Нэуруз бэйрэме турында сочинение татарча

Обновлено: 09.01.2023

“Навруз- весенний праздник”

(Балалар залга керэләр, ярым тугэрэк ясап басалар)

1 бала : Елгада бозлар кузгалды..

Елмая, колә кояш.

Урамнар буйлап атлый,

Ямьле хәм күнелле яз.

2 бала :Эй яз-матур, яз-матур,

Хуш киләсен, уз бире.

Кунак булып килер дип,

Куптэн коттек без сине.

3бала: Пришел Навруз, весна пришла,

Поляна ярко расцвела.

Все рады празднику вокруг

И каждый здесь и брат и друг.

Согреты солнцем и теплом,

Наврузу песню мы поем.

4бала: Кояшлы коннэре белэн

Ямьле яз килеп житте.

Бу жырны безгэ бэйрэмгэ

Ямьле яз булэк итте.

( Балалар “Яз җыры”н башкаралар. Утыралар урындыкларга).

АБ1 : Исәнмесез балалар! Исәнмесез, хөрмәтле кунаклар! Менә салкын кыш үтеп китте, ямьле яз җитте. Яз белән бергә Нәүрүз бәйрәме килеп җитте.

Нәүрүз – язны каршылап, язгы чәчү эшләре алдыннан үткәрелә торган халык бәйрәме ул. Нәүрүз сүзе яңа көн дигәнне аңлата. Нәүрүз бәйрәме – ул игелек, дуслык бәйрәме. Бу гүзәл, язгы бәйрәм көнендә кешеләр бер-берсенә кунакка йөриләр, бер-берсенә булган үпкәләрен оныталар, җырлыйлар, бииләр, рәхәтләнеп күңел ачалар. Бу бәйрәмнең хуҗасы — Нәүрүзбикә. Нәүрүз котлы булсын! Без сезне күңел ачарга чакырабыз!

АБ1 : Нәүрүз бәйрәме башланды, ә Нәүрүзбикә юк! Әйдәгез әле балалар, без аның турында шигырь сөйлик, бәлки ул килеп тә җитәр.

АБ2 : Праздник начинается, а хозяйки то нет. Ребятки давайте позовем ее красивыми стишками.

Бала1 : Әнә яз яшелләнә,

Җир анабыз гөлләнә,

Бозны тишә ак чәчәк,

Көнгә бага саф чәчәк!

Бүген көн тиң төннәргә

Урын юк һич көнләргә,

Без дә тиң, без дә тигез!

Мөбарәк Нәүрүз!- дибез.

Бала2: Хуш киләсең, гүзәл Нәүрүз! –

Язгы яңа елыбыз,

Яңа елда туры булсын,

Нурлы булсын юлыбыз!

Бүген дәртле җырыбыз.

3ала: Когда приходит к нам Навруз, цветут сады, цветут поля.

Когда приходит к нам Навруз, весною дышет вся земля!

4 бала: Когда приходит к нам Навруз, звучат и музыка, и смех

Поздравления принимаем и сами поздравляем всех!

5бала: Яз килде, кояш көлде,

Дөньяга нур бөркелде.

Уянды бар агачлар,

АБ2 : Растаял снег, звенят ручьи,

Запели песни соловьи.

Земля проснулась и цветет

И в гости к нам весна идет.

Под музыку в зал входит Весна

Нәүрүзбикә- Весна: Мин ерактан килдем сезгэ язлар иленнэн,

Урман аланынын ал чэчэклэр ускэн жиреннэн.

Зэнгэр болытлы, Лэйсэн янгырлары белэн

Килдем язгы сулар кебек ашкынып.

Знаю, ждут меня повсюду,

Всем на свете я нужна…

Приношу я радость людям,

А зовут меня – Весна!

Балалар һәм алып баручы : Исэнмесез, Яз кызы – Нэурузбикә!. Сине бик көттек!

АБ1 : Хуш килэсен, Нэуруз, турдэн уз! Жылы Лэйсэн янгырлардан сон жир йозе яшэреп, шау чэчэккэ торенер. Нәүрүзбикә, без бик шат сине кабат күрүебезгә. Син безгә беренче чәчәкләр алып килдең.

АБ2 : Нәүрүзбикә, как мы рады вновь встретиться с тобой, сразу природа вся ожила и запела вместе с тобой. Ты принесла нам первые всенние цветы!

1)Сквозь иглы темной хвои

Веселый лился свет.

Я шла лесной тропою

И вдруг нашла букет.

2)Букет лесных фиалок

Лежал на старом пне,

И стало мне их жалко,

И грустно стало мне.

3)Цветы уже увяли,

Зачем же их сорвали.

4)Мы не будем рвать цветы!

Это капли красоты,

Пусть они растут, цветут.

Радость нам они несут!

Нэуруз : Эйдэгез, кызлар, чэчэклэр белэн биеп алыйк эле.

Бию“Умырзая” (чэчэклэр белэн)(Танец с подснежниками)- Средняя группа

АБ1 . Весна-красна, а наши дети знают про тебя стихи. Ребята средней группы хотят тебе рассказать стихотворения. Хочешь послушать?

Стихи про весну. Средняя группа

АБ1. Малышки знают песню про весну.

Песня “Зима прошла” Младшая группа

АБ1. А сейчас, ребята нац. и сред группы споют вам весеннюю песню

АБ1 : Дети, давайте позовем Солнышко.

Кояш, кояш, чык, чык!

Безгә җылы бик кирәк.

Болыт, болыт, кач, кач!

Без уйнарбыз җылыткач.

Кояш, кояш, чык, чык!

Солнышко : Вот пришло я в гости к вам своим маленьким друзьям.

Я дарю свое тепло,

Чтоб все пело и цвело!

АБ1. Здравствуй, солнышко!Здравствуй, ясное!. Смотрите, как Солнце сияет, лучами нас всех согревает!

Бала: Солнце, солнце! Ярче грей.

Будет праздник веселей!

Солнышко: Кто стихи про солнце знает, пусть сейчас мне почитает.

Стихи про солнце

АБ1 . А дети еще песенку про солнышко знают!

Песня “Солнышко платьице! (Старшая, сред. И нац. Группы)

АБ1. Солнышко, понравилась тебе песенка? А мы еще хотим с тобой поиграть.

Игра “Кояшкай” (Солнышко)Нац.гр

Стихи старшая группа

1)Праздник радостно встречаем

Мы в республике родной.

Всех в Наврузом и весной.

2)В гости к нам Навруз пришел,

Всем нам стало хорошо.

Мы танцуем и поем,

Дружно, весело живем.

3)К нам Навруз пришел чудесный,

С новым танцем, с новой песней.

Вместе с ним весну встречаем,

Дружно весело играем.

АБ2 . Нәүрүзбикә, мы тебе тоже красивую песню споем о родной земле.

Песня о Родине (подготовительная группа)

АБ1. Родина у каждого своя, а мы сегодня с вами живем в Татарстане. И сейчас мы с вами споем песню на тат.языке “Туган телдә җырыбыз”( Подгот. И стар.гр)

Материал предназначен для проведения весеннего праздника «Науруз» с детьми старших и подготовительных групп.

Оценить 3731 0

Нэуруз котлы булсын!

2.Яз турында сәнгатьле итеп шигырьләр сөйләү,җырлау

3. Халкыбызның гореф-гадәтләренә,милли йолаларына

Җиһазлау: Ясалма агачлар, чәчәкләр,плакат:«Нәүрүз котлы

Приобщение детей к национальной культуре и традициям татарского народа.

Формировать праздничную культуру, вызывать у детей эмоционально- положительное отношение к праздникам, дать знания о величии татарского народа.

Развивать у детей стремление к активному участию в праздниках.

Предварительная работа:

Беседы с детьми о традициях татарского народа, рассматривание иллюстраций- национальные костюмы, изделия татарской кулинарии, художественно- прикладное искусство. Заучивание

песень, стихотворений, танцев, песенно -танцевальных игр.

С одной стороны зала вид весеннего леса. На верхушке деревьев видны перелетные птицы (кукушка, скворец, грач). Фонограмма: пение птиц. С другой стороны зала панорама деревни.

Алмаз Хәмзин сүзләре,Фирзәр Мортазин көе

Яз кояшы күңелләрдә

Көн дә җылысын өсти

Инде көннәр төнгә тигез

Тиздән җәй җитәр төсле

Кушымта: Нәүрүз килә

Нәүрүз, Нәүрүз, Нәүрүз!

Шатлык белән, бәхет белән!

Түрдән уз! Түрдән уз!

Ага карларны ерып

Урамнарда яз сулышы

Торса да карга тулып

3. Җир уяна йокысыннан,

Юргананын куя ачып,

Хәбәр килгән Яз кызыннан

Каршы аламын чыгып.

Под музыку дети входят в зал. Садятся на свои места.

Залга мили киемнэр кмгэн кыз белэн малай керэлэр.

Кыз: Исэнмесез, кунаклар! Менэ коткэн бэйрэмебез дэ килеп житте.

Малай: Кадерле кунаклар! Сезне бэйрэм белэн котлыйбыз.

Кыз: Кызкайлар, дускайлар,

Жите ич Нэуруз айлар,

Малай: Кыш китэ, яз килэ,

Урдэк белэн каз килэ,

Нэуруз бэйрэме килэ,

Безнен жырлыйсы килэ.

Кояш колеп карый безгэ,

Елгалардан бозлар ага

Тып-тып,тып –тып-тып итэ

Тиздэн шаулап яфрак ярыр

Ал чэчэклэр алыр килер

Агачка кунып, чыпчыклар

А.б: Исэнмесез, балалар! Исэнмесез, хормэтле кунаклар! Менэ салкын кыш утеп ките, ямьле яз жите.Яз белэн бергэ Нэуруз бэйрэме килеп жите.Нэуруз язны каршылап, язгы чэчу эшлэре алдыннан уткэрелэ торган халык бэйрэме ул.Нэуруз сузе яна кон(ел) дигэнне анлата.Нэуруз бэйрэме – ул игелек, дуслык бэйрэме. Бу гузэл, язгы бэйрэм конендэ кешелэр бер-берсенэ кунакка йорилэр, бер-берсенэ булган упкэлэрен оныталар, жырлыйлар, биилэр, рэхэтлэнеп кунел ачалар. Бу бэйрэмнен хужасы- Нэурузбикэ. Нэуруз котлы булсын! Без сезне кунел ачарга чакырабыз.

Вед.: Дети в этот день ходили по домам, собирали праздничные угощения, рассказывали стихи хозяевам, желали здоровья и благополучия им и их семьям.

А.б. Интересно, я хотела бы посмотреть, как это бывает.

Дети идут к дому, стучатся и рассказывают стихи- поздравления.(Хозяева им дают угощения.)

1 бала: Торыгыз, тор, хужалар!

2 бала: Открывайте двери, праздник Навруз наступил.

3 бала: Нэуруз житте, белэмсез?

Нэурузчелэр килде сезгэ,

Ни соенче бирэсез?

4 бала: Мы поздравлять вас пришли.

Если у вас нет денег

Хоть что- нибудь дайте!

Муки, меда, яиц или пирога.

5 бала: «Ач ишеген- керэбез,

Ой хужалары-эби, бабай.(Галия Яхиевна, Зифина Гатовна):

Керегез,керегез, балакайларым.Без сезне куптэн котбез.Нэуруз котлы булсын!

6 бала: Ойдэме тутэй,

Тизрэк бир кукэй,

Бирсэн безгэ 3 кукэй

Тавыгын салыр 100 кукэй.

7 бала: Бардыр сезнен маегыз

Яки бардыр балыгыз.

Барын бергэ куегыз,

Нэуруз котлы булсын!

Эби: Горлэп тора ишек алдым!

Жырлап тора матур койгэ.

Нэуруз килэ, нэуруз килэ

Телэк телэп матур койгэ.

Бабай.:Хуш килэсен Нэуруз!

Бирим эле сезгэ кукэй,

Май бирим, кумэч,калач.

Бэйрэм конендэ шатланып

Рэхэтлэнеп кунел ач.

Эби кучтэнэчлэр тарата.

А.б.Менэ купме сый- хормэт жыелды! Бергэлэп чэй эчэрбез.

Вед.: Много мы узнали нового и интересного о празднике Науруз.

Науруз- это весенний праздник. И чтобы к нам в гости пришла хозяйка праздника мы должны с вами вспомнить какие изменения происходит весной в природе. Давайте попробуем составить весеннюю картину.

Солнышко, птицы перелетные, птицы не перелетные, снег тает, ручейки, набухают почки и листья на деревьях, звери просыпается, цветы…

(Нэурузбикэ керэ)

Наурузбикэ: Я услышала пение птиц, почувствовала аромат весенних цветов, журчание ручейков..

Яратыгыз козне дэ,

Яратыгыз кышны да,

Яратыгыз жэйне дэ,

Яратыгыз язны да.

Айларны хэм елларны

Саклагыз сез аларны.

А.б.:Нэуруз килэ, Нэуруз килэ,

Куктэн нурлар сибелэ.

Туган илем, туган жиреем

Язны куреп соенэ.

Вед.:Нэурузбикэ, как мы рады вновь встретиться с тобой, сразу природа вся ожила и запела вместе с тобой.

А.б.: Нэуруз килэ, Нэууз килэ,

Иллэр, коннэр ямьлэнэ.

Бергэлэшеп биергэ дип,

Куллар кулга бэйлэнэ.

Неожиданно, в конце танца входит Дед Мороз.

Д.М.: Исэнмесез кадерле балалар, хормэтле кунаклар! Здравствуйте! Что это вы празднуете без меня? Миннэн башка бэйрэм итеп яталар.

А.б.: Тукта эле Кыш бабай, кызма.Безгэ Яз кызы- Нэурузбикэ килде, без анны каршылап бэйрэм итэбез.

Кыш бабай, юкка ачуланасын, синен коннэрен утеп бара бит инде.Билэмэлэренне Язга- Нэурузбикэгэ тапшырырга вакыт жите.Кара эле тэрэзэгэ, горлэп -шаулап яз килэ.

Д.М.: Это как же так? Я ведь еще не ушел, уходить не собираюсь! Смотрите, кругом снег лежит. Мин эле китмэгэн , э алар бэйрэм итэлэр. Коч сынашмыйча, тартышмыйча, Язга-Нэурузбикэгэ билэмэлэремне биру юк.

Нэурузбикэ: Я, нэрсэдэн башлыйбыз? Синен ботен шартларына да мин кунэмен.

Соревнуются, Д.М. уступил Нэурузбике- она победитель!

Д.М.: На этот раз я оплошал малость, но мы сейчас посмотрим кто сильнее! Давай Нэурузбикэ померяемся силами.

Д.М.: Туктагыз эле туктагыз, эйдэ эле Нэурузбикэ биеп карыйк, кем матурырак биер икэн.

Мине узалмассын син.

Син яшь, мин карт булсам да,

Биюдэ калышмыйм мин.

Нэурузбикэ: Эйдэ , Кыш бабай, биибез.

(Танцуют и Д.М. падает)

Д.М.: Уф арыдым,сусадым,

Харап булдым, жинелдем.

Эредем бит, эредем,

Яз алдында хур булдым.

Эрим, агам. Я таю, помогите ребята.

А.б.:Балалар, Кыш бабай эри, жиллэтергэ кирэк.

Вед.: Дед Мороз тает, ребятки давайте подуем на него.

(Дети дуют на Деда Мороза)

Д.М. Менэ курдегезме, жинелдем. Доченька Нэурузбикэ, ты быстрая, сильная, трудолюбивая и я могу со спокойной душой оставить тебе трон. Поздравляю всех с праздником, счастья вам, здоровья и благополучия! Исэн- имин булыгыз! Сау булыгыз! До следующий зимы!(Уходит)

Нэурузбикэ: Сау бул Кыш бабай! Тынычлап ял ит.

Салкын кышны яз жинде,

Моны барчагыз курде.

Кулны кулга тотынып,

Без бэйрэм итик инде.

Вед.:Ну что ж, Деда Мороза мы проводили.Давайте веселиться, праздник продолжать, петь и танцевать. Присаживайся Науруз да посмотри какой веселый, задорный татарский танец дети из подготовительной группы №2 для тебя исполнят.

А.б. Яз шатлыгы йорэктэ,

Яшик изге телэктэ.

Нэуруз безнен кунеллэрдэ,

Нэуруз язгы голлэрдэ.

Уйнагыз сез, колегез,

Нэуруз килэ, курегез.

Нэуруз безнен кунеллэрдэ,

Нэуруз язгы голлэрдэ.

А.б.: Уйныйк әле, уйныйк әле,

Барыбыз бергә чакта,

Күрсәтик сезнең алда.

Күкәй(кучтэнэч) эзләү уены.

(Кәрзин белән күкәй залның төрле җиренә куела, ләкин алдан эзлисе кызның күзе бәйләнә).

Нәүрүзбикә кукэй салынган кэрзиннэрне торкемнэргэ булэк итэ:Рәхим итеп ,сыйланыгыз! Кадерле балалар, кадерле кунаклар!Минем сезгә Бер үтенечем бар: табигатьне саклагыз, елгаларның суы саекмасын, урманнардан киек кошлар китмәсен,зәңгәр күгебезне болыт капламасын, үләннәр гел яшел булсыннар.

А.б.: Бэйрэмебез ахырына якынлашты.Тагын бер тапкыр бэйрэм белэн сезне матур кызлар, зур малайлар хэм хормэтле кунаклар! Исэнлек-саулык, зур унышлар телим сезгэ, э хэзер эйдэгез кучтэнэчлэр белэн чэй эчэбез.

• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Бесплатные сертификаты учителям и участникам

Нәүрүз бәйрәме

Стучится в дверь Стучится в дверь Новруз Байрам,
Идет с улыбкой по дворам
И с ним настрой весенний,
И снова праздник дарит нам
С надеждой робкой пополам
Восторг и вдохновенье.

Его истоки там, на дне,
В тысячелетней глубине —
Не различить отсюда,
Но ежегодно по весне
Мы наяву, а не во сне
Вновь видим это чудо.

Оно берет нас в плен — взгляни! —
Как нежный бархат сэмэни,
Сегодня повсеместно.
Среди предпраздничной возни
Манит, как вечером огни,
Как синий свод небесный. Бәйрәм,
Идет с улыбкой по дворам
И с ним настрой весенний,
И снова праздник дарит нам
С надеждой робкой пополам
Восторг и вдохновенье.

Его истоки там, на дне,
В тысячелетней глубине —
Не различить отсюда,
Но ежегодно по весне
Мы наяву, а не во сне
Вновь видим это чудо.

Оно берет нас в плен — взгляни! —
Как нежный бархат сэмэни,
Сегодня повсеместно.
Среди предпраздничной возни
Манит, как вечером огни,
Как синий свод небесный.

«Н әү р ү з» б әйрәме.
Нэуруз (Язны каршылау бэйрэме)

Жиhазлау. Матур итеп бизэлгэн сэхнэ. Турдэ, каеннар арасында, яз кызы — Нэурузбикэ рэсеме. Сулъяктарак айлы Соембикэ манарасы силуэты. Ян пэрдэлэрнен бер ягында — Кояш, икенче дигэн сузлэр язылган. Идэндэ — зур вазада каеннар, «кара каргалар», кабартылган шарлар.

Музыка янгырый, экренэя. Сэхнэгэ алып баручы чыга.

Бар да көләч,шат бүген!

Күктә кояш елмая,

Яшерә алмый шатлыгын.

Җырлыйсы килеп кенә,

Тора барыбызның да

Көтеп алган бәйрәме

Бүген һәммәбезнең дә

Алып баручы. Хормэтле ата-аналар, кадерле кунаклар, балалар! Без буген бирегэ язны — Нэурузбикэне каршы алу бэйрэменэ жыелдык. Бэйрэмдэ халкыбызнын дэртле жырларын, борынгы такмакларын ишетерсез, жырлы-биюле уеннарын курерсез, узегез дэ дэртлэнеп биерсез.
Бэйрэм тамашасына рэхим итегез! Музыка.

Алып баручы. Э хэзер суз бэйрэмебезнен мохтэрэм кунагы Идрис хэзрэт Галэветдингэ бирелэ. (Ул 3-5 минутлык вэгазь сойли, килгэн кунакларны бэйрэм белэн котлый.)
Магнитофон язмасында азан тавышы янгырый.

Алып баручы. Нэуруз бэйрэменен эчтэлеге белэн сезне укытучы . таныштырыр.

Укытучы. Нэуруз. Бу исем безгэ ят та, таныш та. Нэуруз — борынгы эби-бабаларыбыз уткэргэн язны каршылау бэйрэме ул.
Мэгьлум булганча, XVIII гасырга хэтле татар халкы Яна елны март аенын 21 ендэ — кон белэн тон тигезлэшкэн вакытта каршы алган. Бу кон Иран календаре нигезендэ «Нэуруз» дип аталган. Иранда hэм ана курше иллэрдэ яна елны хэзер дэ март аенда каршы алу гадэте яшэп килэ.
«Нэуруз» сузе фарсы-тажик телендэ «Яна кон» дигэн мэгънэне анлата. Борынгы бэйрэмне атна буе дэвам иткэннэр, hэр коннен уз гадэте, уз тэртибе, язылмаган кануннары булган: 7 кон буена гайбэт сойлэмэгэннэр, каргыш телэмэгэннэр, туган-тумачага, курше-кулэнгэ миhербанлык кылганнар, ата-баба
каберенэ барганнар, сугышлар тукталып торган. Бу конне яшьлэр шэкертлэр, балалар, ойдэн ойгэ кереп, бэет, шигырь эйткэннэр, йорт хужасына исэнлек-саулык, иминлек-байлык, бэхет, унышлар телэп йоргэннэр.
Бу шэкертлэрнен кунел ачу чарасы гына булып калмаган. Шулай йореп, алар авылдашларынын кунелен кутэргэннэр, асылда салкын кышлар бетеп килугэ бергэлэшеп шатланганнар, язны каршылаганнар.
Хормэтле эти-энилэр, укучылар! Сезне халкыбызнын ин изге йолаларыннан берсе — Язгы яна ел — Нэуруз бэйрэме белэн котлыйбыз. Саулык-сэламэтлек, бэхет, унышлар телибез. Барлык ометлэрегез дэ чынга ашсын! Язгы Яна ел котлы булсын! Нэуруз мобарэкбад!

Музыка. ( кошлар тавышы )

Укучы. Борын уткэн заманнан,
Болгар белэн Казаннан,
Жаек белэн Иделдэн
Бу бэйрэм безгэ килгэн.
Нэуруз мобарэкбад!
1 нче укучы. Эйдэ, кояш, сип нурынны,
Кызганма бер дэ,
Зур бэйрэм, кунелле бэйрэм
Нэуруз буген бездэ.
2 нче укучы . Тизрэк кил безгэ, жылы яз,
Тизрэк-тизрэк кил!
Куяннар тунып беткэндер,
Иссен жылы жил.
Урманда бит жылы ой дэ,
Жылы мич тэ юк.
Куяннарнын эбилэре
Бэйлэми оек.
4 нче укучы. Тизрэк кил безгэ, жылы яз,
Тизрэк-тизрэк кил!
Чыпчыкларга жырлар ойрэт,
Уйна, сайра, кэл.
5 нче укучы . Урманда бит пешермилэр
Тугэрэк калач.
Песнэклэрнен туннары юк,
Тамаклары ач.
Чэчэклэр белэн кумелсен
Без яшэгэн ил.
Тизрэк кил безгэ, жылы яз,
Тизрэк-тизрэк кил!

1.“Саумы кояш” җыр.

2. Сәхнәгә бер төркем яшьләр керә “Аулак өй” җыры

1 нче укучы. Ач ишеген, керэбез,
Нэуруз эйтеп килэбез,
Хэер-дога кылабыз,
Аш-сый котеп торабыз,
Нэуруз мобарэкбад!

2 нче укучы. Аягым жинел булсын,
Яна ел котлы булсын,
Ашлыгыгыз мул булсын,
Башагы биш карыш булсын,
Нэуруз мобарэкбад!
3нче укучы. Мал-туарыгыз артсын,
Колыннарыгыз чапсын.
Игеннэрегез унсын —
Нэуруз котлы булсын!
4 нче укучы . Корымасын колегез,
Боек Болгар илегез,
Мон — коегез, телегез,
Нэуруз мобарэкбад!
5нче укучы. Сыерыгыз сотле булсын,
Атыгыз кочле булсын.
Абыстайлар, тутэйлэр,.
Нәүрүз мөбәрәк булсын
6 нчы укучы. Нэуруз эйттек без сезгэ,
Хакын бирегез безгэ.
Яшегез житсен йозгэ,
Малыгыз артсын козгэ,
Нэуруз мобарэкбад!

малай . Эйдэгез берэр уен уйныйк.
кыз . Нинди уен уйныйк икэн?
Балалар ( бергэ). «Безгэ бер иптэш кирэк» уенын уйныйк.

Укучылар кара-каршы 2 рэткэ тезелэлэр. Такмак эйтеп, бер- берсенэ якынаялар.

1 нче малай . Ачуланма безлэргэ,
Эйтик чынын сезлэргэ.
Без килдек кыз кузлэргэ,
Котлы булсын Нәүрүз !
Кызлар тиз генэ чаршау артына яшеренэлэр hэм чаршау ярыгыннан карыйлар.
2 нче малай . Чылтырап чишмэ ага,
Астында комы кала;
Чаршаудан кызлар бага,
Котлы булсын Нәүрүз !
3 нче малай . Сузем шулдыр сезлэргэ,
Карап торган кызларга.
(бармак яный)
Куз тидермэ безлэргэ,
Котлы булсын Нәүрүз !
4 нче малай. Нинди икэн атасы,
Чибэр микэн анасы?
Бигрэк гузэл баласы,
Котлы булсын Нәүрүз !

Жырлы-биюле уен «Челтэр элдем читэнгэ».

2кеше . Без-без безелдек,
Без бер рэткэ тезелдек,
Биибез дэ уйныйбыз,
Бер дэ оялып тормыйбыз.

Малайлар. Челтэр элдем читэнгэ,
Жилфер-жилфер итэргэ;
Без килмэдек буш китэргэ,
Килдек алып китэргэ.

Кызлар, чаршау артыннан чыгып, каршы якка тезелэлэр hэм уенга катнашалар.

Кызлар . Алын алырсыз микэн,
Голен алырсыз микэн?
Урталарга чыгып сайлап,
Кемне алырсыз микэн?
Малайлар. Алларын да алырбыз,
Голлэрен дэ алырбыз,
Кунелебезгэ кем ошаса,
Шуны сайлап алырбыз.
Бергэ. Кунелебезгэ кем ошаса,
Шуны сайлап алырбыз.

Укучы . Дуслар!
Нэуруз килсэ генэ яз була бит.
Эйдэгез, яз гузэле
Нэурузбикэне чакырабыз.
Балалар. Кил, Нэуруз, кил тизрэк !
Кыз . Нэуруз килэ яшэреп,
Яшэреп тэ теш ярып.
Дуслар, безне кетэмсез,
Табак-савыт бирэмсез?
Малай. Нэурузгэ табак кирэк,
Табакка кабак кирэк.
Май, кукэй, калак кирэк,
Майланган коймак кирэк.

Музыка. Шау-гор килеп, Нэуруз, чэчэклэр керэ. Нэуруз яшел киемнэн.

Нэурузбикэ . Эссэламегалэйкем, кадерле дусларым!
Агымсулар кичтек без,
Сезгэ килеп життек без,
Нэуруз эйтеп уттек без,
Нэуруз мобарэк булсын!
Бергэ. Хуш килэсен! Турдэн уз, Нэуруз!
Нэурузбикэ . Гайбэт бетсен телегездэ,
Орыш бетсен илегездэ,
Ачу китсен йозегездэн —
Шулай икэн, килэм сезгэ!

Нэурузбикэ. Бурычларны кичерегез,
Дошманнарга кул сузыгыз,
Шунын белэн мэрхэмэткэ,
Йорэгемэ юл сызыгыз!
Шулай икэн, килэм сезгэ!
Бергэ. Нэуруз килде, яз килде!
Нэуруз, мобарэкбад!

Парлы бию “Мәк чәчәге”

Нэурузбикэ . Мине сагынып котеп алганыгыз очен рэхмэт сезгэ!

Кар бортеклэрен ияртеп, Кыш бабай килеп керэ.

Кыш бабай . Бу нинди тавыш монда, кем эле минем билэмэлэремэ баш булмакчы?
Гүзәлия . Кыш бабай, юкка ачуланасын. Синен коннэрен утеп бара бит инде. Билэмэлэренне язга — Нэурузбикэгэ тапшырырга вакыт житте. Кара эле тэрэзэгэ, горлэп-шаулап яз килэ.
Кыш бабай . Туктагыз эле, туктагыз, узе белэн сойлэшэм. (Нэурузбикэ каршысына басып.)
Мина эйтми килгэнсен,
Кышны жинэм, дигэнсен,
Ха-ха-ха, ха!
Бер орермен — жил исэр,
Шыткан чэчэкне кисэр.
Ике орсэм — кар ятар,
Елга, кулгэ боз катар.
Кит, Нэуруз, кит!
Нэурузбикэ. Шып, дисэм — жилен тынар,
Елмайсам — карын елар.
Узен кит, Кыш!
Кыш бабай . Кар, яу, яу —
Нэуруздэн яса зур тау!

К ар б ө ртеклэре биюе.

Нэурузбикэ . Кояш, чык, чык!
Тэти кашык базарда,
Ботка пешэр казанда,
Батыр карны елак ит,
Жылын белэн кунак ит!

Музыка . Елмаеп, Кояш килеп керэ. Кыш бабай, куркып, артка чигенэ.

Кыш бабай. Коела бара тешлэрем,
Ямьсез керэ тошлэрем,
Кара куна жиремэ —
Уна бара тослэрем.
Ай, еладым, еладым —
Эле яшэп туймадым.
— Юк, юк, мин китмим. Тартышмыйча гына язга — Нэурузбикэгэ билэмэлэремне биру юк.
Нэурузбика . Синен ботен шартларына да кунэм мин.
Кыш бабай. 1 нче шартым:
Менэ кашык, менэ кукэй,
Тот кулына, чибэркэй.
Син дэ йогер, мин дэ калмам.
Кем узар бу ярышта?

(Нэурузбикэ беренче булып килэ.)

Кыш бабай. Эйдэ, хэзер биюдэ ярышабыз.

Биилэр татарча . Кыш бабай егыла. Балалар торгызмакчы булалар.

Кыш бабай . Узем генэ жинэ алмам, ахры, Нэурузбикэне.

Балалар , Ура! Нэуруз жинде, кыш китте, яз килде! Нэуруз мобарэк булсын!
Кыш бабай . Уф, арыдым, сусадым,
Харап булдым, жинелдем, Эредем бит, эредем.

Егыла. Кесэсендэге шешэсеннэн су ага башлый.

Бергә . Ә йдэгез, тизрэк ярдэм итик. Кыш бабайны торгызыйк, монда эреп бетэр бит ул.

Балалар Кыш бабайны торгызалар.

Кыш бабай . Бетте, барысы да бетте,
Актык сэгатем сукты.
Сау булыгыз, дусларым,
Хушыгыз, куз нурларым.
Шатланыгыз, колегез,
Уйнагыз.
Сау булыгыз!

Вальс уйнала. Кыш бабай hэм, ботерела-ботерелэ,
кар бортеклэре чыгып китэлэр.

Бергә . . Салкын кышны яз жинде,
Моны барчагыз курде.
Кулны кулга тотынышып
Бэйрэм итик кон буе.

Жыр. «Яз килә » (Р.Хэсэнов музыкасы, М.Шиhапов шигыре). Нэурузбикэ
Игеннэрегез мул булсын,
Тормышыгыз ямьлэнсен,
Сэламэт булыгыз!
Котлап сэлам бирдегез,
Мине котеп алдыгыз.
Тук булсын малларыгыз,
Мул булсын балларыгыз.
Инде мине тынлагыз —
Уйнагыз да колегез,
Биегез дэ жырлагыз.

2 нче укучы . Кызлар, кызлар, тынлагыз,
Нэуруз житте, уйнагыз. Эйдэгез, эйдэгез,
Коймак пешерик!
Күчтәнәчләр өләшик (яш ь ләр күчтәнәч өләшә)

«Коймаклар» уен — жыры уйнала.
Балалар, кулга-кул тотынышып, тугэрэк ясыйлар,
Нэурузбикэ уртада.

Буген Нэуруз бэйрэменэ
Без чакырдык кунаклар;
Кунакларнын килуенэ
Без пешердек коймаклар.
Коймакларга карасан,
Менэ шулай купергэн,
Менэ шулай жэелгэн,
Менэ шулай кысылган.
Коймагынны майлап ал,
Телэгэненне сайлап ал

4 нче укучы. Нэуруз, Нэуруз,
Нэуруз, хужалар,
Котлы, мобарэк булсын!
Тормыш тугэрэк булсын!
Уен-жыр горлэп торсын!

Уен-жыр, бию, такмаклар давам итэ. Ана ата-аналар, килгэн кунаклар да кушыла.

2 нче алып баручы.
Зэнгэр куктэ концерт бирэ
Тургайлар — жырчы кошлар.
Тургайлар жырына кушылып,
Ямьле яз килуе белэн
Котлыйбыз сезне, дуслар!

. Хормэтле дуслар! Бэйрэм тамашасы ахырына
якынлашты. Эллэ нинди авыр елларда да уз йозен югалтмыйча, энэ шу
лай шат кунелле, сау рухлы булып калган ул безнен халык. Монын
очен мен рэхмэт ана. Мэнге шулай зирэк акыллы булсын, имин яшэсен!

.Бугенгенен гузэл мизгеллэре
Кунеллэрдэ калсын уелып.
Тагын шулай, дуслар, бергэлэшеп,
Очрашырга язсын жыелып.

Нэуруз. Бу исем безгэ ят та, таныш та. Нэуруз — борынгы эби-бабаларыбыз уткэргэн язны каршылау бэйрэме ул.
Мэгьлум булганча, XVIII гасырга хэтле татар халкы Яна елны март аенын 21 ендэ — кон белэн тон тигезлэшкэн вакытта каршы алган. Бу кон Иран календаре нигезендэ «Нэуруз» дип аталган. Иранда hэм ана курше иллэрдэ яна елны хэзер дэ март аенда каршы алу гадэте яшэп килэ.
«Нэуруз» сузе фарсы-тажик телендэ «Яна кон» дигэн мэгънэне анлата. Борынгы бэйрэмне атна буе дэвам иткэннэр, hэр коннен уз гадэте, уз тэртибе, язылмаган кануннары булган: 7 кон буена гайбэт сойлэмэгэннэр, каргыш телэмэгэннэр, туган-тумачага, курше-кулэнгэ миhербанлык кылганнар, ата-баба
каберенэ барганнар, сугышлар тукталып торган. Бу конне яшьлэр шэкертлэр, балалар, ойдэн ойгэ кереп, бэет, шигырь эйткэннэр, йорт хужасына исэнлек-саулык, иминлек-байлык, бэхет, унышлар телэп йоргэннэр.
Бу шэкертлэрнен кунел ачу чарасы гына булып калмаган. Шулай йореп, алар авылдашларынын кунелен кутэргэннэр, асылда салкын кышлар бетеп килугэ бергэлэшеп шатланганнар, язны каршылаганнар.
Хормэтле эти-энилэр, укучылар! Сезне халкыбызнын ин изге йолаларыннан берсе — Язгы яна ел — Нэуруз бэйрэме белэн котлыйбыз. Саулык-сэламэтлек, бэхет, унышлар телибез. Барлык ометлэрегез дэ чынга ашсын! Язгы Яна ел котлы булсын! Нэуруз мобарэкбад!

Предмет:	Начальные классы
Категория материала:	Конспекты
Автор:	Фахртдинова Фирая Рустамовна это Вы?
Тип материала:	Документ Microsoft Word (docx)
Размер:	33.48 Kb

Полезно? Поделись с другими:

Если Вы являетесь автором этой работы и хотите отредактировать, либо удалить ее с сайта — свяжитесь, пожалуйста, с нами.

Посмотрите также:

Учебно-методические пособия и материалы для учителей, 2015-2022
Все материалы взяты из открытых источников сети Интернет. Все права принадлежат авторам материалов.
По вопросам работы сайта обращайтесь на почту [email protected]

Читайте также:

  

• Сочинение почему я хочу работать в прокуратуре

  

• Сочинение по рассказу срезал шукшина

  

• К чему приводит неравенство в обществе сочинение

  

• Сочинение на тему что за прелесть эти сказки 5 класс

  

• Проблема рутинности жизни сочинение

Бу көнне авыл хуҗалыгы белән көн күрүче халыкларның Яңа елы башлана. Фарсы теленнән ул “яңа көн” дип тәрҗемә ителә.  

2009 елның сентябрендә Нәүруз ЮНЕСКОның кешелекнең матди булмаган мәдәни мирасының репрезентатив исемлегенә кертелә. 2010 елда БМО Генераль Ассамблеясенең 64 сессиясе 21 мартны “Халыкара Нәүрүз” көне дип игълан итте.  

Нәүрүз бәйрәме дөньядагы иң борынгы бәйрәм санала. Аны Ахеменидлар һәм Сасанидлар дәүләтләрендә дә бәйрәм иткәннәр (б. э. к. III–VII г.). Борынгы грек тарихчысы Страбон болай дип язган: «Мәвәрәэннәһердә (Сырдәрья белән Амудәрья елгалары арасында) яшәүче халык бу көнне Ут гыйбадәтханәсенә җыела. Бу көнне сәүдә итүчеләр кибетләрен яба, һөнәрчеләр эшләми, барысы да күңел ача, бер-берсен изге ут кагылган ризыклар белән сыйлый».  

Бәйрәм борынгы фарсыларда барлыкка килгән дип санала. Кояш культы һәм легендар пәйгамбәр Заратуштра белән бәйле. «Авеста»да Нәүрүз турында мәгълүматлар бар.  

Нәүрүзне бәйрәм итү кояш календаре барлыкка килү белән бәйле. Ул исламга кадәр җиде гасыр элек барлыкка килгән.  

Нәүрүз мөселманнарның яңа елыннан аерыла. Мөселманнар ай календаре буенча яши. Кояш календаре буенча бер елда 365 (366) көн. Айныкында – 354 (355).  

Мөселманнарның ай календарена нигезләнгән елы Мөхәррәм аеннан башлана, һәм ул ел фасылларына бәйләнмәгән.  

Борынгыда Нәүрүз килгәнне астрологлар билгеләгән. Хәзер астрономнар санап чыгара. Кояш күк экваторы аша көньяк ярымшардан төньяк ярымшарга чыгуга Нәүрүз башлана.   

Төрки риваятьләр буенча, бу көнне төркиләр үзләрен әйләндереп алган Эргенеконнан чыккан (таулар белән уратып алынган үзәннән котылган). Шуңа да төркиләр бәйрәмне Яңа ел итеп кабул иткән.  

Якын Көнчыгыш һәм Үзәк Азиянең җир эшкәртүче халыкларында барлыкка килгән әлеге бәйрәм, гарәп яуларын да кичеп, сакланып калган. Ислам динендәге күп кенә халыклар өчен ул барыбер бәйрәм, аларның мәдәниятенең аерылгысыз өлеше булып калган.  

Кайбер илләрдә Нәүрүз дәүләт бәйрәме, 21 март ял көне итеп игълан ителгән.  

Нәүрүз – табигать культына бәйле булган бәйрәм. 

Бәйрәмгә ике атна вакыт кала, савытларга бодай белән ясмык салганнар. Бәйрәмгә аларның уҗымы 5-7 см үсәргә тиеш. Яшел төс табын бизәге булган һәм яңа тормыш башлануны символлаштырган. Бәйрәмгә таба тагын бер тапкыр бөртеклеләр үстереп, бәйрәм табынында ашаганнар.  

Нәүрүз алдыннан гөнаһлар кичерелгән, гафу сораганнар, дошманнар белән дуслашканнар, бурычларны кичергәннәр. Якты рухлар чиста күңелле, чиста йортлы кешеләргә килә дип, әйләнә-тирәне чистартканнар. Кара эчле кешеләргә андый рухлар килми дип ышанганнар.  

Бу көнне чиста киемнәр кигәннәр. Исламга кадәрге чорда Нәүрүз алдыннан бер атна вакыт әрвахларга багышланган. Бу атнада аларны искә төшергәннәр, аларның рухларыннан киләсе елга ярдәм сораганнар.  

Шулай ук чистарыну йолаларын башкарганнар. Нәүрүз алды чәршәмбесендә урамда учак ягып, аның аша җидешәр тапкыр сикерергә кирәк булган. Яки берәр тапкыр җиде учак аша. Узган елгы гөнаһлардан арыну өчен шулай ук Нәүрүз алды кичендә агымсу аша сикергәннәр.  

Нәүрүз – күрәзә кылу вакыты да. Бигрәк тә кияүгә чыкмаган кызлар күрәзәлек итәргә тырышканнар. Шулай ук бәйрәм кичендә күршеләрнең сөйләшкәнен качып тыңлап, сөйләшүнең нинди булуына карап, киләсе елга фаразлар кылганнар.  

Бәйрәм кичкә таба башлана. Гаилә яңа киемнәр киенеп, өстәл артына җыела. Өстәлгә яңа савыт-саба, җиде төрле ризык куела. Табын “хафт-син” дип атала. Ризыклардан алма, зәйтүн, үстерелгән бодай, аш серкәсе, сарымсак һәм башка орлыклар куела.  

Җиде ризык Кояшка бүләк булып санала. Кояш бүләкләрне алып, мул уңыш бирер, дип өметләнәләр.  

Өстәлгә көзге куялар. Аның алдына гаилә әгъзалары санынча шәм яндырып утырталар. Шәмнәрне янып беткәнче сүндерергә ярамый. Зур бәйрәм ипие, су салган касә, касәдә яшел яфрак йөзәргә тиеш. Алсу сулы касә, җимешләр, чикләвекләр, балык, әтәч, әчегән сөт, сыр, буяулы йомыркалар. Борынгы заманнарда һәрбер ризык төренең үз мәгънәсе булган.  

Пылау әзерлиләр. Үзәк Азиядә бер бәйрәм дә пылаусыз узмый.  

Кунаклар килсә, аларга аз гына төртке чыгарган бодай биргәннәр. Аны һәртөрле яңаруга кушылу дип кабул иткәннәр.  

Бу көнне балалар, өй саен кереп, җырлап йөриләр. Аларга тәмле әйберләр бирәләр. Урамда такмакчылар, чичәннәр җырлый, кәмитчеләр кәмит күрсәтә. Кичкә кадәр бәйрәм дәвам итә, икенче көнне бәйрәм һәркемнең өендә бара.  

Борынгы заманнарда Нәүрүз 13 көн бәйрәм ителгән. Тантаналар ахырында кешеләр кырга чыгып, Яңа ел каршылаганнар. Кырга чыккан һәркемгә ел буена бәхет һәм иминлек юлдаш булыр дип уйлаганнар.  

Бу традиция Иранда сакланган. Анда әле дә 13 көн бәйрәм итәләр.  

Чыганак: syuyumbike.ru

Яңалыклар

Нәүрүз бәйрәме

Март ае – яз башы, бик матур ай. Бу ай озак заманнар буе яңа елның беренче ае булып йөргән. Язның көн белән төн тигезләшкән вакыты 21 – 22 март – Нәүрүз бәйрәме буларак билгеләнеп үтелгән. Нәүрүз – язны каршылап, язгы чәчү эшләре алдыннан үткәрелә торган халык бәйрәме ул.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

Галерея

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Нәүрүз бәйрәме(Язны каршылау бэйрэме)

Нэуруз… Бу исем безгэ ят та, таныш та. Нэуруз — борынгы эби-бабаларыбыз уткэргэн язны каршылау бэйрэме ул.
Мэгьлум булганча, XVIII гасырга хэтле татар халкы Яна елны март аенын 21 ендэ — кон белэн тон тигезлэшкэн вакытта каршы алган. Бу кон Иран календаре нигезендэ «Нэуруз» дип аталган. Иранда hэм ана курше иллэрдэ яна елны хэзер дэ март аенда каршы алу гадэте яшэп килэ.
«Нэуруз» сузе фарсы-тажик телендэ «Яна кон» дигэн мэгънэне анлата. Борынгы бэйрэмне атна буе дэвам иткэннэр, hэр коннен уз гадэте, уз тэртибе, язылмаган кануннары булган: 7 кон буена гайбэт сойлэмэгэннэр, каргыш телэмэгэннэр, туган-тумачага, курше-кулэнгэ миhербанлык кылганнар, ата-баба
каберенэ барганнар, сугышлар тукталып торган. Бу конне яшьлэр шэкертлэр, балалар, ойдэн ойгэ кереп, бэет, шигырь эйткэннэр, йорт хужасына исэнлек-саулык, иминлек-байлык, бэхет, унышлар телэп йоргэннэр.
Бу шэкертлэрнен кунел ачу чарасы гына булып калмаган. Шулай йореп, алар авылдашларынын кунелен кутэргэннэр, асылда салкын кышлар бетеп килугэ бергэлэшеп шатланганнар, язны каршылаганнар.
Хормэтле эти-энилэр, укучылар! Сезне халкыбызнын ин изге йолаларыннан берсе — Язгы яна ел — Нэуруз бэйрэме белэн котлыйбыз. Саулык-сэламэтлек, бэхет, унышлар телибез. Барлык ометлэрегез дэ чынга ашсын! Язгы Яна ел котлы булсын! Нэуруз мобарэкбад! 

Скачать

Просмотров: 348

Похожие материалы

• Урок «Жизнь пресного водоёма»
• Конспект урока предметно-практической деятельности «Аппликация»Кораблик» с/к 3Б
• Урок литературного чтения А.С.Пушкин
• Урок технологии»Аппликации на тему «Зима»
• Конспект урока по окружающему миру «Золотое кольцо России» ( №3 класс)
• Классный час «В здоровой семье-здоровые дети»
• Воспитательное мероприятие «Поле чудес» (1 класс)
• Cценарий праздника Иван Купала (для участия всех возрастных групп ДОУ)
• Воспитательное мероприятие «Поле чудес» (2 класс)
• Урок-исследование. 2 класс. Предлоги-это части речи.

Учебно-методические пособия и материалы для учителей, 2015-2022

Все материалы взяты из открытых источников сети Интернет. Все права принадлежат авторам материалов.

По вопросам работы сайта обращайтесь через форму обратной связи.

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Нәүрүз latin yazuında])

Нәүрүз نوروز
Шәмси тәкъвим буенча яз башы һәм яңа ел килү бәйрәме
Кабул ителү урыны	Азәрбайҗан, Албания, Әфганстан, Босния һәм Герцеговина, Һиндстан, Иран, Казакъстан, Кыргызстан, Пакистан, Таҗикстан, Татарстан, Төркия, Үзбәкстан һ.б.
Сыйфат	Халыкара
Әһәмият	Яңа ел башы
Дата	19, 20, 21 йә 22 март (язгы көн-төн тигезлеге)
Бәйрәм ителү	Хафт син (هفت سین), Наурыз коже һ.б.

Нәүрүз (фар. نوروز — яңа көн^[1], tat.lat. Näwrüz) — шәмси тәкъвим буенча Яңа елның башы (Фарвардин аеның беренче көне), Урта Азиядә, Иранда, Әфганстанда һәм кайбер башка илләрдә бик борынгыдан килгән Яңа елны каршылау бәйрәме^[2].

Кояш тәкъвиме буенча яшәгән борынгы иранлы һәм төрки халыкларының ышануларына бәйле чара, язгы көн-төн тигезлеге чорына (19, 20, 21 йә 22 мартка) туры килә.

2009 елда ЮНЕСКО тарафыннан Бөтендөнья матди булмаган мәдәни мирас исемлегенә кертелә, 2010 елгы БМО Генераль Ассамблеясе карары нигезендә рәсми халыкара бәйрәм статусын ала.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Яңа чор башлану бәйрәменең Фарвардин аеның беренче көнендә рәсми котланылуның Ахәменид дәүләте чорында (б.э.к. VI-IV гасырлар) абашланганы Шаһнамә поэмасыннан билгеле, тик Нәүрүз сүзе язма чыганакларда яңа эраның II гасырыннан башлап кына очрый.^[3] Исламның таралуына карамастан, халык үз мәдәни мирасына хөрмәт йөзеннән бәйрәм итүне дәвам итә.

Бу бәйрәмнең анимизм элементлары барлыгы мәгълүм. Нәүрүз көнендә борынгы иран халыклары үзләренең борынгы бабалар рухларына табынганнар иде. Соңрак бу гадәт Борынгы Иранның рәсми дине булган зәрдөштлек тарафыннан үз ителә. Зөрдештләрнең төп җиде бәйрәмнәренең берсе

Күк-Ата, Җир-Ана һәм политеист тәңречелек пантеонына кергән башка мифик затларга ышанган болгарлар һәм башка төрки кабиләләрнең мәҗүси мәдәниятләренә борынгы иранлыларның тәэсирләре астында керә дип уйланыла.^[5] Төрки тәкъвим буенча Нәүрүз (Яңа ел) бәйрәменнән соң Яңарыш ае башлана.

Шулай ук бәһаиләрдә котланыла.

Татарларда Нәүрүз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Нәүрүз бәйрәмен татарлар да каршылый. Яңа елны март аенда башлап җибәрүнең татарлар яшәгән Урта Идел буенда булганлыгы мәгълүм. Ул чорда Нәүрүз көннәрендә (ул берәр атнага — 10 көнгә сузылган) йорттан-йортка кереп «нәүрүз әйтеп» йөрү гадәте булган. Моны укучы балалар, шәкертләр башкарган. Нәүрүз такмагын укып, яки яттан әйтеп, хуҗаларга бәхет, уңышлар теләп йөргәннәр.

Гадәт буенча, Нәүрүз көнне иртә таңнан яшьләр урамга чыкканнар. Егетләр арасында бәйрәмнең башлыгы Алпамша билгеләнгән. Алпамша булган кеше: «Әнә карга очып килә, Нәүрүзне бәйрәм итәргә куша!» – дип кычкырып җибәргән. Бу бәйрәмдә милли уеннар, спорт ярышлары, атлар чабышы үткәрелгән. Нәүрүзгә кадәр кешеләр бер-берсенә булган үпкәләрен гафу иткән, дуслашу билгесе итеп, бүләкләр бирешкәннәр. Ә яшьләр кызыклы такмаклар әйтешкән. Нәүрүз бәйрәмен шулай ук «Карга туе» дип йөрткәннәр һәм бу көнне «карга боткасы» пешергәннәр. Элек кешеләр табигатьнең уянуын каргалар килү белән бәйләгән, җылы, матур көннәрне нәкъ менә шул кошлар алып килә дип уйлаганнар. Шуңа күрә карга изге кош булып саналган. Иген чәчәр алдыннан бабаларыбыз, бәйрәм ясап, күңелләрен күтәргән. Иртәннән балалар җыелышып, өйдән өйгә йөреп, ботка пешерер өчен он, ярма, йомырка, май, җимешләр җыйганнар. Аларны бер кеше дә буш кул белән чыгармый. Балалар өй янына киләләр дә, җырлап, такмаклар әйтеп әлеге өйгә, аның хуҗаларына изге теләкләр телиләр. Шулай итеп, бөтен йортка кереп чыгалар һәм җыйган әйберләрен өлкәннәргә кайтарып бирәләр. Өлкәннәр болынга чыгып ботка пешерә, ә яшьләр, балалар шунда җырлыйлар, бииләр, такмак әйтәләр, төрле кызыклы уеннар уйныйлар. Бу бәйрәмдә кешеләр ял вакытларын бик күңелле үткәрә. Соңыннан бергәләшеп ботка ашыйлар, бер-берләренә теләкләр телиләр: дөньялар имин булсын, сугышлар булмасын, яңгырлар яусын, игеннәр уңсын, балалар акыллы, тәүфыйклы, миһербанлы булсыннар. Бүгенге көндә Нәүрүз бәйрәменә багышланган «Нәүрүзбикә», «Нәүрүз гүзәле» бәйгеләрен үткәрү таралды. Ул бәйгеләрдә татар кызлары бөтен яклап үзләренең осталыгын күрсәтә. Анда алар татар халык җырларын башкаруда, милли бию осталыгында, татар халык ашларын әзерләүдә ярыша. Егетләр арасында канат тартышу, уктан ату һәм башка ярышлар үткәрелә. Татар халкында гадәттә Нәүрүзне өч көннән алып 13 көнгә хәтле билгеләп үткәннәр. Бәйрәм вакытында зур учак ягу, аның аша сикерү, әйләнү булган, кешеләр бер-берсенә бәхет, муллык теләгән.[6]

Әстерхан татарлары элек-электән (юлиан тәкъвиме буенча) бу бәйрәмне Әмил исеме астында 14 март көнне билгели иде.

Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

• 

• 

• 

  Азәрбайҗанда Нәүрүз бәйрәме

• 

  Нәүрүз бәйрәменең табыны

• 

  Нәүрүз бәйрәменең табыны

• 

  Нәүрүз бәйрәменең табыны

• 

  Нәүрүз бәйрәменең табыны

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

• Май чабу
• Сөмбелә

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

	Викиҗыентыкта? Nowruz

• Ноуруз

Нәүрүз турында фактлар 

 

Нәүрүз  – төрки һәм фарсы телле халыкларның бик борынгыдан килгән бәйрәме. Ул 21 мартта көн белән төн тигезләшкән көнгә туры килә.  

 

Бу көнне авыл хуҗалыгы белән көн күрүче халыкларның Яңа елы башлана. Фарсы теленнән ул “яңа көн” дип тәрҗемә ителә.  

 

2009 елның сентябрендә Нәүруз ЮНЕСКОның кешелекнең матди булмаган мәдәни мирасының репрезентатив исемлегенә кертелә. 2010 елда БМО Генераль Ассамблеясенең 64 сессиясе 21 мартны “Халыкара Нәүрүз” көне дип игълан итте.  

 

Нәүрүз бәйрәме дөньядагы иң борынгы бәйрәм санала. Аны Ахеменидлар һәм Сасанидлар дәүләтләрендә дә бәйрәм иткәннәр (б. э. к. III–VII г.). Борынгы грек тарихчысы Страбон болай дип язган: «Мәвәрәэннәһердә (Сырдәрья белән Амудәрья елгалары арасында) яшәүче халык бу көнне Ут гыйбадәтханәсенә җыела. Бу көнне сәүдә итүчеләр кибетләрен яба, һөнәрчеләр эшләми, барысы да күңел ача, бер-берсен изге ут кагылган ризыклар белән сыйлый».  

 

Бәйрәм борынгы фарсыларда барлыкка килгән дип санала. Кояш культы һәм легендар пәйгамбәр Заратуштра белән бәйле. «Авеста»да Нәүрүз турында мәгълүматлар бар.  

 

Нәүрүзне бәйрәм итү кояш календаре барлыкка килү белән бәйле. Ул исламга кадәр җиде гасыр элек барлыкка килгән.  

 

Нәүрүз мөселманнарның яңа елыннан аерыла. Мөселманнар ай календаре буенча яши. Кояш календаре буенча бер елда 365 (366) көн. Айныкында – 354 (355).  

 

Мөселманнарның ай календарена нигезләнгән елы Мөхәррәм аеннан башлана, һәм ул ел фасылларына бәйләнмәгән.  

 

Борынгыда Нәүрүз килгәнне астрологлар билгеләгән. Хәзер астрономнар санап чыгара. Кояш күк экваторы аша көньяк ярымшардан төньяк ярымшарга чыгуга Нәүрүз башлана.   

 

Төрки риваятьләр буенча, бу көнне төркиләр үзләрен әйләндереп алган Эргенеконнан чыккан (таулар белән уратып алынган үзәннән котылган). Шуңа да төркиләр бәйрәмне Яңа ел итеп кабул иткән.  

 

Якын Көнчыгыш һәм Үзәк Азиянең җир эшкәртүче халыкларында барлыкка килгән әлеге бәйрәм, гарәп яуларын да кичеп, сакланып калган. Ислам динендәге күп кенә халыклар өчен ул барыбер бәйрәм, аларның мәдәниятенең аерылгысыз өлеше булып калган.  

 

Кайбер илләрдә Нәүрүз дәүләт бәйрәме, 21 март ял көне итеп игълан ителгән.  

 

Нәүрүз – табигать культына бәйле булган бәйрәм. 

 

Бәйрәмгә ике атна вакыт кала, савытларга бодай белән ясмык салганнар. Бәйрәмгә аларның уҗымы 5-7 см үсәргә тиеш. Яшел төс табын бизәге булган һәм яңа тормыш башлануны символлаштырган. Бәйрәмгә таба тагын бер тапкыр бөртеклеләр үстереп, бәйрәм табынында ашаганнар.  

 

Нәүрүз алдыннан гөнаһлар кичерелгән, гафу сораганнар, дошманнар белән дуслашканнар, бурычларны кичергәннәр. Якты рухлар чиста күңелле, чиста йортлы кешеләргә килә дип, әйләнә-тирәне чистартканнар. Кара эчле кешеләргә андый рухлар килми дип ышанганнар.  

 

Бу көнне чиста киемнәр кигәннәр. Исламга кадәрге чорда Нәүрүз алдыннан бер атна вакыт әрвахларга багышланган. Бу атнада аларны искә төшергәннәр, аларның рухларыннан киләсе елга ярдәм сораганнар.  

 

Шулай ук чистарыну йолаларын башкарганнар. Нәүрүз алды чәршәмбесендә урамда учак ягып, аның аша җидешәр тапкыр сикерергә кирәк булган. Яки берәр тапкыр җиде учак аша. Узган елгы гөнаһлардан арыну өчен шулай ук Нәүрүз алды кичендә агымсу аша сикергәннәр.  

 

Нәүрүз – күрәзә кылу вакыты да. Бигрәк тә кияүгә чыкмаган кызлар күрәзәлек итәргә тырышканнар. Шулай ук бәйрәм кичендә күршеләрнең сөйләшкәнен качып тыңлап, сөйләшүнең нинди булуына карап, киләсе елга фаразлар кылганнар.  

 

Бәйрәм кичкә таба башлана. Гаилә яңа киемнәр киенеп, өстәл артына җыела. Өстәлгә яңа савыт-саба, җиде төрле ризык куела. Табын “хафт-син” дип атала. Ризыклардан алма, зәйтүн, үстерелгән бодай, аш серкәсе, сарымсак һәм башка орлыклар куела.  

 

Җиде ризык Кояшка бүләк булып санала. Кояш бүләкләрне алып, мул уңыш бирер, дип өметләнәләр.  

 

Өстәлгә көзге куялар. Аның алдына гаилә әгъзалары санынча шәм яндырып утырталар. Шәмнәрне янып беткәнче сүндерергә ярамый. Зур бәйрәм ипие, су салган касә, касәдә яшел яфрак йөзәргә тиеш. Алсу сулы касә, җимешләр, чикләвекләр, балык, әтәч, әчегән сөт, сыр, буяулы йомыркалар. Борынгы заманнарда һәрбер ризык төренең үз мәгънәсе булган.  

 

Пылау әзерлиләр. Үзәк Азиядә бер бәйрәм дә пылаусыз узмый.  

 

Кунаклар килсә, аларга аз гына төртке чыгарган бодай биргәннәр. Аны һәртөрле яңаруга кушылу дип кабул иткәннәр.  

 

Бу көнне балалар, өй саен кереп, җырлап йөриләр. Аларга тәмле әйберләр бирәләр. Урамда такмакчылар, чичәннәр җырлый, кәмитчеләр кәмит күрсәтә. Кичкә кадәр бәйрәм дәвам итә, икенче көнне бәйрәм һәркемнең өендә бара.  

Борынгы заманнарда Нәүрүз 13 көн бәйрәм ителгән. Тантаналар ахырында кешеләр кырга чыгып, Яңа ел каршылаганнар. Кырга чыккан һәркемгә ел буена бәхет һәм иминлек юлдаш булыр дип уйлаганнар.  

Бу традиция Иранда сакланган. Анда әле дә 13 көн бәйрәм итәләр.