Выдатнымі дзеячамі беларускай культуры эпохі Адраджэння былі вучоны, мысліцель, перакладчык і арганізатар выдавецкай справы Францыск Скарына і паэт Мікола Гусоўскі.
Пра жыццё Гусоўскага вядома мала. Не захавалася звестак ні пра месца, ні пра год нараджэння, ні пра дату смерці. Даследчыкі творчасці паэта лічаць, што нарадзіўся ён паміж 1470 і 1480 гадамі, а памёр пасля 1533 г.
Паходзіў з нейкага мястэчка ці вёскі з назвай Гусава, адсюль прозвішча паэта — Гусоўскі.
М. Гусоўскі нарадзіўся, відаць, у сям’і велікакняжацкага паляўнічага, таму і атрымаў выдатную адукацыю. Ён вучыўся ў адной з беларускіх царкоўнапрыходскіх школ, затым вышэйшую адукацыю атрымоўваў у Вільні, Польшчы і Італіі. Магчыма, што ён скончыў Кракаўскі і Балонскі універсітэты.
Лёс М. Гусоўскага змяніўся, калі ён трапіў у акружэнне Эразма Вітэліуса, сакратара велікакняжацкай канцылярыі. Вітэліус зрабіў бліскучую кар’еру, узняўшыся да біскупа Вялікага княства Літоўскага, неаднаразова пасылаўся з дыпламатычнымі місіямі ў заходнееўрапейскія краіны, у прыватнасці, тройчы ў Ватыкан.
Гусоўскі суправаджаў Вітэліуса ў трэцім пасольскім падарожжы ў 1518—1523 гг. Мэта дыпламатычнай місіі — угаварыць папу Рымскага Льва X Медычы стварыць кааліцыю хрысціянскіх дзяржаў супраць Турцыі і Крымскага татарскага ханства, якія пастаянна пагражалі еўрапейскай бяспецы.
Так М. Гусоўскі апынуўся ў Рыме, цэнтры самай высокай на той час у свеце культуры, і прабыў у Італіі даволі доўга.
У паэме «Песня пра зубра» паэт прыгадвае, як аднойчы пасольства прысутнічала на карыдзе, дзе, назіраючы бой быкоў, Гусоўскі ўспомніў паляванне на зуброў. Так паэт атрымаў заказ напісаць паэму пра Вялікае княства Літоўскае. На радзіму М. Гусоўскі не вярнуўся, ён з Рыма паехаў у Кракаў, дзе стаў прыдворным паэтам у палацы польскага караля. Менавіта ў Кракаве была выдадзена паэма ў 1523 г. пры дапамозе польскай каралевы італьянскага паходжання Боны, якой паэт і прысвяціў твор. На беларускую мову з лацінскай паэма «Песня пра зубра» перакладзена Я. Семяжонам і У. Шатонам, асобныя ўрыўкі — В. Дарашкевічам.
Паэма «Песня пра зубра» — гімн Беларусі, яе людзям, прыродзе. Калі паэт піша пра родныя краявіды, то апісанне прасякнута глыбокім патрыятычным пачуццём:
Край наш багаты. Але з усіх наяўных багаццяў
Люд перавагу аддаў скарбам, прынамсі, лясным.
Шаты зялёных дуброў так і вабяць утульным спакоем…
(Игр. У. Шатона)
Галоўны герой паэмы — зубр, які з’яўляецца ўвасабленнем вобраза роднага краю, сімвалам яго былой магутнасці. Паэт прыпісвае зубру вышэйшыя маральныя якасці і грамадзянскія рысы характеру. Цар лясоў, волат між звяроў, мужны і чуйны, «кемлівы звер па прыродзе», ён усё бачыць і разумев.
Зубры жывуць, як паказаў паэт, статкам-абшчынай, кіруюцца спрадвечнымі законами Зубрыны гурт пад пяром Гусоўскага — мадэль ідэальнага калектыву. У гурце — роўнае права на ўладу, строгі абавязак ахоўваць слабых, аддаваць свой вопыт і сілу на агульную карысць і дабро. Зубр увасабляе дзяржаву, уладу, моц прыроды. Ён — князь пушчы і яе валадар, і ён жа пушчай народжаны. Цудоўным чынам у паэме злучаны зубр, князь і народ.
У паэме створаны вобразы князёў — сучаснага паэту Сігізмунда Старога і легендарнага Вітаўта. Сігізмунд Стары, як сведчаць гісторыкі, адступіў ад традыцыйнай палітыкі сваіх продкаў, якія наводзілі парадак у дзяржаве, абапіраючыся на шляхту. Ён зрабіў апорай трона магнатаў і выклікаў крызіс даверу ў шляхты. Таму зразумела, чаму ідэалам дзяржаўнага ўладара Гусоўскі аб’явіў Вітаўта. Вітаўт, як ніхто, узвысіў шляхту, выхадцам з якой быў Гусоўскі, умацаваў цэнтральную ўладу. Пры ім Вялікае княства Літоўскае мела наибольшую тэрыторыю, стрымлівала татар, паспяхова вяло абарончыя войны. Княжанне Вітаўта паўстае ў паэме як час гераічных спаборніцтваў, дзе кожны чалавек меў поле для подзвігаў і сцвярджэння сваёй годнасці. Паэт славіць устаноўленыя Вітаўтам паляванніспаборніцтвы як школу вайсковага выхавання.
Ідэалізацыя эпохі Вітаўта і самога князя непасрэдна звязана з задумай твора: паказаць росквіт сваёй Радзімы, сцвердзіць гераічныя традыцыі, якія могуць спатрэбіцца і сёння для абароны хрысціянскага свету ад мусульманскай пагрозы.
Адна з цэнтральных тэм твора — тэма вайны і міру. Аўтара засмучае, што універсальным сродкам вырашэння палітычных канфліктаў становіцца вайна, сіла, а не розум і справядлівасць. М. Гусоўскі выступав супраць любых войнаў, супраць людскіх пакутаў, супраць парушэння хрысціянскіх запаветаў міласэрнасці, братэрства і любові. Але ён разумеў, што сіле неабходна супрацьпаставіць сілу.
Такім чынам, паэмай «Песня пра зубра» М. Гусоўскі імкнуўся выклікаць у Папы і еўрапейскіх уладароў увагу і сімпатыю да свайго роднага краю, каб падтрымаць яго і абараніць ад шматлікіх ворагаў.
Сочинение: Песня пра зубра
Кароткі змест:
На пачатку паэмы М. Гусоўскі расказвае, калі і з якой нагоды ён ўзяўся за пяро, каб «сказ… пра волата-звера песняй зрабіць». Просіць «твор справядліва судзіць», бо лепей валодае лукам, чым пяром.
У адпаведнасці з поўнай назвай паэмы — «Песня пра выгляд, лютасць зубра і паляванне на яго» М. Гусоўскі паказвае жыхара «дрымучых лясоў на землях літоўскіх». Пры апісанні выгляду аўтар аспрэчвае недакладныя звесткі пра гэту жывёлу, што прыжыліся ў літаратуры з часоў антычнасці.
М. Гусоўскі прыгадвае свой удзел у паляваннях, што адбываліся калісьці на радзіме. Там ён добра вывучыў нораў і паводзіны зубра, назіраў за жыццём зубрынага статку.
Радзіма паэта — багатая: «Многа ўсялякіх жывёл блукае і ў лесе, і ў полі…». Аўтара цешыць, што звер у яго краі — «ратнікам смелым раўня», можа спаборнічаць з чалавекам у сіле, смеласці, спрыце. Аднак паляваннем яго суайчыннікі займаюцца рэдка, бо вымушаны бараніць сваю зямлю ад ворагаў. Войны спусташаюць радзіму, нішчаць яе багацці, нясуць смерць і пакуты народу. «Мушу пра войны пісаць, — зазначае М. Гусоўскі. — Маўчанне было б тут ганебным. Бедства людзей вымагло словы і слёзы мае».
Аўтар звяртаецца са словамі ўхвалы да караля-сучасніка Сігізмунда (Жыгімонта), адзначае яго паляўнічае ўмельства. Шырока паказваецца князь Вітаўт, пры якім Вялікае княства Літоўскае было моцным і незалежным. Часы Вітаўта паўстаюць у паэме як гераічныя, дзе кожны чалавек мог сцвердзіць сваю годнасць, паважаўся за смеласць, муж-насць, талент. Пісьменнік паказвае спаборніцтвы воінаў-паляўнічых па стральбе з лука, кіданні коп’яў у зубра, бо «ўсюды і як толькі мог Вітаўт кагорты вучыў».
У творы падрабязна і дэталёва апісана паляванне на зубра. Спачатку звера скіроўваюць у загон, адасабляючы ад статку, потым цэляць у яго з лукаў, каб раззлаваць і прымусіць бегчы.
Грозны і страшны цяпер гэты лясны велікан.
Гневам напяты ўвесь, шыбуе праз пні і калоды,
Прагнучы, як наталіць яраець крывёю ахвяр.
Пачынаецца поўнае драматызму адзінаборства людзей і магутнай жывёлы. Зубр умее за сябе пастаяць. Акрываўлены, раз’юшаны, ён «рушыць усё на шляху, быццам лавіна з гары». Нават знясілены гонам звер нясе смяртэльную небяспеку. Трэба мець адметны спрыт і немалую мужнасць, каб «пушчаў жыхар, наймагутнейшы звер, пераможаны ўкленчыў».
Думка аўтара зноў скіроўваецца да праблем чалавечага існавання. Ен са скрухай гаворыць, што слабее ад несупынных войнаў, людской нязгоды «Хрыстовая светлая вера». Асуджае моцных свету гэтага, якія не думаюць пра спакой і мір.
Апошнія старонкі твора — малітва да Дзевы Марыі. М. Гусоўскі просіць Маці Божую, абаронцу слабых і скрыўджаных, каб ворагі «не цягнулі ў ярмо бездапаможны народ», каб князі, каралі зразумелі ўласнае здрадніцтва, каб мір запанаваў на зямлі.
Реферат по остальным рефератам
Исикава такубоку — Лирика в поэзии исикавы такубоку
20 Ноября 2015
Реферат по остальным рефератам
Чехов а. п. — Правда жизни в рассказе а. п. чехова на подводе
20 Ноября 2015
Реферат по остальным рефератам
Булгаков м. а. — Выбор мастера и маргариты в романе м. а. булгакова мастер и маргарита
20 Ноября 2015
Реферат по остальным рефератам
Прочее — Как я понимаю перестройку
20 Ноября 2015
Обновлено: 11.01.2023
Изучение Николая Гусовского как поэта-гуманиста эпохи возрождения и представителя новолатинского искусства поэзии. Проведение исследования его произведения «Песня про зубра». Изображение властителя недров в главной работе создателя белорусского эпоса.
| Рубрика | Литература |
| Вид | практическая работа |
| Язык | русский |
| Дата добавления | 08.11.2016 |
| Размер файла | 19,7 K |
Студенты, аспиранты, молодые ученые, использующие базу знаний в своей учебе и работе, будут вам очень благодарны.
Биография М.Г.
Умер около 1533 года. Место захоронения точно не известно. Имя поэта вновь зазвучало только в конце ХХ века. В 1980 году просвещенный мир широко отмечал 500-летие Николая Гусовского. Его имя ЮНЕСКО включила в мировой календарь памятных международных дат. В Минске была организована художественная выставка, посвященная поэту, а его именем названа одна из улиц в столице.
Цель, которая в начале стояла перед автором — познакомить читателя-чужеземца с экзотическим зверем северных земель,- оказалась маловата для таланта Гусовкого. Разумеется, она достигнута в произведении .
Писатель ярко,реалистично-точно обрисовал властителя белорусских недров. Он грозный и мощный,гордый и независимый ,может быть добродушным и лютым, давать жизнь и сеять смерть. Но он не обидит того,кто идет к нему с добром и миром.
Автор воспел родную землю,красоту и богатсво ее природы,самобытность народа. “Песня про зубра” прозвучала как величественная песня о Родине.
Вместе с тем в поэме звучит тревожное размышление над судьбой родного края.Поэт-патриот видел,что Литва-Беларусь тратит свою былую мощность и независимость.А трудолюбивый,мужественный,отзывчивый народ страдает от войн.
Гусовский горечью констатировал — те,кто стоит над народом,забыли свои обязанности :
Только одно в их мыслях,об одном озабочен очень,
Как бы на голову кому удобнее оружие опустить.
Их занятие — война на погибель отечественных людей.
Поэт-гуманист осуждал как междоусобицы между белорусско-литовскими феодалами,так и ссоры, соперничество между коронованными лицами христианского мира (“ Что же короли сегодня делают для нас? А может уснули? Сами,по крайней мере,они заботятся о мире меньше всего”). В войнах,которые опустошают край М. Гусовский видел немалую вину стран-соседей ,готовых помочь врагу,нажиться на беде ближнего. Автор “Песни про зубра” показал трагические результаты разобщенности народов “Христово веры такой же”.Их ждет судьба,похожая на тех,кому они помогали поработить. гусовский поэзия белорусский эпос
Современным правителям Гусовский противопоставлчет князя Витовта,сурового,но справедливого правителя, который наказывал мошенников,взяточников,трусов и выделял людей честных и смелых. Витовт- идеальный образ в произведении. Он изображается как мудрый политик, мужественный воин, защитник родной земли. Для автора существенно важно, что он “силу родине вернл, княжеством большим сделал”, заставил считаться с собой и “татарина” и “московита”.
Исследователи считают,что образ князя сложился под воздействием “Похвалы Витовту”. Написанная классической латынью (элегический дистих). “Песня про зубра” является произведением самобытным и национально-отличительным.
Матей Стрыйковский
Матей Стрыйковский — польский историк, поэт и писатель и дипломат, католический священник. Первый историограф Великого княжества Литовского.
В 1572 — 1574 годах служил витебском гарнизоне под начальством Александра Гваньини из Вероны — наверняка Матей научился делать планы и рисунки замков и крепостей именно от него. В солдатских путешествиях по обширной территории ВКЛ он собирал материалы для своих будущих произведений, посещал памятники прошлого : руины замков, курганы, поля битв и давал их описание в своих произведениях.
Рукопись Стрыйковского — историко-географическую зарисовку Литвы, Пруссии, Инфляндии, Московии, подготовленную к печати, взял для прочтения Александр Гваньини и не вернул ее. Книга вышла в свет в 1578г. В Кракове под фамилией … Гваньини, и получила большой резонанс в Европе.
Обиженный поступком Гваньини Стрыйковский подал протест королю, добиваясь не только суда над виновным, но и публичного признания собственного авторства. Таковое коррль признал в грамоте от 14 июля 1580г., но и после этого книга неоднократно издавалась под фамилией итальянца — в 1581г. В Спире, годом позже в Базеле, затем во Франкфурте. Имели место еще более поздние издания.
В 1579 году стал каноником жемайтским по протекции епископа Мельхиора Гедройца.
В 1574 г. у М. Стрыйковского была одна летопись, через небольшой промежуток времени после начала работы над созданием истории Литвы у него было уже тринадцать летописей, а вскоре их число возросло до пятнадцати. Стрыйковский сам добросовестно перечислил свои источники: старые киевские хроники, литовские, русские летописцы, ливонские хроники, московские истории. Первооткрыватель литовского летописания И. Данилович уточнял, что у Стрыйковского было под рукой 10 русских, 5 литовских, 5 прусских, 4 ливонских, 5 польских, 4 киевских и множество московских, болгарских и славянских хроник и летописцев, не считая трудов Длугоша, Меховского, Кромера и других видных ученых.
Анастасия,княгиня Слуцкая,своих бояр
Послала перехватить пугливых татар.
Много их под Копылем было убито
И горлом у Петровичей заплатило мыту (пошлину.)
Источники
1. Рогов А. И. Русско-польские культурные связи в эпоху Возрождения (Стрыйковский и его хроника)
Подобные документы
Высшее достижение немецкой героической поэзии. Главные сюжеты народных героических песен. История создания «Песни о Нибелунгах». Сказание о Брюнхильде. Сказание о бургундах. Сознательный эстетический отказ от иллюзорного искусства куртуазного эпоса.
реферат [27,9 K], добавлен 19.04.2013
Способы, при помощи которых достигается карикатурное искажение. Карикатура и сатирическая поэзия как исторические источники. Анализ реакции общества на Николая II как представителя власти. Изучение сатирической поэзии периода Первой русской революции.
реферат [4,6 M], добавлен 23.10.2012
Биография Николая Степановича Гумилева — русского поэта Серебряного века, создателя школы акмеизма, переводчика, литературного критика, путешественника. Рассмотрение стихотворения «Крыса» из сборника «Романтические цветы». Жизнь поэта в Советской России.
презентация [835,8 K], добавлен 04.06.2012
Авторская песня в литературном процессе второй половины XX века. Этапы формирования авторской песни и роль поэзии Владимира Высоцкого в ее становлении. Лирический герой поэзии Высоцкого. Формирование гуманистической концепции в произведениях о войне.
курсовая работа [35,8 K], добавлен 17.09.2009
Жизнь и творчество великого смоленского поэта. Поэтические произведения Николая Ивановича Рыленкова. Стихи о родном крае, о простых людях, о родной природе. Стихи о весне, о цветах, о птичьих трелях. Близость к родной природе.
Читайте также:
- Сочинение на тему телевидение добро или зло
- Мамы давно уже нет а я все еще мысленно говорю прости меня мама сочинение
- Сочинение мой пес ярик очень подружился с молодым рябчиком
- Жорж санд писала что тургенев помог раскрыть россию с помощью образов из записок охотника сочинение
- Сочинение роль насилия в жизни общества
Кожны народ не без роду i племя i мае
Летапiс свой i гiсторыi след на старонках.
М. Гусоўскi
Мiкола Гусоўскi — наш славуты зямляк эпохi Адраджэння, сучаснiк Францiшка Скарыны. Сёння мы не ведаем дакладна нi колькi жыў, нi калi памёр паэт. Не акрэслена пакуль што i месца на беларускай зямлi, якое дало свету генiяльнага чалавека, бо паселiшчаў i рэк з назвамi Гусаў, Усава, Уса на Беларусi шмат. Адно несумненна: паэт з Гусава нарадзiўся на беларускай зямлi Вялiкага княства Лiтоўскага. Пяру М. Гусоўскага належаць тры паэмы, больш за дзесяць вершаў. Самы ўдалы твор, якому былi суджаны доўгае жыццё i вялiкая слава, — паэма «Песня пра зубра» (поўная назва «Песня пра постаць, дзiкi нораў зубра i паляванне на яго»). Дзякуючы таленту i багатаму жыццёваму вопыту паэта паэма стала песняй яго сэрца, гiмнам бацькаўшчыне, паэмай жыцця зямлi «пад зоркай Палярнай». Цудоўны высокапатрыятычны твор «Песня пра зубра» напiсаны ўдалечынi ад радзiмы (у 1522 г.) па просьбе папы Льва X, якi хацеў пачуць праўдзiвае паэтычнае слова пра паляванне на зуброў. Напiсана паэма на лацiнскай мове — на той час мове навукi, культуры, мiжнародных зносiн у Еўропе. На беларускай мове «Песня» з’явiлася ў другой палове 60-х гг. XX ст. у перакладзе Язэпа Семяжона. У 1994 г. чытач змог пазнаёмiцца з новым варыянтам славутага твора ў перакладзе У. Шатона. Паэма прасякнута любоўю паэта да роднага краю, глыбокiм адчуваннем радзiмы як месца адзiнага i непаўторнага. «Думкай ляцiш быстракрылай ноччу i днём на радзiму, — пiша М. Гусоўскi, — у памяцi сецi вабiш той час незабыўны, што некалi ў нетрах родных лясоў разгубiўся, i клiч — не даклiчаш…» Аўтар замiлавана любуецца пушчай, дзе прайшло яго дзяцiнства i юнацтва, захапляецца «дзiвосным прыстанкам загадак i цудаў». Лес i прырода для паэта — «элiксiр маладосцi, бадзёрасцi духу». У беларускiх пушчах незлiчоныя багаццi, мноства звяроў, птушак, у нераст рыба кiшыць не толькi ў рэках i азёрах, але i ў лужынах: Нашы лясы — гэта нашых даброт i багацця невычарпальны калодзеж. А як маляўнiча ён iх апiсвае! Хмаркi навiслi на «макаўках кронаў», ад ранняй вясны да позняй восенi пушча напоўнена водарам кветак, спевам птушак. I гэтыя «скарбы свае нашы людзi на золата нават не прамяняюць». Царом беларускiх лясоў i пушчаў з’яўляецца грозны i магутны асiлак — зубр. Такiх магутных звяроў, пiша аўтар, прырода захавала толькi пад зоркай Палярнай — у нас, на Беларусi. Зубр у паэме — алегарычны вобраз роднага краю, сiмвал яго былой магутнасцi. Надзелены незвычайнай сiлай, зубр — звер мiралюбiвы, бяскрыўдны, калi яго не зачапiць, не патрывожыць. I ён люты, бязлiтасны, калi абараняецца пры нападзе ворагаў. Паэт маляўнiча апiсвае зубрыны статак: тут адлюстраваны i стадны iнстынкт, i вернасць у парах, якую можа парушыць толькi смерць, i скрытая сiла, i невычэрпная энергiя, i магутнасць. М. Гусоўскi надзяляе зубра здольнасцю мыслiць, чуйна рэагаваць на дабро i зло: Зубр, як мы лiчым спрадвеку, хоць звер, але ж ратнiк, Ён прызнае перамогу, здабытую чэсна, — Сiлай на сiлу, у рожкi i мужнасць на мужнасць. Безлiч радкоў прысвячае паэт паляванню ў пушчы: зубр трапляе ў пастку, i на яго сыплецца цэлы град стрэл i коп’яў, упiваючыся ў цела i грыву; кроў сочыцца з яго, пеняцца ёю свежыя раны; вочы поўныя гневу; раз’юшаны звер доўга яшчэ бушуе, спрабуючы адпомсцiць ворагам «i за кроў, i за раны, i за парушанае мiрнае жыццё»; паступова сiлы пакiдаюць зубра; па звычаi двое юнакоў клiнкамi дабiваюць яго. Страшнае вiдовiшча! I паэт асуджае бессэнсоўнаё знiшчэнне зуброў, узнiмае праблему беражлiвых адносiн да прыроды. Зубр у паэме параўноўваецца з адважным i смелым князем Вiтаўтам, у час княжання якога Вялiкае княства Лiтоўскае дасягнула небывалага росквiту. Вiтаўт паказаны ў паэме ў паўсядзённым жыццi. Ён высакародны, справядлiвы, чулы, патрабавальны чалавек, жорсткi ў адносiнах да злачынцаў i хабарнiкаў. Воiнская мудрасць дапамагала князю дасканала рыхтаваць будучых воiнаў, прывучаючы iх да вернасцi клятве, справядлiвасцi, бясстрашнасцi: «Ох, не любiў баязлiўцаў… i клятваадступнiкаў-сведак». Найважнейшым вынiкам дзейнасцi Вiтаўта, лiчыць М. Гусоўскi, з’яўляецца тое, што «густа ён справамi век насялiў свой», i справы прынеслi княству i багацце, i дастатак. У паэме цудоўным чынам пераплятаюцца вобразы зубра, князя i народа. М. Гусоўскага да глыбiнi душы хвалююць усе беды i пакуты беларусаў. Прычыну iх гаротнага становiшча аўтар бачыць у тым, што князi i баяры, усе, хто мог бы заступiцца за простых людзей, глухiя да iх «i не горай, чым жорсткi татарын, душаць пятлёй галасы абурэння ў народзе». Гора i пакуты нясуць простаму люду i войны. М. Гусоўскi асуджае iх як сродак высвятлення адносiн памiж людзьмi: Войны! Злачынная справа — вайна выклiкае Гнеў мой, i слёзы, i боль. Ворагi (крыжаносцы, татара-мангольскiя заваёўнiкi) урываюцца на беларускiя землi, агнём i мячом усталёўваюць свой лад, жорстка распраўляюцца з прыхiльнiкамi нашай веры, вынiшчаюць мястэчкi i сёлы, не шкадуючы нi жанок, нi дзяцей. Там, дзе пройдуць варожыя войскi, застаюцца толькi «асмолкi ды печышчы, попел ды косцi, зграi варон ды чароды сабак адзiчэлых». Галоўную прычыну паражэнняў паэт бачыць у раз’яднанасцi людзей, iх незгуртаванасцi, таму i заклiкае ўсiх князёў беларускай зямлi да аб’яднання, адкрыта асуджае мiжусобiцы, братазабойствы: Ад сваiх мiжусобiц мы ўсе не дужэем, Нашы ж мячы падсякаюць i веру Хрыстову. Заканчваецца паэма малiтвай да Дзевы Марыi, у якой паэт просiць Мацi Боскую спынiць забойствы i кровапралiццi, даць больш мудрасцi i раўнавагi князям i ваяводам, супакою, ладу i шчасця свайму пакутнаму краю i народу. М. Гусоўскi ў сваёй паэме не толькi апiсаў зубрыныя ловы. Ён стварыў узнёслую песню пра беларускую зямлю, пра тое, чым яна багата, пра яе людзей, iх думы i пачуццi, пра прыроду, жывёльны свет гэтага цудоўнага краю. Гэта споведзь пра любоў i нянавiсць, жыццё i смерць, вайну i мiр. Паэма вучыць нас любовi да роднай зямлi, да свайго народа, яго гiсторыi, культуры, нацыянальных традыцый, любовi i павазе да iншых народаў i iх культур. Паэма заклiкае сумленна жыць, змагацца за справядлiвасць i праўду, весцi няспынную барацьбу за мiр i свабоду, за святло i шчасце.
Настоящее название этой поэмы: «Carmen de statura feritate ac venatione bisontis», что в переводе с латыни звучит так – «Песнь о мощи, дикости зубра и охоте на него».
Первое краковское издание (1523) «Песни о зубре»
Автор поэмы Николай (Микола) Гусовский (между 1470–1480 гг. – после 1530 г.), был придворным епископа Полоцка Эразма Циолека, которого и сопровождал в 1521 в его посольстве в Рим к папе римскому Льву Х. Николай Радзивилл, виленский воевода, предполагал направить в подарок Льву X чучело зубра, в связи с этим Николай Гусовский должен был написать некое «приложение» к этому необычному подарку – поэму «Carmen de statura feritate ac venatione Bisontis», которая ныне более известна как «Песня про зубра».
Гусовский стал свидетелем эпидемии чумы на Апеннинском полуострове. 1 декабря 1521 года скончался папа Лев X. После годичного пребывания в Риме и смерти епископа Циолека, ставшего жертвой эпидемии 9 сентября 1522 года, Гусовский снова вернулся в Польшу и поселился в Кракове.
Несмотря на обстоятельства, поэма все-таки была написана Николаем Гусовским, но уже в Кракове, и посвящена королеве Боне Сфорца, которая дала средства на печать этого произведения.
Гусовский был сыном профессионального охотника и потому со знанием дела, подробно и детально описал внешний вид, привычки и поведение зубра, а также охоту на него. Ныне поэму характеризуют как произведение о родном крае и народе, размышление о судьбе Родины, о ее месте на путях истории.
Впервые поэма была издана в Кракове в 1523 году в составе сборника, состоящего из одноименной поэмы, 11 стихотворений и прозаического посвящения королеве Боне Сфорца.
В начале поэмы Гусовский пишет:
– Мне загадалі тварыць маю песьню, – з пакорай
Я пагадзіўся і вось – пільна ўзяўся за працу,
Нат без надзеі, што ўсё будзе ў ёй дасканалым.
Сведений о выдающемся белорусском поэте-латинисте Николае (Миколе) Гусовском сохранилось чрезвычайно мало. Точно не известны ни годы жизни, ни место рождения, ни его последнее земное пристанище, но бесспорно то, что он хорошо знал жизнь, характер, обычаи и историю белорусов, был патриотом Великого княжества Литовского. Историки и литературоведы считают, что поэта вдохновляла не только возможность снискать европейскую славу, но и стремление послужить Отечеству – поведать миру об его истории, величии и славе, призвать Европу помочь родной земле перед опасностью с востока. Микола из Гусова создал величественный гимн своему краю, его природе, мужественной и прекрасной душе народа.
Гусоускi М. Песня пра зубра. Мастацкая лiтаратура, 1980 г.
В посвящении королеве Боне поэт писал: «Государство опирается больше на мужество духа, нежели на силу тела, о чем свидетельствуют как греки, так и римляне. Они были наиболее могущественны как раз тогда, когда процветали науки и искусство».
Гусовский обращался к правителям с просьбой взять под свою защиту всех талантливых людей, чтобы они могли работать на благо государства, не беспокоясь о куске хлеба. Этот призыв остался без ответа. Король и придворные быстро забыли о выдающемся поэте. Свои последние годы он прожил в бедности, страдая от болезней и одиночества.
Спустя 500 лет с момента издания поэмы, она остается значимым литературным произведением, вызывающим интерес у широкой публики.
Современники могут познакомиться с ней на белорусском языке. Существует три перевода «Песни про зубра» на белорусский язык, которые принадлежат Язепу Семяжону (в 1973 году), Наталье Арсеньевой (в 1978–1982 годах) и Владимиру Шатону (в 1994 году).