Китап безнен жаныбызга ингэн каныбызга сенгэн сочинение

                                           Татарстан Республикасы Яшел Үзән муниципаль районы

                                                                                                           Башкарды:

Ямилова Әдилә Марс кызы

                                      Татарстан Республикасы

 Яшел Үзән муниципаль районы

2014 ел

Һич тә күңлем ачылмаслык эчем пошса,

Үз-үземне күрәлмичә, рухым төшсә,

Җәфа чиксәм, йөдәп бетсәм, бу башымны

Куялмыйча җанга җылы һичбер төшкә;

Хәсрәт соңра хәсрәт килеп алмаш-алмаш,

Күңелсез уй белән тәмам әйләнсә баш,

Күзләремдә кибеп тә җитмәгән булса

Хәзер генә сыглып-сыглып елаган яшь, —

Шул вакытта мин кулыма китап алам,

Аның изге сәхифәләрен актарам…

             Китап безнең җаныбызга иңгән, каныбызга сеңгән. Китапсыз күңел – буш күңел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милләт – кыйбласыз милләт.Бәхетебезгә, без андыйлар түгел! Әлегә…Күңелгә бөек Тукайның шигырь юллары килә.

          Без – китаплы халык. Безнекеләр гыйлемле булган, борын-борыннан китап укыган. Бүгенге көнгә кадәр килеп җиткән кулъязма китаплар шул хактасөйли. Ул кулъязмаларны махсус күчереп язучы осталар – хәттатлар барлыкка килгән. Аннары инде басма китаплар чоры башланган. Безнең әби-бабайларыбыз үз телләрендә гыйлем өстәгәннәр, шул ук вакытта фарсыча да, гарәпчә дә укый-яза белгәннәр. Шунысын да әйтеп китү мөһимдер: заманында без үзебез генә белемле булып калмаганбыз, мәгърифәт нурларын башка тугандаш халыкларга да өләшкәнбез.Якын тирәдә генә түгел, Урта Азиянең чүлләренә, далаларына кадәр үкбарып җиткәнбез. Монысы да халкыбызның игелекле гамәлләреннән саналырга тиеш.Без күп гасырлар дәвамында дөньяви һәм дини гыйлемне фәкать китап аша алганбыз. Иман нурын да, дөнья цивилизациясенең казанышларын да, халкыбызның гыйбрәтле тарихын да, рух ныклыгын да безгә китап сеңдергән.Шуңа күрә дә без Китап Галиҗәнабләренә чиксез рәхмәтле.

     Китап дигән сихри дөнья белән танышырга безне, ул вакытта мәктәп укучыларын, татар теле укытучылары алып килделәр.Ә китапханәдә эшли торган мөләем ханымнар,Римма апа һәм Венера апа гыйлем нурын күрсәтүче булдылар.Безне кунакка чакырып,татар әкиятләрен,пьессаларын сәхнәләштереп күрсәттеләр.Мин аларны беренче укытучыларым кебек күрәм ,чөнки балада китапка мәхәббәт уяту дигән эш бик кыен,ә алар шундый рәхәтлек белән чын күңелдән башкаралар аны.

Китапханә… Бугенге көндә фәндә әлеге сүзнең гасырлар дәвамында формалашкан йөзләгән билгелемәсе бар. Ләкин  китапханәләрнең кеше тормышындагы ролен, асылын бер генә атама  эченә сыйдырып буламы икән ул? Минемчә, юктыр. Чөнки аларда  гына барлык төр мәгълүмат, үткән тарихыбыз,  олысына  да, кечесенә дә ярдәмгә килерлек киңәшләр  урын алган.  Әгәр катаплар сакланмаган булса, галимнәребез, язучыларыбыз үзләренең ачышларын китап битләренә язып шәкертләренә өйрәтеп калдырмаган булса, тарихыбыз турында кеше сөйләгәннәрдән генә күп мәгълүмат алып булмас иде. Үткәне булмаган халыкның, киләчәге дә юк дип юкка гына эйтмәгән шул борынгылар. Китапханә ул – бер буыннан икенче буынга калдырылган рухи мирас. Бар да үзгәрә: кешелек, дәүләтләр. Ә китап – мәңгелек!

«Китапханә – ул һәрберебез өчен тудырылган өстәл, анда һәркем үзенә кирәкле азыкны таба ала» , — дип яза бөек акыл иясе Аристотель. Мин бу сүзләр белән тулысынча килешәм. Яраткан китапханәмдә якташларымның үткәнен дә, бүгенгесен дә, киләчәген дә табарга була. Балачактан ук миңа китап укымаган кеше җансыз булып тоела иде.  Хәзер дә шулай, мин инде үзем укытучы һәм бу йортка укучыларымны алып киләм, яраткан китапларым белән таныштырам. Шуңа да китапханә минем өчен иң яраткан һәм кадерле урыннарның берсе.

Китапханәгә килеп кергәч тә, анда тудырылган җылы мохит, чисталык,  уку залы узенә җәлеп итә. Мәктәп укучысымы син, студентмы, өлкән буын вәкилеме, һәр төркем өчен аерым бүлек булдырылган. Үзенгә кирәкле әдәбиятны табып укы гына!

Соңгы елларда җәмгыятьтә ике фикер каршылыгын очратырга була: берәүләр вакыт белән акрынлап китапханәләр юкка чыга дип исбатласа, икенчеләре киресен, китапханәләрнен яңа юнәлештә үсә баруын тәкърарлый. Беренче фикерне мин кискен кире кагыр идем.  Әгәр китапханәләр рухи «агарту» белән бер рәттән, заман белән бергә атлап,   үзләренең электрон мәгълүмати челтәрләрен  булдырсалар, бу бер адымга алга китеш булыр иде. Яшел Үзән шәһәре китапханәсендә дә бу юнәлештә беренче эшләр башланган. Әгәр якын киләчәктә китапханәбездә күп компьютерлар, электрон китаплар урын алып, һәр кулланучының электрон карточкасы булдырылса, анда укылган китаплар исемлеге белән беррәттән, төрле китаплар, авторлар турында фикерләшүләр, тәкъдимнәр урын алса, бу чын мәгънәсендә алга китеш булыр иде. Бүгенге заман яшьләрен китапханәгә җәлеп итүнең төп юлын да мин нәкъ менә виртуаль китапханә челтәрен булдыруда күрәм.

Китаплар кайсы гына өлкәгә карамасын, безне матурлыкны күрергә, яшәргә, тормышны аңларга өйрәтә; тәҗрибә тупларга, акыл эшчәнлеген үстерергә, һәм гомумән, шәхес буларак формалашырга булыша. Китап чын мәгънәсендә безнең якын дустыбыз. Син аңа җанын теләгән сорау белән мөрәҗәгать итә аласын. Китаптан башка жәмгыятебездә белем, рухи байлык, сәнгать кебек төшенчәләр дә булмас иде.

Китапханәләргә ешрак йөрегез һәм сез үзегез өчен яңа сихри дөнья ачарсыз! 

Татарча сочинение “Безнең гаиләдә китап|Безнен гаилэдэ китап”

Сочинение на татарском языке на тему “Безнең гаиләдә китап”/”Безнен гаилэдэ китап”Безнең өйдә китаплар бик күп. Аларны әти-әнием студент вакыттан бирле җыйганнар. Хәзер инде аларга апам белән минем дә китапларым елдан-ел өстәлеп бара. Китаплар белән безнең бер зур шкаф тулган.
Әтием китапларны билгеле бер тәртиптә урнаштырган. Әдәби әсәрләр китап шкафының аерым киштәләренә тезелгән. Бер киштәсендә татар язучыларының китаплары, икенче киштәсендә рус һәм чит ил язучыларыныкылар куелган. Ә аерым бер киштәне татар халкы, тел һәм әдәбият тарихына караган хезмәтләр алып тора. Аның белән янәшә − әтиемнең китаплары. Анда төрле техник белешмәләр, йорт һәм ремонт эшләре буенча китаплар һәм тарихи китаплар (әтием − тарихчы) урын алган.
Әнием бик еш куллана торган китапларның да үз урыннары бар. Болар − аш-су пешерү, варенье-консервлар ясау турында, гөлләр-чәчәкләр үстерергә, тегәргә, чигәргә һәм бәйләргә өйрәтүче китаплар.
Апамның һәм минем китапларыбыз да аерым-аерым киштәләрдә саклана. Болар инде төрле сүзлекләр, классик язучыларның мәктәптә өйрәнелә торган әсәрләре, дәреслекләр, компьютер программалары буенча берничә төрле белешмә, балалар өчен китаплар. Апам рәсем сәнгате белән кызыксына, шунлыктан аның киштәсендә төрле рәссамнарның һәм сынчыларның альбомнары да бар.
Ә газета һәм журналлар китап шкафының аскы өлешен тулысынча яулап алганнар. Без аларның кайберләрен ел саен мәктәпкә макулатурага тапшырабыз, тик алар бер дә кимеми, гел артып кына бара шикелле.
Әлбәттә инде, һәрберебезнең яраткан китаплары бар. Әти төрле белешмәләрне, фатирда ремонт ясау буенча китапларны еш файдалана. Әдәби китапларны да укый. Әни аш-су пешерү, йорт эшләре буенча булган китапларны күп куллана. Ул китапларда аш-су пешерү буенча рецептлар, кер юу, тегү, кием чистарту буенча файдалы киңәшләр бик күп. Мин яхшы һәм тиз итеп компьютерда эшләргә өйрәнмәкче булам, шунлыктан төрле программаларны аңлаткан китапларны еш файдаланам.
Өйдә китаплар күп булу, ягъни шәхси китапханә булу бик җайлы. Ниндидер мәгълүмат кирәк булганда, тиз генә карап аласың, укырга кирәкле әдәби әсәр дә кул астында гына, эзләп йөрисе юк. Өйдә шундый зур китапханә булдырганнары һәм китапны яратырга өйрәткәннәре өчен, мин әти-әниемә бик тә рәхмәтле. Алла боерса, үземнең балаларымны да китапны яратырга өйрәтермен.Еще сочинения на татарском языке со схожей к “Безнен гаилэдэ китап” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)

Мин кулыма китап алам… Без
– китаплы халык

Һич тә
күңлем ачылмаслык эчем пошса,
Үз-үземне күрәлмичә, рухым төшсә,
Җәфа чиксәм, йөдәп бетсәм, бу башымны
Куялмыйча җанга җылы һичбер төшкә;
Хәсрәт соңра хәсрәт килеп алмаш-алмаш,
Күңелсез уй белән тәмам әйләнсә баш,
Күзләремдә кибеп тә җитмәгән булса
Хәзер генә сыглып-сыглып елаган яшь, —
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аның изге сәхифәләрен актарам…

                                           Г.Тукай

Бала
күңеле кече яшьтән үк китапка тартыла. Матурлыкка, камиллеккә, сәнгатькә
омтылуны табигать үзе салган, күрәмсең. Якыннарын ул: “Китап укы, әкият
сөйлә», — дип аптыратып бетерә. Әмма, ни гаҗәп, үзе хәреф таный, укый белә
башлагач, бу омтылыш кими. Иң кызганычы шунда: башлангыч сыйныф ахырында укучы
матур әдәбияттан читләшә башлый, мәктәпне төмамлап чыкканда китап сөючеләр
бармак белән генә санарлык кала. Нәрсә эшләргә?

Яңа чорлар килде. Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы.
Техниканың, электрониканың үзгәрүенә күз дә иярми, компьютерлар, кесә
телефоннары, телевизорлар, музыка тыңлый торган төрле аппаратуралар безнең күз
алдында яңара, камилләшә. Яшьләребезнең
күбесе шул компьютер дип чукына. Уены да шунда,
дәреслекләре дә, фильмнары да, музыкасы да, фотосурәтләре дә, хәтта
шпаргалкалары да… Компьютер киләчәктә китапны алыштырмасмы? Калын-калын
китаплар хәзер үк инде уч төбе кадәр дискетка сыеп бетә. Татар теле укытучылары
«балалар китап укымый” дип зарлана. Кызганычыбызга, бу чыннан да, шулай.
Балаларны да аңларга тырышырга кирәк: алар бит кызыклыракны, мавыктыргычракны,
җиңелрәкне карыйлар. Димәк, дәреслекләр, китаплар да балаларның игътибарын
җәлеп итәрлек булырга тиеш.

Ана сөте белән кермәгәнне, тана сөте белән кермәс, дигән шикелле,
китап белән кермәгәнне, компьютер белән кермәсә нишләрбез? Беренчедән,
компьютер — компьютер инде ул. Аның җаны да, хисе дә юк. Виртуаль дөнья – реаль
дөньядан, тормыштан аерылу дигән сүз. Икенчедән, компьютерның милләте юк. Күпме
генә тырышлык салсак та, күпме генә үзебезчә сөйләштерергә тырышып карасак та, компьютерны
татарлаштырып булмас шикелле.

Тормыш
бүгенге көн укытучылары һәм китапханәчеләр алдында яңадан-яңа бурычлар куя.
Хәзерге көндә мәгълүматлы, югары белемле булудан тыш, гамәлдә аларны куллана
белү дә кирәк. Милли рухны саклап яшәүче, телебезне киләчәккә алып барырга
сәләтле яшь буын тәрбияләү — безнең төп бурычыбыз.

Шушы
максат-бурычларны тормышка ашыру максатыннан, без үзебезнең үзәк район китапханәсе
белэн уку елы барышында гел хезмәттәшлек итеп торабыз. Бигрәк тә Горшунова
Валентина Александровна, Исламова Фәүзия, Гыймадиева Гөлүсә белән тыгыз
элемтәдә торабыз. Алар үз эшләрен яратып эшләүче, фидакарь җанлы кешеләр. Без 
аларда еш булабыз: бергәләп очрашулар уздырабыз, китап укучылар конференцияләре
оештырабыз.

Тәрбияви
темаларга сөйләшү, әңгәмәләр оештырганда укучылар күңеле әхлакый проблемалар
аша уза, алар үз карашын, үз фикерен әйтергә өйрәнә, бәхәсләшә. Бу исә, әхлакый
шәхес булып формалашуга зур йогынты ясый. Шушы максаттан, мин
укучыларныңфикерлөү сәләтен һәрьяклы үстерүгә, һәр укучы белән индивидуаль
эшләүгә, укучыларны милләтен, туган туфрагын, нигезен, өти-әнисен,
өби-бабаларын, үз нәселен, туган телен яратучылар итеп тәрбияләргә тырышам.
Чөнки укучыларда милли үзаң формалаштыру — халкыбыз тарихын яхшы белүче,
милләте белән горурланучы шәхес тәрбияләү дигән сүз.

Әсәрнең
икенче үзенчәлеге -әхлак төрбиясе бирүдә. Барлык әсәрләрдә дә рәхимлелек,
гаделлек, яхшылык, матурлык бар.
“Яхшылыкка — яхшылык белән җавап бирерләр”, “начарлык эшләсәң, җәзасын
алырсың», “кешеләрне хөрмәт итсәң, үзеңне дә хөрмәт итәрләр” кебек
тәрбияви моментларга зур урын бирелә.

       Ә хәзерге
чорда бу бигрәк тә мөһим, чөнки радио — телевидение, урам йогынтысы аларның
аңына һәм рухына әдәпсезлек үрнәкләрен сеңдерә, милләтнең гасырлар буе
формалашкан әхлак кагыйдәләрен кире кага. Шуңа күрә укучыларны милли рухта,
төпле фикерле итеп тәрбияләргә кирәк.

      
Китап безнең җаныбызга иңгән, каныбызга сеңгән. Китапсыз күңел – буш күңел,
китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милләт – кыйбласыз милләт. Бәхетебезгә,
без андыйлар түгел!

Лаеш районы Пәрәү гомуми урта
мәктәбе
2 апрель- Халыкара балалар
китабы көне Китапханәче: Гайнуллина
Р.С.
2015-2016 уку елы
Бу кичәдә китапка сакчыл караш тәрбияләү, укучыларның китап-
дәреслекләрен кызыксынып аңлап укуына ирешү максаты куела.
Китап күргәзмәсе оештырыла, китапка багышланган сүзләр язылган
плакатлар куела.
Китапханәче:(Табышмак әйтә.)
Юк аягы, юк күзе,
Сөйли, өйрәтә үзе.
Телгә аннан оста юк,
Аннан якын дус та юк.
Нәрсә ул? (Китап)
-Әйе, укучылар. Безнең бүгенге бәйрәмебез китап турында. Ул “Китап
киңәшчең синең, дустың ярдәмчең синең…” дип атала.
Яшь дусларым! Иртәләрен кояш белән бергә уянып, әти-әниләрегез
эшкә җыенганда, сез дә изге сәфәргә кузгаласыз – ак корабны
хәтерләткән мәктәбегезгә юл тотасыз. Сезнең дә үз хезмәтегез бар. Ул
гыйлем алу. Көмеш кыңгырау моңлы чыңнарын таратуга, дәрескә кереп
утырасыз һәм иң беренче булып кулга китап аласыз.
“Китап.. Ике катыргы арасына тыгызлап тутырылган чуар кәгазь. Бары
шул гына, ә яхшылап уйлап баксаң, адәм балалары уйлап чыгара алган
сирәк могҗизаларның берсе. Могҗизаларның могҗизасы”- дип язды
Ибраһим Гази.
Китап тормышыбызда иң кирәкле әйбер. Ул киңәшче дә, сердәш тә.
Яхшы китап һәрвакыт күңелдә саклана. Аны гел укыйсы килеп тора.
Менә бүген без халыкларны үзара таныштыручы, чорлар арасына күпер
салучы Китап турында сөйләшербез. Иң беренче плакатларга күз
салыйк әле.
“Белем алыйм дисәң ничаклы-
Сөй, хөрмәт ит, ярат китапны!” (Г.Тукай)
“Китап уку-гаҗәеп тәрәзә ул, шуның аша балалар дөньяны һәм үзләрен-
үзләре күрәләр һәм танып беләләр” (В.А. Сухомлинский.) һ.б.
Бу сүзләр китапның кешенең дусты икәнлеген, аны хөрмәт итәргә
кирәклекне аңлата.
1 укучы: Кем күп белергә тели-
Китап була кулында.
Менә хәзер сүз башлыйбыз
Шул якын дус турында.
Укый аны өлкәннәр дә,
Укый аны балалар —
Шулай гыйлем чишмәсеннән
Алар белем алалар.
Мәктәпкә килеп керүгә
Алабыз кулга китап.
Гомер буена укыйбыз
Һич кенә булмый туктап.
Мәктәптә иң кирәклесе-
Иң әйбәт өйрәтүче.
Беләбез ич, ул белемнең Учагын көйрәтүче.
1 а.б. Һич тә күңелем ачылмаслык эчем пошса,
Үз-үземне күралмыйча рүхым төшсә…
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аның изге сәхифәләрен актарам”,-дип язган Габдулла Тукай.
Китап яратканнар яхшы белә: китаптан якынрак дус, иптәш, сердәш
җирдә дә юк.
2 а.б. Тормыш синең алга берсеннән-берсе четереклерәк сораулар
китереп куйганда да, олы юлга кузгалыр алдыннан кая барырга дип
аптырап калганда да, кем беләндер сереңне уртаклашасы , киңәш
-табыш итешәсе килгәндә дә иң беренче газиз анаңа, аннан китапка
мөрәҗәгать итәсең.
Ике алып баручы бергә: Китап юл күрсәтүче маяк ул.
1 а.б. 2 апрельдә Халыкара балалар китабы көне бәйрәм ителүе
тикмәгә генә түгел. Ул- бөек әкиятче, Дания язучысы Һанс Христиан
Андерсенның туган көне. Андерсен әкиятләрен укып үсмәгән малайлар,
кызлар бар микән? Булса алар инде дөньядагы иң зур могҗизаның ни
икәнен дә,иң саф йөрәкле, иң ихлас күңелле геройларның кайда
яшәгәнлекләрен дә белмиләр. Китап укуның никадәр рәхәт мизгелләр
алып килүен дә аңламый калалар.
2 а.б.Андерсеннан соң да ничәмә-ничә буын әкиятче алышынган инде.
Алар әле дә үзләренең укучыларын изгелеккә, игелеккә өндиләр. Олы
тормышка аларны җитәкләп алып керәләр.
(Сәхнәгә укучылар чыга алар үзләренең яраткан китапларына
мәдхия әйтәләр)
1 укучы: Китап әдәпле булырга өйрәтә.
2 укучы: Китап барча кешеләрне, өлкәннәрне һәм кечеләрне дә ихтирам
итәргә кирәклкене төшендерә.
3 укучы: Китап Ватанны сакларга өйрәтә, ил тарихы белән
таныштыра.
4 укучы: Китап гадел булырга өйрәтә. Ялганны, хыянәтне фаш итә.
5 укучы: Китап хезмәтне яратырга өйрәтә. Хезмәт кешесенә хөрмәт
тәрбияли.
6 укучы: Китап сәламәт яшәү серләренә төшендерә.
7 укучы: Алтын җирдән табыла, акыл китаптан.
8 укучы: Китап- бакча ул, андагы язулар- шул бакчаның гөлләре.
Барысы бергә: Халыкара балалар китабы көне- уртак бәйрәмебез
котлы булсын!
1 укучы: Китап- киңәшчең синең,
Дустың, ярдәмчең синең
Ул хөрмәткә бик хаклы-
Кадерлә син китапны .
Почмакларын бөкләмә
Битләрен дә ертма син.
Керле кул белән аны
Беркайчан да тотма син.
Ул яратмый пычракны-
Керне, тузанны, тапны,
Саф, керсез күңелең белән
Бик чиста тот китапны.
2 укучы:
Җир йөзендә төрле-төрле
Никадәрле китап бар. 3укучы: Әмма барлык китапларның
Бик калын да, бик олы да,
Кечкенә дә китаплар.
Иң беренче баскычы,
Күңелләргә иң тәү башлап
Белемгә юл ачучы,
Тирән серләр сараена
Тәүге ачкыч бирүче,
Беренче кат шул сарайга
Безне алып керүче
4 укучы:Тик бер китап.
Аңа тиңдәш
Нинди китап бар тагы?
Беләмсең, ул нинди китап?
Ул –“Әлифба” китабы.
5 укучы: И Әлифбам,
Син-тәүге фәннәрнең
Тәүге баскычы.
Син кадерле,
Син-туган телемнең
Алтын ачкычы.
Укучылар башкаруында җыр: “Өйрәтерсең дустым Әлифба”
(Н.Дәүли сүз.)
Китапханәче: Укучылар, матур рәсемнәренә сокланып язуларын укып
караган беренче китабыгызны хәтерлисезме? Нинди генә китап булса да,
ул сезне игелеккә, шәфкатьле булырга, матурлыкны күрә белергә
өйрәтә. Китаплар- буыннарның акылын, белемен үзләренә туплаган
тиңдәшсез хәзинә.
1 укучы: Китап укырга яратам
Вакыт булган чакларда
Рәхмәтләрем чиксез минем
Китап язучыларга.
2 укучы: Сердәшчем дә, киңәшчем дә,
Якын дустым да китап,
Дөньядагы бар нәрсәне
Сыйдырган нурлы китап.
3 укучы: Китап дусты кешеләрнең
Һәм иң якын сердәше,
Һәрвакытта кирәк була
Безгә китап киңәше.
4 укучы: Кешеләрнең күзен ача
Безнең яраткан
Барысы бергә: китап!
2 а.б. Китап ул- рух күтәргеч илһам чишмәсе. Син кулыңа китап
алдың. Сиздеңме –аның тышлыгын ачканда син гүзәл бер дөньяның
ишеген ачтың.
4 укучы: Кешенең дусты китап.
Төшермә син аңа тап.
Ямансулап утырганда,
Ал да укы син китап.
5 укучы: Рәхмәт сиңа! Китап!
Ертып минем күздән
Барлык уйдырмалар пәрдәсен, Син күрсәттең, бөтен биеклектә
Гадилеген һәрбер нәрсәнең.
1 а.б. “Китабы бар халык үлмәс”. Чөнки ул аның хәтере, юлдашы,
киңәшчесе, теле, укытучысы. Бу турыда татар халкының бөек
шагыйре Г.Тукай болай дигән:
“Укып барган һәрбер юлым, һәрбер сүзем
Була минем юл күрсәтүче йолдызым”.
Укучылар башкаруында: “Туган тел” җыры.
6 укучы: Дөнья белән танышулар
Башлана китаплардан.
Әти-әниләр тормышка
Китап тотып атлаган.
Авыр сугыш елларында
Солдат катомкасында
Китап атакага барган,
Кергән бомба астына.
Әлифбадан хәреф танып,
Белем алып үзенә,
Гагариннар чиксезлектән
Караган җир йөзенә
Үтәр еллар…
Алда юллар…
Синең тормыш юлларың.
Телим кулыңда һәр көнне
Яхшы китап булганын.
Китап белән дус икәнсең
Бер шатлык, бер ямь бит ул.
Айлык-көнлек кенә мени,
Гомерлек бәйрәм бит ул.
7 укучы: И китап, кайсы гасырның
Серләре эчләреңдә?
Өлешең зурдан тарихның
Бар изге эшләрендә
Кемнәрдер, надан халык, дип,
Татарны хурлаганда,
Кадими чорлар артыннан
Китаплар сөрән сала.
Китсә дә татар баласы,
Сөрелеп илдән-йорттан,
Иң элек газиз китабын
Коткарып калган уттан.
Киләчәк көннәр катында
Татар да булсын, дисәк
Китаптан алыйк сабакны,
Китапка тотыйк исәп.
2 а.б. Бездә балалар китабының бишеге- Татарстан китап нәшрияты.
Безнең кулыбызга шатлык булып килеп керүче китапларның күбесе
шунда туа. Китапсыз өй –тәрәзәсез бүлмә ул. Балалар китабы
тәрәзәләрнең иң кояшлысы, көнгә караганы.
Алар аша күңелләребезгә җылы, якты нурлар тулсын!
8 укучы: Бар минем дускаем
Иң якын сердәшем.
Һәр җирдә, һәр эштә Киңәшчем, иптәшем.
Өйрәтә ул миңа
Бар фәнне, телләрне.
Юк аның белмәгән
Сәнгате, һөнәре.
9 укучы: Күргәне, белгәнен,
Барын да аңлата.
Көлдерә, җырлата,
Уйлата, юата.
Син аны беләмсең?
Кем соң ул, уйлап тап.
Иң якын дускаем,
Киңәшчем ул китап.
1 а.б. Китап бер буынның икенче буынга рухи васыяте, безнең
кебек сабыйларга, хәтта өлкәннәргә дә аксакалларның киңәше ул.
Китапханәче: Укучылар, сез яратып укый торган китаплар матур
тышлы, күп рәсемле. Ә сез аларны саклап тота беләсезме соң?
(Китап булып киенгән өлкән сыйныф укучысы чыга. Китапны
саклап тоту киңәшләре белән таныштыра, киңәшләр
плакатка язылган.)
Нәни дустым!
-Караңгы урында укыма: күзләреңне бозарсың. Укыганда, яктылык
күзләреңә түгел, китабыңа төшсен.
— Минем битләремне ачканда бармагыңны төкерекләмә, битләремне
өстән, почмактан ача башла.
— Тукталып калган урында карандаш яки тырнак белән эз ясама,
кыстыргыч куй.
— Мине кояшка куйма : югыйсә тышым кибеп кубар, битләрем
саргаер.
-Рәсемнәремне буяма, ертылган битләрен ябыштыр.
— Мине өстәлгә куйганчы, өстәл өстен кара: юеш түгелме, икмәк
валчыклары юкмы?
— Әгәр миндәге әсәрләрне ошатып укыгансың икән, башка
иптәшләреңә дә укырга тәкъдим ит!
Барлык балалар бергә: Киңәшләреңне истә тотарбыз китап
дус.
Шундый матур рәсемле.
Рәссамнар бик тырышып
Ясаган ул рәсемне.
Ә кәгазен ясарга
Күпләрнең көче кергән.
Кәгазне яшел дустыбыз
Агач куаклар биргән.
Беркайчан да китапның
Үткән юлын онытма.
Рәнҗетмә син китапны,
Аның битләрен ертма!
2 а.б. Бездә ел саен бик күп китаплар басыла. Ахырынача һәм
аңлап укылган китаплар гына тәрбия көченә ия. Халыкта”Китап –
белем чишмәсе”, “Китап укысаң белемең артыр, укымасаң –
белгәнең дә онытылыр ”, “Китап-тормыш көзгесе” дигән мәкаль-
әйтемнәр бар. Китап кешедә күркәм сыйфатлар тәрбияли, дөньяны
10 укучы: Кулыма китап алдым, Йоннарыңны кабарткансың,
Калтырыйсың күр инде.
Җылыда җырлавы рәхәт-
Әйдә, безгә ……………(кер инде!)
2. Бабайларга авылга
Кайтсам җәен кунакка,
Дәү әти һәм дәү әни
Тукый минем……………..(колакка)
Бозаудан сак бул! –диләр
Усал, сөзгәк ул!-диләр.
Күргән инде мин аны:
Бозаулары- мөгезсез.
Мөгезсез ул беркемне
Сөзә алмый ………………(күрерсез!)
2. Утлар матур булса да,
Кояшка җитми инде,
Нурларын кояш кебек
Берсе дә ……………….(сипми) инде.
Безнең өчен балкый ул,
Безнең өчен гел яна.
Кояштан да җылы ут
Юктыр бөтен …………..(дөньяда)
4.Таныштым мин бер фил белән,
Диңгез буена баргач.
Шундый дуслаштык, ул мине
Утыртып йөртте…………….(аргач)
Өч кило кәнфит һәм шикәр
Ашаттым мин фил дуска.
Гел филгә атланып йөргәч,
Охшап беттем ………………(индуска).
танып белергә булыша. Әйдәгез барыбыз да китап белән дус
булыйк!
Китапханәче: Укучылар ә хәзер сезнең белән “ Без шагыйрьләр”
уены уйныйбыз.
Мин сезгә шигырь укыйм, ә анда бер сүзе төшеп калган, сез шуны
рифмага туры китереп табасыз.
1. И песнәгем, белеп торам,
Күреп торам туңгансың.
Соң син безнең балконга
Җылы эзләп………………(кунгансың)
Китапханәче: Ә хәзер “Бу геройларны беләсезме?”-дигән уен.
1).Тубым суга төште кем елый? (Әминә, Таня)
2).Чанасын өстерәп чыгып китте өеннән. Кызның исеме? (Ләйлә)
3).Хуҗа Насретдинның якын дусты? (Ишәк)
4).Буратино әкиятендәге зәңгәр чәчле кыз? (Малвина)
5).Кәҗәнең дусты? ( Сарык)
6).Утлы күмердән яралган малай? (Ут малай)
7). Шәүкәт Галиев шигырьләрендәге малай? (Шәвәли)
8).Бал ярата һәм иртән кунакка йөрергә ярата? (Винни Пух)
9).Даниянең бөек әкиятчесе? (Г.К. Андерсен)
10).Саламторханга патша кызын яучылаучы җәнлек? (Төлке)
11).Төлке Алисаның дусты? (Мәче “Базилио”)
12).Камырдан ясалган малай? (Камыр батыр) 13).Утыннан ясалган малай? (Буратино?)
14).Гөлчәчәкне куучы явыз җәнлек? (Бүре)
15). Кырлай урманнарында йөрүче бер мөгезле җәнлек? (Шүрәле)
Китапханәче: Кичәбез шуның белән тәмам, кичәдә катнашучыларга
рәхмәт белдерәбез.

Нәни дустым!
-Карангы урында укыма:
күзләреңне бозарсың. Укыганда
яктылык күзләреңә түгел,
китабыңа төшсен.
-Минем битләремне ачканда
бармагыңны төкерекләмә,
битләремне өстән, почмактан
ача башла.
-Тукталып калган урында
карандаш яки тырнак белән эз
ясама, кыстыргыч куй. -Мине кояшка куйма: югыйсә
тышым кибеп кубар, битләрем
саргаер.
-Рәсемнәремне буяма, ертылган
битләрен ябыштыр.
-Мине өстәлгә куйганчы, өстәл
өстен кара: юеш түгелме,
икмәк валчыклары юкмы?
-Әгәр миндәге әсәрләрне
ошатып укыгансың икән, башка
иптәшләреңә дә укырга
тәкъдим ит!

Подробности

Автор: Силуза Исламова

Опубликовано 30 Июнь 2014

Просмотров: 4264

Эссе

Һөнәрем минем –
китапханәче

Тат.Бүләр урта мәктәбе китапханәчесе Исламова Силүзә Гәләй кызы
Мәктәп китапханәсендә эшли башлавыма да ун елдан артык вакыт үтеп киткән.Әле беренче эш көннәремне уйлыйм да, үземнең китапханә эше турында бик аз белгәнемне искә төшерәм. Башкалар эшләгәндә бик җиңел кебек бит инде, китапны табып бирәсең, китергәч урынына куясың. Шулай дип уйлый торган идем. Ләкин эшли башлагач, китапханә эшенең төбенә төшкәч, бу һөнәрнең нинди икәненә төшендем. Китапханәче һөнәре дә җаваплы, авыр, вак, күп хезмәт таләп итә торган һөнәр икән.Еллар узып азмы – күпме тәҗрибә туплагач шуңа төшендем.
Китапханәче һөнәрен гаять киң кырлы, өстәмә белем бирүче укытучы дип әйтер идем мин.Чөнки күпме байлыкка хуҗа бит без.Әдәби әсәрләр, энциклопедияләр, сүзлекләр, электрон дәреслекләр, таблицалар һ.б.
Ә инде шушыларны укучыга җиткерү, тәкъдим итә белү китапханәчедән тора.Яңа кайткан китаплар белән таныштыру, яңа гына чыга башлаган газета – журналлар белән таныштыру өчен төрле ысуллар куллану отышлы.Ләкин, хәзерге замана баласын китап укуга тарту җиңел димәс идем мин. Бүгенге көндә тормышыбызга ныклап үтеп кергән телевизор, компьютер, интернет- китап укуга булган ихтыяҗны бик нык киметте.Әлбәттә, телевезор каршында утыру күпкә җиңелрәк.Чөнки укыйсы да юк, уйлыйсы да юк.Ләкин без бары тик китап укыганда гына андагы геройлар белән бергә көенәбез, шатланабыз.Мин үзем китапны укып бетергәнче шул кешеләр белән яшим.Әле укып бетергәч тә кат — кат әсәр турында уйлыйм, мин алар урынында нәрсә әйтер идем икән дим.Аннан соң минем үзем өчен, китап уку тел байлыгын арттырырга ярдәм итә, әле ошаган урыннары булса блокнотыма язып куям.
Минем иң зур теләгем, шушыларны укучыга җиткерү.Моның өчен төрле ысулларны куллланып карыйм.Күп төрле әдәби иртәләр, викториналар, китап күргәзмәләре, әңгәмәләр үткәрәм.Бер генә язучының да юбилейларын билгеләми калмыйбыз. Хәзерге укучыга китапны күрсәтеп , исемен атау гына җитми, аны җәлеп итәрлек юллар эзләргә кирәк.Моның өчен китапның иң кызыклы өлешен укып күрсәтү, аны тулаем уку өчен этәргеч булып тора. “Китап киңәшчең синең”, “Китап уку өчен 17 сәбәп”, “Киләчәккә китапханә аша” дигән китапханә дәресләре бик файдалы дип саныйм.
Китапханә — информацион үзәк булырга тиеш. Заман белән бергә атлаучы китапханәче өчен хәзер бик күп мөмкинлекләр бар.Китапханәдә компьютер, проектор булу минем өчен зур бәхет.Болар төрле электрон дәреслекләрдән, язучыларның СД дискларын, аудио дискларын куллану өчен мөмкинлек бирә.Булмаганнарын үзем төзим, китаплардан, газета – журналлардан, интернеттан материал җыеп презентацияләр төзим.
Китапханә үзенә тартып торсын дисәң, әлбәттә анда шартлар булырга тиеш.Безнең мәктәп китапханәсендә бар мөмкинлекләр дә бар. Китапханә зур, якты, китаплар тиешенчә киштәләргә тезелгән, газета – журнал уку өчен уку залы бар.Күп төрле стендлар, папкалар укучылар өчен ярдәмлек булып тора.Гөлләр яратам, алар да бүлмәмне бизәп торалар.
Мин үз эшемне бик яратам.2009 -2010 нчы уку елында район китапханәчеләрен кабул иттем.Алар да эшемә яхшы нәтиҗә биреп китте.Төрле конкусларда катнашырга яратам.Ике укучы район күләмендә узган “Иң күп китап укучы” бәйгесендә 2 – 3 урыннар алды.2009 нчы елда узган “Иң яхшы китапханә” конкурсында 2 урын алдым.Мондый җиңүләр мине тагын да яхшырак эшләргә рухландырып тора.

Яңа китап укыгач

Авыл
китапханәсенә татар телендә нинди генә
китап кайтса да, укымыйча калдырмыйм.
Әдәбияттагы һәр яңалык белән кызыксынып
барырга тырышам. Китап ошаса, аны
башкаларга тәкъдим итәм, тәэсирләрем
белән бүлешәм.

Әхсән
Баяновның «Урланган ай» дип исемләнгән
повестьлар җыентыгын бер сулыш белән
укып чыктым. «Җәй белән җәй арасы»
әсәренең кечкенә күләмдәге беренче
бүлегеннән туган кызыксыну китапның
соңгы битләренә кадәр барды. Хәер, аның
бүлек саналуы бераз сәеррәк тә, чөнки
бары кереш, башлам вазифасын үти.

Малай
төш күрә. Үсмер дә төш күрә. Икесе дә
чабышкы рәвешендәге бәхет атына атлана.
Берсенеке кача, икенчесенеке хуҗасын
егып ук төшерә.

Буш
кул белән калган үсмерне әле хатын-кыз
бәхетле итә ала. Ир-атка әверелгәч,
төшендә үзен әсир иткән кызга чәчәкләр
өзеп бирә, аның белән мәхәббәттә аңлаша.
Уянса, юрганын кочып ята, имеш.

Картлык
көненәчә ул аларның һичберсен дә онытмый
һәм, әллә гомер — юш килгән төш кенәме
соң, дип баш вата.

Әлеге
кешенең исем белән бирелмәве башламга
тормыш фәлсәфәсен уздыру функциясе
йөкләтелгән булуны күрсәтеп тора.

Икенче
бүлектә без шул сорауга җавап эзләүче
җитмештән узган Ильяс карт белән
очрашабыз. Әле ул колакка да каты түгел,
күзләре дә сизгер, йорт тирәсендә
матавыклануы аның гаиләдә дә кирәклеге
хакында сөйли.

Ильяс
абзыйның күңелендә, язмышына буйсынып,
бәхет эзләп йөргән кешенең тынгысыз
тормышы турында аянычлы нәтиҗә бар.
Талканнарының тыныч бәхет булмавы көн
кебек ачык, ди ул. Күргән-белгәннәре
арасында атын саклап кала алган
Фәтхелисламнан гына көнләшерлеге бар
аның.

Бәхет
— багана, утыртсаң, утыра, аударсаң,
ава, дип тә өсти әдип. Шулай икән, бәхетле
булу кешенең үзеннән дә тора ич!

Ә
бәхетнең чиге бар. Балачак хатирәләрендә,
хыялларында изрәп утырган картны, шул
хакта уйлап куюга ук, аяз көнне яшен
суккандай итә. Ямаулы карга бер чебешен
алып китә, карчыгы Бәһрәмия аннан
күршеләре алдында адәм көлкесе ясый.

Кеше
бәхетсезлекне дә чикли ала. Ильяс әнә,
бүгенгенең газапларыннан качып, чишмә
буена килә һәм сөйгән ярын хатирәләренә
дәшә. Аны очраткан җәй белән җәй арасында
кырык ел икән. Шулай итеп, икенче бүлектә
әсәр атамасына салынган мәгънә ачыла
башлый. Калган кисәкләр Ильяс карт
гомерендәге җәйләрнең һәрберсен диярлек
берәм-берәм тасвирлый. Аны атсыз
калдырган, сугышка алып киткән, хатынлы
иткән, балалар шатлыгы китергән җәйләр
бар. Ә кышлары… Ильяс абый алар хакында
сөйләми диярлек, үзен бәхетле иткән
җәйгә тиң кышларны гына тасвирлый ул.
Ел фасыллары бер-берсенең урынын ала.
Бәхетсезлек алып килгән җәйләр — кышка,
сөеклесе белән янәшә яшәткән кышлар
җәйгә әйләнә.

Ни
җитми кешегә? Үзеннән дә зуррак санаган,
хөрмәт иткән, яраткан кызга өйләнә
ләбаса! Һәм, гаиләсен,
үзен тәмам онытып, җыры белән әсир иткән
Рәгыйдәгә үлеп гашыйк булып, аларның
театр труппалары артыннан сабый бала
кебек ияреп йөри.

Сугышта
сәламәтлеген югалткан ирнең кешеләргә,
һич югы кемгәдер кирәк буласы,
сөясе-сөеләсе, үзен аңлаучы табасы,
сәхнәдә артист итеп тоясы килә. Ул —
рухы, яшәү рәвеше, дөньяны кабул итүе
белән чын сәнгатькәр. Хисләр дулкынында
яши, талант алдында баш ия, матурлыкка
табына. Авыл тормышы бик якын булса да,
печән чабар, балалар үстерер өчен генә
яратылмаган ул. Аның шул авыл
кешесенең күңелен күрәсе, көннәрен
бизисе, хәленә керәсе, сәхнә аркылы аңа
гыйбрәтләр җиткерәсе килә. Геройның
гаилә коруы да шул хыяллары белән бәйле.
Юкка гына китапханәче кызны, кичәләрне
башлап йөрүчене кияүгә алмый бит инде
ул!

Бәһрәмия
— начар хатын-кыз түгел, авыр сугыш
елларында ничә баланы исән-имин яшәтә,
йортны төзек тота, әхлагын да бозмый,
ярдәмгә яраксыз кайткан иренә дә авыр
бәрелми, әмма кырыс заман андагы иң уңай
сыйфатларны юкка чыгара. Хыялыйлыгын
югалта, сәхнәдән күңеле бизә, артыгы
белән тормыш мәшәкатьләренә бата.
Берәүгә нәкъ менә аның кебек хатын бик
ошар иде дә. Ильяска — юк, ул, китаплар
яндырганда, Бәһрәмиянең пьесалар
җыентыгын яшереп калдырудан куркуын
аңламый, аның беретка урынына гади яулык
киюен дә яратмый. Хатынының картаеп
китүенә дә күңеле әрни ирнең. Тормышны
да рольләр башкару дип бәяләгән Ильяс
өчен Бәһрәмия башкарган ирләр роле ошап
бетми, шул ук вакытта ул бу рольне үзе
дә уйнарлык хәлдә түгел.

Ильяс
тормыш үзгәрешләренә заман авырлыклары
сәбәпче икәнлеген аңлый, әмма элекке
Бәһрәмияне табу өчен, һич көч түкми. Ул
үз идеалын икенче берәүдә — Рәгыйдәдә
күрә.

Кинәт
кабынган мәхәббәт уты гомер ахырынача
озата бара аны. Ә бит, бер уйлап карасаң,
Бәһрәмиянең яшәү шартларына куелса,
Рәгыйдә шул ук вазифаларны җилкәсенә
алыр иде. Артистлар башкачарак көн күрә,
уйлый шул. Ильяс хакына гаиләсен
таркатудан да курыкмый Рәгыйдә, әмма,
иремнән баш тарттым, дип белдерсә дә,
алай ук булмавы да күренә. Яшьләрчә
кабат сөю хисе белән әсәрләнгән Ильяс
аннан күңел биздерерлек сыйфатлар
эзләми, сөйгәнен һичбер нәрсә өчен
гаепләми. Кызның гаиләле кешене яратуы
гадел, табигый тоела, ул үзен бары Рәгыйдә
белән генә күз алдына китерә. Салкын
сулы елга аша бер-берсенә каршы килгән
ике җан бу яратуның үлемнән дә көчлерәк
икәнлеген исбатлый.

Кеше
күңеле — төпсез кое. Ул бәхетен һәрвакыт
читтән эзли. Язучы да монда һичкемне
гаепләми, берәү дә моны дөрес түгел дип
санамый. Сюжет шундый ки, һәр кеше, үз
карашларыннан чыгып, геройларга
мөнәсәбәтен тудыра ала. Милли традицияләрдә
тәрбияләнгән укучы, әгәр Бәһрәмия белән
Ильяс урыны алмаштырылса, һичшиксез,
хатынны тискәре тип дип бәяләр, иренә
хыянәтен кичермәс иде. Әмма аның бу
очракта гаилә җанлылыгын бәяләп бетерә
алдымы икән? Шикле, чөнки җитмешкә җиткән
Бәһрәмия тупас телле, усал бер кортка
итеп бирелә, әйтерсең Ильясның карчыгына
битарафлыгында аның теле гаепле. Үзен
көтеп алган хатынында тормышка мәхәббәт,
нечкә хисләр уяту өчен, нәрсә эшләде
соң Ильяс?! Аны яңадан табарга
омтылыш ясап карадымы? Һич юк! Сәхнә
тормышы өчен тулаем туры килгән Ильяс —
гадәти тормышка сәләтсез, көрәш рухыннан
мәхрүм бер герой ул. Өйләр салып, байлык
туплап яшәүче таза хәлле гаиләсендә
бер күзәтүче, философ булып кына яши
бирә. Дөрес, кайвакыт ул оныклары белән
дуслашырга омтылыш ясап карый, инде
тегеләре бабаларын аңламый. Ильяс аларда
тагын да шул үзенең балалык еллары
эзләрен күрергә теләп ялгыша. Чор башка,
хыяллар башка. Ике уч җиләк өчен ярышу
үз уеннары белән мәшгуль балаларга бер
мәгънәсезлек кенә тоела. Алар тук, алар
шат, алар әлегә үзләренчә бәхетле. Аларны
ат, Дүртөйле театрының булмавы борчымый.

Берничә
катлаулы чорны узган Ильяс соңгы җәендә
иң аянычлы нәтиҗәләрен ясый кебек. Үз
гомерен, танышларының гомерен кабат
күз алдыннан кичереп, һичберсенең
бәхетле булмавы хакында уйлый. Болар
өчен гаепне инде үзе үк заманга сылтый.
Ильяс иң шәп яшәгән Фәтхелисламга
караганда әле бәхетлерәк тә икән. Аның
һич югы Рәгыйдәсе булган.

Сабый
чактан ук ат, мәхәббәт, гаилә турында
хыял яшәткән Ильясны. Ә менә Рәгыйдәсе…
Ул — мәхәббәттән дә көчлерәк тойгы. Бу
образ — бер үк вакытта Хәмдия дә,
Галиябану да. Гомерлек хыял, авыр
вакытларда исән саклаган тойгы. Шулай
итеп, укучы да Рәгыйдәгә мәхәббәт гади
мәхәббәт булмавын аңлый, һәм Ильяска
тап төшерерлек һични калмый. Рәгыйдә
көнкүреш мәхәббәте түгел икән. Ул үзенә
яшь хатын-кыз, сәхнә, әдәби геройлар,
сәнгать образын да сыйдыра.

Кешенең
бәхетсезлеге күп очракта башкаларның
үзен аңламавына барып тоташа. Ильяс
авылдашлары өчен чит, ят. Җитмәсә, үзе
шундый чиксез киң, бай, матур дөнья адәм
баласы теләгәннең чиреген дә бирә алмый.
Ә бит кеше хыяллары, бер карасаң, алай
ук чиксез дә түгел. Аңа назлы яфрак
шыбырдавын шыксыз авазлар бүлмәве
кирәк. Җанлы кеше тормышның һәр күренешеңдә
үзенә бер кызык табарга һәм аны ямьсез
кабул итмәскә тиеш. Яшәү мәгънәсе —
шунда да. Чебешне типкән ямаулы карга,
әнә шул яшәү мәгънәсенең иң зурын —
Рәгыйдәне күтәреп, тормыш күгендә югала.
Картның өне, төше бергә бутала.

Ә
«җир өстендә япь-яшь җәй тантана итә».

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]

• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #
• #