Многія людзі цікавяцца гісторыяй свайго роду, збіраюць звесткі пра сваіх продкаў, многія хацелі б разабрацца ў роднасных сувязях, прыцягнуць да гэтага блізкіх. Я думаю, усе мы хочам ведаць як мага больш пра нашых продкаў. Акрамя таго, вывучаць гісторыю сваёй сям’і вельмі пазнавальна. Навука, якая займаецца вывучэннем радаводу, называецца генеалогіяй.
Мне здаецца, сям’я вельмі важная ў жыцці кожнага чалавека. Шчаслівы той, хто мае моцную, дружную сям’ю. Бо гэта не толькі дом, у які заўсёды хочацца вярнуцца. Гэта яшчэ і клопат, разуменне, цёплае плячо. Толькі родныя людзі падтрымаюць у цяжкую хвіліну, падкажуць , як паступіць .
Сям’я — гэта не толькі бацькі, дзеці, цёткі, дзядзькі. Гэта бабулі, дзядулі, прабабулі, прабабулі — гэта значыць продкі, наша роднае карэнне. Кожнае пакаленне перадае свой вопыт, традыцыі, якія складаюцца ў сямейныя каштоўнасці. Адна з умоў захавання моцнай сям’і — веданне, захаванне і перадача гэтых каштоўнасцяў новаму пакаленню.
Па-мойму, важна ведаць сваё радаводнае дрэва: месца і год нараджэння, род заняткаў, нацыянальныя карані продкаў. Бо гэта гісторыя сям’і, якая захоўваецца ў памяці кожнага. Мы абавязаны жыццём сваім маме і таце, яны — сваім бацькам. Атрымліваецца своеасаблівы ланцуг. І чым ён даўжэй, тым старажытнае род, тым цікавей яго вывучаць. Пры гэтым можна натыкнуцца на важныя факты. Напрыклад, калі нейкая прафесія (лекара, каваля, пекара, музыкі) перадаецца з пакалення ў пакаленне, перадаюцца майстэрства і талент, закладзены ў генах, то можна казаць аб сямейным справе або цэлай дынастыі. Ці гэта не прадмет гонару нашчадкаў такой сям’і? Ці нехта з продкаў мог прымаць удзел у важнай гістарычнай падзеі, напрыклад, змагацца за Радзіму ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Такімі продкамі трэба не проста ганарыцца, але і шанаваць святую памяць пра іх. Носьбіту кожнага роду , вядома , ёсць пра што распавесці сябрам , а потым і сваім дзецям.
Мне важная гісторыя майго роду, біяграфія членаў маёй сям’і. Яшчэ ў дзяцінстве я любіў слухаць апавяданні бабулі аб мінулым.
Мая мама — Валянціна Фёдарава (Шокава ). Нарадзілася ў 1964 годзе ў Сыктыўкары, вобласць Комі. Тата — Вадзім Фёдараў. Нарадзіўся ў 1965 годзе ў горадзе Северскі Томскай вобласці. Бацькі пазнаёміліся ў Санкт — Пецярбургу, калі вучыліся ў Політэхнічным універсітэце. Пазней яны пераехалі ў Літву, дзе ў 1989 годзе нарадзіўся я.
У сярэдніх класах мяне зацікавіла паходжанне нашага прозвішча. Мой дзядуля Аляксандр Аляксандравіч Фёдараў расказаў, што прозвішча наша распаўсюджанае, раней у вёсках імем бацькі называлі дзяцей (напрыклад, Іван, Філіпаў сын). Гэтак жа прозвішчы ўзнікалі па назве прафесій, роду заняткаў ( Кушняроў, Купцоў, Конюхаў ) .
Аляксандр Аляксандравіч Фёдараў працаваў слесарам на заводзе пяцьдзесят гадоў у Северскі. Бабуля Наталля Іванаўна Фёдарава (Козіна) была патомны краўчыхай, працавала на швейнай фабрыцы «Прамень» у горадзе Северскі. У гады Вялікай Айчыннай вайны фабрыка вырабляла ваўняную тканіну для ваеннага абмундзіравання. У пасляваенныя гады «Прамень» паступова стаў буйным прамысловым прадпрыемствам. Там бабуля доўгі час была намеснікам начальніка цэха па перапрацоўцы воўны.
Бацькі маёй мамы, ШокавыАндрэй Іванавіч і Аляўціна Дзмітрыеўна, зараз жывуць у Сыктыўкары. Яны абодва маюць медыцынскую адукацыю. Бабуля — медыцынская сястра . Дзед — урач- ветэрынар. Аб паходжанні дзявочай прозвішчы маёй мамы я пакуль не ведаю. Але дзед распавядаў, што яго бацька, Шокаў Іван Мікалаевіч, і бацька яго бацькі былі каняводы, гэта значыць таксама прафесію звязалі з жывёламі.
Тата і мама вырашылі не ісці па шляху сваіх бацькоў, яны абралі іншы шлях : абодва далёка з’ехалі ад дома ў пошуках свайго лёсу .
Наша сям’я зараз вельмі вялікая. І геаграфія ў яе таксама шырокая . У мамы дзве сястры — Кацярына Палякова (Шокава) і Ніна Мельнікава (Шокава жывуць у Маскве. У цёткі Каці і яе мужа Дзяніса Палякова ёсць сыны Антон і Зміцер. У таты ёсць брат Анатоль, які зараз жыве са сваёй сям’ёй у Северскі. У яго і жонкі Наталлі таксама двое сыноў — Максім і Аляксандр. Максім пасля службы ў арміі застаўся жыць і працаваць ва Уладзівастоку. Аляксандр збіраецца пасля ўніверсітэта з’ехаць Маскву.
Такім чынам, я спадзяюся, наш род не спыніцца. Я з’яўляюся адным з яго прадаўжальнікаў. Магчыма, маё захапленне радаводу перарасце ў сур’ёзны занятак, і я змагу перадаць ужо сваім дзецям усё, што даведаюся сам.
Я думаю, нашы продкі былі б нам ўдзячныя за ўспаміны пра іх, за тое павагу, якое мы да іх адчуваем. А для гэтага не важныя знатныя карані і спадчыны, не патрэбныя і паперы, гэта пацвярджаюць. Няма патрэбы капацца ў архівах. Усе неабходныя архівы ў нас пад бокам — гэта нашы бацькі і сваякі ! А многія з іх, часам , ведаюць несувымерна больш пра нас , чым усе архівы свету, разам узятыя.
Уладзімір Арлоў
АДКУЛЬ НАШ РОД
Апавяданні з гісторыі Беларусі для малодшых школьнікаў
Падрыхтаванае на падставе: Уладзімір Арлоў, Адкуль наш род: Апавяданні з гісторыі Беларусі для малодшых школьнікаў — Вільня: Наша Будучыня, 2003. — 127 с.
© Інтэрнэт-версія: Камунікат.org, 2007
Да юнага сябра
Адкуль наш род?
Ён з даўніны, з вячніны,
Ад крывічоў пачатак свой вядзе.
Нашчадкі Каліноўскага, Скарыны
Са сцежкі веры не сышлі нідзе.
Легенды пушчаў,
Бліскавіц навелы
Пра подзвіг прашчураў
Узносяць спеў.
I сцяг наш крэўны
Бел-чырвона-белы
Нас ад прыблудаў асланіць паспеў.
Мы — беларусы заўтра і сягоння,
Мы — беларусы праз вякі вякоў.
Нястрымная Літоўская Пагоня
Нас кліча бараніць зямлю бацькоў.
Вярыгамі й вясёлкамі спавіты,
Наш род кранае зоры галавой.
Спытай, адкуль ён —
Дужы, панавіты —
I неба дасць адказ высокі свой!
Рыгор Барадулін,
народны паэт Беларусі
Адкуль наш род
Сёння мы пачнём з вамі гутарыць пра гісторыю нашай краіны.
Гісторыя — гэта тое, што было раней. Яна пачынаецца тады,
калі з’яўляецца чалавек.
Першыя жыхары Беларускай зямлі
Першыя жыхары Беларускай зямлі
Першыя людзі прыйшлі на зямлю, якая цяпер называецца Беларуссю, так даўно, што нават цяжка ўявіць,— 100 тысяч гадоў назад.
На тым месцы, дзе жыў чалавек, заўсёды застаюцца нейкія сляды — вугаль ад вогнішча, чарапкі, зброя, косткі ўпаляваных звяроў… Старажытныя паселішчы даследуюць вучоныя-археолагі. На Беларусі яны раскапалі дзве стаянкі людзей, якія жылі за 25 тысяч гадоў да нас.
Тады на нашай зямлі было значна халадней, чым сёння. На поўначы ўзімку і ўлетку ляжаў лёд, а астатні абшар займала тундра. Гэта была бяскрайняя бязлесная раўніна. У тундры вадзіліся мядзведзі, ваўкі, лісы і зайцы, дзікія коні, алені і зубры. Пасвіліся вялікія статкі звяроў, якіх ужо даўно няма, — мамантаў і парослых такой сама густой поўсцю насарогаў.
Нашыя далёкія продкі здабывалі сабе ежу паляваннем. Найлепшай здабычаю лічыўся мамант. Ён даваў шмат мяса і патрэбнай у гаспадарцы косці.
Каменны век
Старажытныя людзі сяліліся на берагах рэк. Яны жылі ў буданах з жэрдак і з мамантавых костак, абцягнутых зверху скурамі. Пасярэдзіне будана ўвесь час гарэў агонь. На ім смажылі мяса, каля яго грэліся і ў доўгія вечары рабілі прылады працы. Вырабляць жалеза людзі яшчэ не ўмелі. Нажы, сякеры, наканечнікі дзідаў былі з каменю. Таму вучоныя назвалі той час каменным векам.
Паступова на зямлі нашых продкаў зрабілася цяплей. Ледавік растаў, і на месцы тундры выраслі густыя лясы. Маманты зніклі, аднак у лясных нетрах хапала іншай зверыны.
Чалавечыя паселішчы трапляліся сярод лясоў рэдка, але з часам людзей стала болей, і яны засялілі ўвесь абшар сённяшняй Беларусі. Людзі навучыліся рабіць лукі, лавіць рыбу гарпунамі, восцямі і касцянымі кручкамі.
Рыбы ў рэках і ў азёрах тады было вельмі багата. Трапляліся такія вялікія самы і шчупакі, што маглі перакуліць човен і самі злавіць няўдалага рыбака.
Нашыя прашчуры ўжо ўмелі ткаць і шыць сабе адзенне не са скураў, а з тканіны. З’явіліся майстры, якія ляпілі з гліны гаршкі, талеркі ды іншы посуд. Людзі прыручылі коней, авечак, козаў і пачалі займацца жывёлагадоўляй. Каменны век скончыўся.
Жалезны век
Цяпер людзі рабілі зброю і прылады працы з металу: спачатку з медзі, потым з больш моцнага сплаву медзі з волавам, які называўся бронзай. А тры тысячы гадоў таму жыхары Беларусі навучыліся здабываць з балотнай руды жалеза. Яно хутка замяніла і камень, і бронзу. Зразумела, чаму тыя часы назвалі жалезным векам.
Жалезнымі прыладамі было зручней працаваць на зямлі, і земляробства зрабілася галоўным заняткам чалавека. Каб падрыхтаваць дзялянку да сяўбы, высякалі кавалак лесу, чакалі, пакуль дрэвы высахнуць, а потым іх спальвалі. Попел быў добрым угнаеннем. Некалькі гадоў такая дзялянка давала неблагі ўраджай.
Тагачасныя людзі сеялі жыта, пшаніцу, ячмень, лён, гарох, боб. А вось смаку бульбы не ведалі. Нам здаецца, што бульба, з якой беларусы ўмеюць гатаваць столькі смачных страваў, расла ў нас заўсёды. Але ў сапраўднасці яе прывезлі з Амерыкі толькі пяць стагоддзяў назад, а ў Беларусі яна з’явілася яшчэ пазней.
Мая сям’я — самае дарагое, што ў мяне ёсць. Сям’я ў нас невялікая — чатыры чалавекі. Самы лепшы, самы дарагі чалавек — гэта мама. Яе клічуць Наташа. Мама — чалавек, які падтрымае і заўсёды зразумее. Я вельмі люблю яе і хачу сказаць усім сваім паводзінамі, што я яе люблю больш за жыццё. Я ведаю ўсе яе думкі, жаданні, пачуцці. І гора, і радасць мамы адгукаецца ў маім сэрцы. Кожная клопат, праблема становіцца ранняй маршчынкі, сівым валасінкай. Матуля, я буду вельмі старацца, каб ты не старэла, каб радавалася і ганарылася мною. Я — твая часцінка, таму мы так добра разумеем адзін аднаго, мы любім адзін аднаго. А яшчэ ў мяне ёсць тата Валодзя і сястра Даша. Я люблю свайго татачку і Дашу. Мая старэйшая сястра дапамагае захоўваць таямніцы, клапоціцца пра мяне. А татачка клапоціцца пра ўсіх нас. У нас ёсць шмат сваякоў, якія нас не забываюць: тэлефануюць, прыязджаюць, дапамагаюць. Яны з намі і ў бядзе, і ў радасці. У мяне ёсць яшчэ бабуля і дзядуля. Дзядуля быў вязнем канцлагера падчас вайны. Жыццё ў яго была цяжкая, але ён выстаяў і захаваў у сабе дабрыню да людзей, радасць жыцця. На жаль, я не ведаю ўсіх сваіх сваякоў. Не ведаю, хто былі мае пра-пра- прабабулі і дзядулі, я не ведаю, чым яны займаліся, пра што марылі, што любілі. Але заўсёды імкнуся спытаць у бацькоў, даведацца што-небудзь пра тых людзей, якія жылі даўно. У дрэва ёсць карані, ў куста ёсць карані, нават у сціплай рамонкі ёсць карэньчык. Вось і ў чалавека ёсць карані — гэта яго продкі. Карані, якія трымаюць, дапамагаюць, без якіх нельга ні жыць, ні дыхаць. Нашы продкі прайшлі праз вайну, пакуты, смерць, каб мы маглі хадзіць па зямлі, слухаць спевы птушак, смяяцца, радавацца сонцу. Галоўнае, каб больш ніколі не паўтарылася гэтая жудасная вайна. Хай ніколі больш не свішчуць кулі, хай больш не плачуць дзеці, няхай усе будуць жывыя і здаровыя! Вельмі хачу, каб над намі заўсёды ззяла сонейка, сінела неба маёй Радзімы. Я жыву ў маленькай краіне — Беларусі. Сама назва кажа пра тое, якая яна чыстая, светлая. Такія ж у ёй жывуць людзі. Колькі ў нас прыгожых рэк, азёр, лясоў. У Беларусі ёсць вельмі вялікае возера — Нарач. Яго называюць беларускім морам. А колькі ў нас старадаўніх помнікаў, якія цяпер рэстаўруюць! Няхай людзі з усяго свету прыязджаюць, любуюцца нашай краінай! Але самай галоўнай славутасцю нашай краіны з’яўляюцца людзі. Беларусы працавітыя, стрыманыя, шчодрыя, заўсёды прыйдуць на дапамогу ў бядзе. Беларусы вельмі мяккія людзі, уважлівыя, паважаюць меркаванне іншых. Але калі пяройдзеш мяжу — беларус пакажа сябе, як паказаў падчас Вялікай Айчыннай вайны, пакажа на што ён здольны, каб абараніць сябе ад ворага. Бацькі, род, Радзіма — усе тры словы звязаныя паміж сабой. Усе словы маюць адзін корань. Радзіма пачынаецца для нас з бацькоў, з сям’і і становіцца вельмі вялікім, галоўным сэнсам нашага жыцця. Радзіма — гэта мой дом, куды я буду вяртацца зноў і зноў, нават калі паеду вельмі далёка.