6
Ман юратна таван ял, сан синчен юрлам ялан. Манан савна эс кетес сан синчен нумай пелес. Савна ялам, таван Кашмаш еметсем ман весессе кас-кас. Араскалла шапам эсе ман, асамра эсе юлан ялан.
7
Снегу много на дворе Это радость детворе. Санки, лыжи и коньки— Это радость для души. Елка, Дедушка Мороз Это зимушка принес. Люблю, когда под Новый год Идет пушистый снег. И все кругом белым- бело И на душе тепло.
8
Зима. Снег. Кругом никого. Но слышен писк кого-то. Подняв я голову высоко, Увидела вдруг птичку. А этот птенчик все пищит, О чем-то он нас просит. Наверное, он голоден? Или замерз от холода? Пойду домой и принесу Тебе я крошки хлеба.
Учитель чувашского языка и литературы МБОУ
«СОШ №4» г.Новочебоксарск Чувашской Республики
Урок «Кĕркунне»
Тема: Кĕркунне 5 класс
Урок тĕсĕ: ăмăрту урокĕ
Тĕллевĕсем:
Пĕлÿлĕх ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен: кирлĕ информацие шыраса тупма, палăртма, информаци паракан хатĕрсемпе
ĕçлеме, текстран кирлĕ информацие суйласа илме, чăваш
чĕлхинчен вырăс чĕлхине, вырăсларан чăвашла куçарма пĕлни.
Йĕркелÿ ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен: ĕçе мĕн тĕллевпе пурнăçланине ăнланни; ачасем хăйсен
шухăшне ыттисене пĕлтерме, шухăш тĕрĕс е тĕрĕс мар пулнине палăртма, лартнă
ыйтăва татса пама пултарни; вĕреннĕ ĕçĕн результатне хаклама пĕлни.
Хутшăну универсал вĕренÿ ĕç-хĕлĕ тĕлĕшĕнчен: ыйтусем пама, учитель хаклавне тĕрĕс
ăнланма, учитель палăртнă йăнăшсене тупса тĕрĕс хÿтĕлеме, учительпе тата класри
ачасемпе вĕренÿре хутшăнма пултарни.
Урокра
кирлĕ хатĕрсем: компьютер, мультимедиллĕ проектор.
Урокра кирлĕ
дидактика материалĕ: «Кĕркунне»
темăпа хатĕрленĕ презентаци, ÿкерчĕксем, карточкăсем, тĕрлĕ тĕслĕ çулçăсем
Урок эпиграфĕ: Çулталăкăн пур вахăчĕ те илемлĕ.
Урокра усă курнă литература:
Абрамова Г.В. Чăваш чĕлхи: Вырăс шкулĕн 6-мĕш класĕ
валли – Шупашкар: Чăваш кĕнеке издательстви, 2015.
Андреев И.А., Гурьева Р.И. Чăваш чĕлхи: 5 класс – Шупашкар:
Чăваш кĕнеке издательстви, 2006.
Степанова З.М. Хальхи уроксемпе класс тулашĕнчи
ĕçсем. – Шупашкар Л.А.Наумов издательстви, 2008.
Ÿкерчĕксене учебниксенчен, интернетран илнĕ.
Слайдсен аннотацийĕ:
1-мĕш слайд: Урок теми.
2-мĕш слайд: 1-мĕш ĕç «Эпир – сире: эсир – пире»
конкурс.
3-мĕш слайд: «Тĕрĕс калав йĕркелесе куçар»
конкурс.
4-мĕш слайд: «Ылтăн кĕркунне» текст.
5-мĕш слайд: «Хура кĕркунне» текст.
6-мĕш слайд: Çумăр çăвать предложение
анлăлатасси.
7-мĕш слайд: Капитансен конкурсĕ.
8-мĕш слайд: «Йăнăшсене тупăр» конкурс.
9-мĕш слайд: «Йăнăшсене тупрăмăр» конкурс.
10-мĕш слайд: «Кам тавçăруллăрах?» конкурс.
11 – 18-мĕш слайдсем: тупмалли юмахсем.
19-мĕш слайд: Куçа кантармалли самант.
20-21-мĕш слайдсем: Кĕлеткене кантармалли самант.
22-мĕш слайд: «Кам хăвăртрах?» конкурс.
23-мĕш слайд: «Кĕркунне» ÿкерчĕк.
24-мĕш слайд: «Кĕркунне» ÿкерчĕк.
25-мĕш слайд: «Малалла: малалла…» конкурс
26-мĕш слайд: «Куçаруçăсем» конкурс.
27-мĕш слайд: «Юрăçсем» конкурс.
28-мĕш слайд: Сывă пулăр, ачасем!
Урок юхăмĕ:
I. Класа йĕркелени.
Урок тĕллевне калани. (1-мĕш слайд)
У: Ачасем: паян эпир кĕрунне çинчен вĕреннине пĕтĕмлетсе
хăварăпăр, «Кĕркунне» темăпа ăмăрту урок ирттерĕпĕр. Урокра кĕркуннепе çыхăннă
тĕрлĕ ĕçсем тăвăпăр.
Класа 2 ушкăна пайлани. Ушкăнсем капитана суйлаççĕ,
ушкăна ят параççĕ (килте хатĕрлесе килнĕ эмблемăсене çакасси)
1-мĕш ушкăн «Сарă çулçăсем»
2-мĕш ушкăн «Хĕрлĕ çулçăсем»
Жюри членĕсене суйласси
II.
Ăмăрту-урок.
1-мĕш ĕç «Эпир — сире: эсир — пире» конкурс (2-мĕш слайд)
1)
Ушкăнсем пĕр-пĕрне
паянхи çанталăк çинчен ыйтусем параççĕ. (Хуравсем тĕрĕс те тулли пулмалла)
Паян урамра ăшă е сивĕ? Тÿпе мĕн тĕслĕ ?
Хĕвел пăхать-и? Урамра
ачасем мĕнле тăхăннă?
Çумăр çăвать-и? Йывăçсем мĕнле?
Мĕнле çил вĕрет? Паян урамра
миçе градус?
Çынсем мĕнле тумланаççĕ? Сана паянхи çанталăк
килĕшет-и?
2) «Паянхи çанталăк» монолог (кашни ушкăнран пĕрер ача)
2-мĕш ĕç. «Тĕрĕс калав йĕркелесе куçар»
конкурс (3-мĕш слайд)
Абзацсене тĕрĕс вырнаçтарса текст тăвасси: тĕрĕс те
илемлĕ вуласа парасси (Слайдпа тĕрĕслесси), содержанине вырăсла каласси.
1-мĕш ушкăн валли текст (4-мĕш слайд)
Ылтăн кĕркунне.
Сарăхнă, хĕрелнĕ çулçăсем туратсем çинчен вĕлтĕртетсе вĕçсе анаççĕ.
Вăрман çаралсах пырать. Вĕçен кайăксем те кăнтăра вĕçсе кайнă.
Мĕнле илемлĕ кĕркуннехи вăрманта! Ем-ешĕл йывăçсем хушшинче сарă, хĕрлĕ
çулçăсем курăнаççĕ. Вĕрене сап-сарă ларать, ăвăс та хĕрелнĕ, шĕшкĕ те
хăмăрланнă. Паланпа улмуççи çулсисем те саралма тытăннă.
Ылтăн кĕркунне çитрĕ. Уй-хир пушанчĕ. Кăвак тÿпере пĕлĕтсем шăваççĕ,
анчах унăн ăшши çуллахи пек мар.
Словарь ĕçĕ
ем-ешĕл – зеленый
çаралсах пырать – пустеет
2-мĕш ушкăн валли текст (5-мĕш слайд)
Хура кĕркунне.
Халь пĕтĕмпех урăхла. Çаралса юлнă вăрман кичеммĕн курăнать. Ăна
симĕс хырпа чăрăш та илем кÿмеççĕ. Вăрман пуш-пушă.
Нумаях пулмасть вăрман питĕ илемлĕччĕ. Хĕрлĕ, сарă, хăмăр – пур тĕс те
пурччĕ ун çинче. Вĕрене чи илемличчĕ.
Ку кĕркунне çанталак уяр тăчĕ. Тăкăннă çулçăсем кăшт çил вĕрнипех
чаштăртатчĕç. Пусмассерен тип турат çатлатни илтĕнетчĕ.
Словарь ĕçĕ
кичеммĕн курăнать – виднеется скучным
пусмассерен – с каждым шагом
çатлатни – треск
3-мĕш ĕç
Çумăр çăвать предложение анлăлатасси. (6-мĕш слайд)
4-мĕш ĕç. Капитансен конкурсĕ (Доска умне капитансене чĕнесси, ыйтусем çине
кам маларах тата тĕрĕсрех хуравлать) (7-мĕш слайд)
1.
Çулталăкра миçе вăхăт?
2.
Сентябрь, октябрь, ноябрь
мĕнпе пĕтеççĕ?
3.
Шкула каймалли пĕрремĕш
кун?
4.
Кĕркунне каç мĕн тăвать?
5.
Халĕ кун тăршше миçе сехет?
6.
Кĕркунне кун мĕн тăвать?
7.
Çĕнĕ çулăн пĕрремĕш кунĕ?
8.
Кайăксем ăçта вĕçсе каяççĕ?
9.
Кĕркунне йывăçсем мĕн
тĕслĕ?
10.
Сентябрь уйăхĕнче мĕн
пуçланать?
5-мĕш ĕç. «Йăнăшсене тупăр» конкурс (8-мĕш слайд)
У: Ачасем, сирĕн умра карточкăсем. Килти ĕçе пурнăçланă
чух ачасем предложенисенче йăнăшсем тунă. Пирĕн вĕсене тупса тÿрлетмелле.
Йăнăшсене тÿрлетěр.
1. Кĕркунне ачасем лопатăпа ĕçлеççĕ.
2. Осенью хĕвел сахал пăхать.
3. Ачасем резиновый сапоги тăхăнаççĕ.
4. Манăн чи юратнă праздник – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
5. Кайăксем юга вĕçсе каяççĕ.
6. Йĕри-тавра грязь анчах.
7. Йывăçсем çинче çулçăсем пожелтели.
8. Кĕркунне часто çумăр çăвать.
Слайдпа тĕрĕслесси (9-мĕш слайд)
1. Кĕркунне ачасем кĕреçепе ĕçлеççĕ.
2. Кĕркунне хĕвел сахал пăхать.
3. Ачасем резина атă тăхăнаççĕ.
4. Манăн чи юратнă уяв – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
5. Кайăксем кăнтăра вĕçсе каяççĕ.
6. Йĕри-тавра пылчăк анчах.
7. Йывăçсем çинче çулçăсем саралчĕç.
8. Кĕркунне час-часах çумăр çăвать.
6-мĕш ĕç. «Кам тавçăруллăрах?» конкурс (10-мĕш слайд)
У: Слайдсем çинче тупмалли юмахсемпе 4 ÿкерчĕк, пĕр
ÿкерчĕкĕ — хурав.
Тупмалли юмахсен тупсăмĕсене тупăр.
1.
Çулла тумланать, хĕлле
пăрахать. (Вăрман, ача, упа, пулă)
2.
Пĕлĕт çинче илемлĕ хĕр
çÿрет (Хĕвел, чечек, çулçă, пукане)
3.
Çулла симĕс кĕрĕк
тăхăнать, кĕркунне — сарă кĕрĕк. (Йывăç, хăяр, çын, кушак)
4.
Çĕр ăшĕнчен шлепке тахăнса
тухать. (Кăмпа, шлепке, çырла, çын)
5.
Пĕчĕк хуранăн пăтти тутлă.
(Мăйăр, хуран, пăтă, çĕр улми)
6.
Юнĕ пур, чунĕ çук. (Палан,
пакша, çулçă, ача)
7.
Кěрхи шывра çуралать,
çурхи шывра çухалать. (Пăр, Хĕл Мучи, Юр пике, юр)
8.
Пĕр салтакăн пин алă, пин
ура. (Йывăç, салтак, чечек, сухан)
7-мĕш ĕç. Кану саманчě.
1. Куçа кантармалли самант. (19-мĕш слайд) Экран
çинче çулçă куçнине, вылянине куçпа кăна сăнасси.
2. Кĕлеткене кантармалли самант.
Икĕ ушкăнри пур ачана та сăмахсем валеçсе панă.
Ушкăнри ачасен çак сăмахсене алфавит йĕркипе вырнаçтарса доска умĕнче хăйсен
вырăнне тупасси, вĕсем патне паллă ячĕсем тупасси.
1-мĕш ушкăн сăмахĕсем (20-мĕш слайд)
кĕркунне, çумăр, хĕвел, çулçă, атă, юпа
2-мĕш ушкăн сăмахĕсем (21-мĕш слайд)
чÿк, вĕрене, пылчăк, кăмпа, авăн, çил
8-мĕш ĕç. «Кам хăвăртрах?» конкурс (22-мĕш слайд)
У: Ачасем, сирĕн умра каснă хут таткисем. Сирĕн çак каснă
пайсенчен сюжетлă ÿкерчĕк пуçтармалла. Пуçтарнă ÿкерчĕк тăрăх калав
йĕркелемелле. (Ачасем ĕçленĕ чух чăвашла кĕвĕ янăрать)
(ÿкерчĕксене слайдпа тĕрĕслесси, калавне слайд çинчи
ÿкерчĕкпе усă курса каласа парасси) (23-24-мĕш слайдсем)
9-мĕш ĕç. «Малалла: малалла…» конкурс (25-мĕш слайд)
Кашни ушкăнăн кĕске вăхăтра (1 минут) ыйтусем çине
хуравламалла.
1-мĕш ушкăн ыйтăвĕсем.
1. Халĕ çулталăкăн хăш вăхăчĕ?
2. Кĕркунне пуçа мĕн тăхăнаççĕ?
3. Кайăксем хĕл каçма ăçта вĕçсе
каяççĕ?
4. Кĕркунне мĕн çăвать?
5. Кĕр уйăхĕсем миçе?
6. Хырпа чăраш мĕн тĕслĕ?
7. Кĕркунне йывăçсем çинчен мĕн
тăкăнать?
8. Пилеш çырлисем мĕн тĕслĕ?
9. Кĕрхи пĕрремĕш уйăх мĕн ятлă?
10. Кĕркунне купăста лартаççĕ-и,
касаççĕ-и?
11. Палан вырăсла мĕнле пулать?
2-мĕш ушкăн ыйтăвĕсем.
1. Кĕркунне хыççăн мĕн çитет?
2. Кĕркунне йывăçсем мĕн тĕслĕ?
3. Кĕркунне урана мĕн тăхăнаççĕ?
4. Çĕр улмине хăçан кăлараççĕ?
5. Вăрманта кĕркунне мĕн
пуçтараççĕ?
6. Урамра мĕн çăрăлать?
7. Чăрăшсем çинче çулçăсем
ÿсеççĕ-и?
8. Çурçĕртен мĕнле çил вĕрет?
9. Пилеш вырăсла мĕнле пулать?
10.Хура кĕркунне йывăçсем мĕнле
тăраççĕ?
11. Кăрăç чăвашла мĕнле пулать?
10-мĕш ĕç «Куçаруçăсем» конкурс (26-мĕш слайд)
У: Ачасем, сирĕн умра вырăс
поэчĕсен Алексей Плещеевăн «Осень» тата Маргарита Ивенсенăн «Осень» сăввисем. Сирĕн вĕсене чăвашла сăвăласа
е калавласа куçармалла.
(Ачасем ĕçленĕ чух чăвашла кĕвĕ янăрать)
1-мĕш ушкăн ĕçĕ: Алексей Плещеевăн «Осень» сăввине чăвашла куçарасси
Осень наступила,
Высохли цветы,
И глядят уныло
Голые кусты.
Туча небо кроет,
Солнце не блестит,
Ветер в поле воет,
Дождик моросит..
2-мĕш ушкăн ĕçĕ: Маргарита Ивенсенăн «Осень» сăввине чăвашла куçарасси
Падают, падают листья
В нашем саду листопад…
Желтые, красные листья
По ветру вьются, летят.
Птицы на юг улетают,
Гуси, грачи, журавли.
Вот уж последняя стая
Крыльями машет вдали.
11-мĕш ĕç. «Юрăçсем» конкурс. (27-мĕш слайд)
«Асамат кĕперĕ» юрра икĕ ушкăн ачисем те пĕрле юрлаççĕ.
III.
Жюри членĕсем ушкăнсен ĕçĕсене пĕтĕмлетеççĕ: çĕнтерÿçĕсене палрăтаççĕ.
IV. Рефлекси. Капитансем
ушкăнри ачасене оценкăсем лартаççĕ, вĕренекенсем урок килĕшнипе килĕшменнине
тĕрлĕ тĕслĕ çулçăсем кăтарса палăртаççĕ, хăш ĕç ытларах килĕшнине калаççĕ.
Сывă пулăр, ачасем! (28-мĕш слайд)
Хушса пани
Ылтăн кĕркунне.
Сарăхнă, хĕрелнĕ çулçăсем туратсем çинчен вĕлтĕртетсе вĕçсе анаççĕ.
Вăрман çаралсах пырать. Вĕçен кайăксем те кăнтăра вĕçсе кайнă.
Мĕнле илемлĕ кĕркуннехи вăрманта! Ем-ешĕл йывăçсем хушшинче сарă, хĕрлĕ
çулçăсем курăнаççĕ. Вĕрене сап-сарă ларать, ăвăс та хĕрелнĕ, шĕшкĕ те
хăмăрланнă. Паланпа улмуççи çулсисем те саралма тытăннă.
Ылтăн кĕркунне çитрĕ. Уй-хир пушанчĕ. Кăвак тÿпере пĕлĕтсем шăваççĕ,
анчах унăн ăшши çуллахи пек мар.
Хура кĕркунне.
Халь пĕтĕмпех урăхла. Çаралса юлнă вăрман кичеммĕн курăнать. Ăна
симĕс хырпа чăрăш та илем кÿмеççĕ. Вăрман пуш-пушă.
Нумаях пулмасть вăрман питĕ илемлĕччĕ. Хĕрлĕ, сарă, хăмăр – пур тĕс те
пурччĕ ун çинче. Вĕрене чи илемличчĕ.
Ку кĕркунне çанталак уяр тăчĕ. Тăкăннă çулçăсем кăшт çил вĕрнипех
чаштăртатчĕç. Пусмассерен тип турат çатлатни илтĕнетчĕ.
Йăнăшсене тупăр
1. Кĕркунне ачасем лопатăпа ĕçлеççĕ.
2. Осенью хĕвел сахал пăхать.
3. Ачасем резиновый сапоги тăхăнаççĕ.
4. Манăн чи юратнă праздник – сентябрĕн 1-мĕшĕ.
5. Кайăксем юга вĕçсе каяççĕ.
6. Йĕри-тавра грязь анчах.
7. Йывăçсем çинче çулçăсем пожелтели.
8. Кĕркунне часто çумăр çăвать.